Του Στέλιου Συρμόγλου
Επάνω στις ασυμφιλίωτες με τη μοίρα κορυφές, ξενοδοχείται η αδάμαστη ψυχή του έθνους. Εδώ επάνω, στης ιστορίας το αγνάντεμα, γίνεται ο θάνατος σπόρος ζωής, ζωής και λευτεριάς. Εδώ επάνω,στα τραχιά βουνά του ελληνικού ήθους, συνάντησαν και έπληξαν τον επιδρομέα παράδοση αιώνων και ελευθερία γενεών. Η οργή των νεκρών και των πεθαμένων η μνήμη, βάτος φλεγόμενη, αλλά και καιγόμενη...
Το σίσυφο λαό μας, ποιμένα της επικής του πορείας, συνέχει το δέος μήπως έμειναν αφύλακτες οι πύλες της οικουμένης και το χρέος να φράξει το δρόμο της φασιστικής ύβρης. Με το ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940, η Ελλάδα ξαναδίνει στην ανθρωπότητα τον "ιστορικό της ρυθμό" και τη γλυκιά προσδοκία της νίκης. Ετσι τα ευγενή ιδανικά της ελεύθερης ανθρωπότητας βρίσκουν πάλι την τιμητική τους προφυλακή στα αιματοβαμμένα βουνά της Ηπείρου και την Ελλάδα να ιερουργεί στο βωμό της θυσίας. Ολόκληρος ο Ελληνισμός οφείλει να αναπολεί και να βιώνει τις άφθαρτες στιγμές των αγώνων του '40. Να ανεβαίνει σε εκείνες τις απρόσιτες κορυφές της Πίνδου και να θεάται πίσω όλο το ιστορικό του παρελθόν: Από τα πανάρχαια βάθη του, το βυζαντικό κλέος του έως τις σύγχρονες, γεμάτες οδύνη και οιμωγή, ώρες του σπαραγμού του.
Ετσι βεβαιώνει την ιστορική του ύπαρξη και κραταιώνει την εθνική του αυτοσυνειδησία. Η ψυχή της Ελλάδας, μαγεμένη από τα αθάνατα λόγια του αρχαίου σκηνικού "θνήσκειν μη λέγε τους αγαθούς", ξαναζωντανεύει το πατρογονικό της Ηθος, φτερωμένη από την αχόρταγη πείνα της ελευθερίας, αγωνίζεται μέσα στο σκότος της κοσμικής νύχτας και οραματίζεται το γλυκύ έαρ της νίκης. Ολα αυτά δεν τα υπολόγισαν "κείνοι που έπραξαν το κακό", θα πει ο Ελύτης. Τούτο το Ηθος, δηλαδή το πνεύμα της ελληνικής Αρετής, με το τριλαμπές του φως: της ελευθερίας, της πατριδολατρείας και της δικαιοσύνης, κανοναρχούσε τη μεγάλη εποποιία και συνέθετε την αθάνατη ραψωδία του '4ο.
Η Αρετή ως ανδρεία διαποτίζει τη σύνολη ελληνική ιστορία, όχι βέβαια με την έννοια της τυφλής ορμής για πόλεμο, αλλά με την ανθρωπινότερη σημασία του χρέους για άμυνα. Το βαθύτερο οντολογικό νόημα της αρετής στον Πλάτωνα πρέπει να αναζητηθεί στον αγώνα για την υπεράσπιση της ζωής στη μάχη για δημιουργία, στον πόθο για νίκη. Ο πόθος αυτός πηγάζει από τις πιο μύχιες δυνάμεις του ανθρώπου, από το μυστικό βάθος του όντος, όχι για βιολογική επιβίωση, παρά για ηθική ύπαρξη, πνευματική και πολιτική ελευθερία.
Η διατήρηση της εθνικής ελευθερίας οδηγούσε πάντα τους Ελληνες στη θυσία. Αυτός ο αγώνας για τη "νίκη ή τη θανή" ήταν συνειδητός, ερχόταν ως συνέπεια ψύχραιμης και συνετής απόφασης. Τούτο αποτελούσε την πεμπτουσία της Αρετής των Ελλήνων, η οποία εκπορεύεται από τη συνείδηση της ισογονίας και ισονομίας, την πνευματική αυτονομία, την εσωτερική ανεξαρτησία, την ψυχική ρώμη και ηθική αυτοτέλεια.
Το μεγαλείο της πολεμικής αρετής των Ελλήνων θα κορυφωθεί στο έπος του 1940. Η θυσία βέβαια του '40 δεν βρήκε καμία ποτέ ανταπόκριση, πράγμα που οδηγεί την τραυματισμένη από την αδικία συνείδηση σε εξέγερση. Σ' αυτό το ξεγέλασμα των ελπίδων μας βοήθησε ο εσωτερικός σπαραγμός και τα πολιτικά πάθη που ακολούθησαν. Απροσμέτρητη συμφορά. Και απροσμέτρητη η ευθύνη όσων βάλθηκαν 73 χρόνια μετά το ΟΧΙ του '40, με επικύψεις και υποταγμένη στα κομματικά και προσωπικά συμφέροντα λογική, να λένε απανωτά ΝΑΙ στον εξευτελισμό της εθνικής μας αξιοπρέπειας. Σε όλους αυτούς που ασελγούν στο πανάχραντο σώμα της πατρίδας. Σε όλους αυτούς, μέχρι τούτη τη στιγμή που γράφονται τούτες οι αράδες, και ετοιμάζονται να "σταθούν" με ύφος αυτάρεσκο και ενίοτε "μεγαλειώδες", με κυνική ωστόσο ξεδιαντροπιά ως "επίσημοι" στις εξέδρες για τις καθιερωμένες παρελάσεις...
Ετσι η δόξα που εκβάλλει στο αίμα, από εγκώμιο γίνεται θρήνος. Πικρή και σκληρή είναι η γεύση, η οιμωγή της ιστορίας. Διδάσκει όμως να κοιτάζουμε κατά πρόσωπο την πιθανή συμφορά. Τα τρία τελευταία χρόνια, δεν το κάνουμε. Εχουμε "εξοβελίσει" αυτόν τον παράγοντα σωτηρίας, που απολακτίζει την απερισκεψία και την ηθικοπολιτική ανευθυνότητα. Και οδηγεί το έθνος στη σύμπνοια και τη σύννοια. Μικρό δείγμα μεγάλης εθνικής φρόνησης και σύννοιας είναι ο μνημόσυνος εορτασμός του '40, ημέρας ζωής των πεσόντων για την πατρίδα Νεκρών και Τιμής των ζώντων ακόμη Μαχητών των αγώνων του έθνους.