Freepen.gr - Σε μια εποχή, την οποία πολλοί ψύχραιμοι αναλυτές και παρατηρητές χαρακτηρίζουν ως την πλέον κομβική, σημαντική και κρίσιμη για την νεώτερη ιστορία του ελληνικού κράτους, θεωρήσαμε ότι χρειάζεται να ακουστούν απόψεις ανθρώπων που διαθέτουν εμπειρία, γνωρίζουν το αντικείμενο και δεν στρογγυλεύουν καταστάσεις. Ως εκ τούτου αποτελεί χαρά και ιδιαίτερη τιμή για μας η συζήτηση που θα έχουμε με τον υποναύαρχο ε.α. και πρόεδρο της Κοινωνίας Αξιών, κ. Στέλιο Φενέκο, του οποίου οι απόψεις δημοσιεύονται τακτικά και στη Freepen.gr. Τις ερωτήσεις έθεσε ο αρθρογράφος, Στρατής Μαζίδης.
- Ναύαρχε η Συμφωνία της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη, αποτελεί πλέον νόμο του τουρκικού κράτους. Ωστόσο μάλλον δεν μπορεί κανείς να δηλώνει ότι...αιφνιδιαστήκαμε. Ποια είναι η άποψή σας;
Είναι γεγονός ότι η Τουρκία όχι μόνο είχε δώσει δείγματα ότι επεξεργαζόταν και προετοίμαζε για τις κινήσεις αυτές, αλλά το είχε ανακοινώσει κιόλας από τις αρχές του 2010. Από την πλευρά μας δεν αξιολογήσαμε σωστά την κατάσταση όλα αυτά τα χρόνια και δεν σκεφθήκαμε για τις επιπτώσεις μίας τέτοιας συμφωνίας και για τον τρόπο αντιμετώπισης, με ενέργειες σε όλα τα επίπεδα, προληπτικές, αποτρεπτικές και έγκαιρα αντιδραστικές εάν τελικά το έκανε.
Αλλά αυτό είναι ένα από τα σημαντικά προβλήματα λήψεως αποφάσεως σε πολλούς τομείς.
Η λήψη αποφάσεων πρέπει να βασίζεται σε τρεις μεγάλους πυλώνες:
> Πληροφόρηση/αξιολόγηση/τεκμηρίωση και τροφοδότηση του μηχανισμού λήψης απόφασης,
Αντιδραστικές ενέργειες
> Προετοιμασία για τις μελλοντικές εξελίξεις (όχι μόνο με προληπτικές ενέργειες για την διαχείριση του επερχόμενου αλλά και για την ευνοϊκή διαμόρφωση των μελλοντικών εξελίξεων).
Σημαντικά εργαλεία για την πληρότητα όλων αυτών είναι τα σενάρια και η περιπτωσιολογική ανάλυση (case studies), τα παίγνια (ορθολογικά) και η ανάδραση (feedback - η ικανότητα δηλαδή του συστήματος να ανατροφοδοτεί και να μαθαίνει από τις επιτυχίες και τα λάθη του).
Όλα αυτά υπό την απαίτηση για συνοχή των ενεργειών και για την συνέχεια των δράσεων από τις κυβερνήσεις.
Και δυστυχώς ελάχιστα λειτουργούμε ή τουλάχιστον λειτουργούσαμε με αυτόν τον τρόπο. Το συνηθισμένο μοντέλο λήψης πολιτικών αποφάσεων είναι αντιδραστικό (εμπεριέχει προκαταλήψεις και συναισθηματικές αντιδράσεις) και εμπειρικό (εμπεριέχει στερεότυπα και πολιτικό καιροσκοπισμό). Ελπίζω να βελτιωθούμε στον τομέα αυτό.
- Σας ακούσαμε στην ΕΡΤ να εκφράζετε μια “αιρετική” άποψη ως προς την εγκυρότητα της Συμφωνίας λέγοντας πως δε θα είναι εύκολο να ακυρωθεί και ότι η Τουρκία θα κινηθεί ταχύτατα πχ με μια πιθανή αποστολή του ερευνητικού ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣ για να αποτυπώσει στην πράξη την ισχύ της Συμφωνίας. Ωστόσο η ελληνική και όχι μόνο πλευρά, ισχυρίζεται πως η συνθήκη είναι άκυρη. Το ίδιο δήλωσε επίσης ο αντιπρόεδρος της προεδρεύουσας επιτροπής της κυβέρνησης της εθνικής ενότητας αλλά και το λιβυκό κοινοβούλιο με το αιτιολογικό ότι ο αλ-Σάρραζ δεν έχει τη νομιμοποίηση να διαπραγματεύεται και να κλείνει συμφωνίες. Συνεπώς πώς αιτιολογείτε τη δική σας άποψη; Ποιο είναι το σημείο που ίσως διαφεύγει στους υπόλοιπους;
Η άποψή μου βασίσθηκε στα παρακατω δεδομένα:
Η συμφωνία ονομάσθηκε μνημόνιο για να μπορέσει η κυβέρνηση της Λιβύης να ξεπεράσει την δέσμευση της παρ΄8.5 της πράξης της Sfhirat του Μαρόκου, ότι πρέπει κάθε διεθνής συμφωνία θα πρέπει να έχει πρώτα εγκριθεί από το Λιβυκό κοινοβούλιο. Συνεπώς η εσωτερική επικύρωση της συμφωνίας είναι προβληματική.
Επίσης είναι εξαιρετικά δύσκολο από πλευράς πολιτικής ο ΟΗΕ να αδειάσει -προς το παρόν τουλάχιστον-τη σημερινή κυβέρνηση της Λιβύης, γιατί αυτό αφενός θα τίναζε στον αέρα τις καλές υπηρεσίες που προσπαθεί να ενασκήσει ο ΓΓ/ΟΗΕ στη Λιβύη, και αφετέρου απαιτούσε να τοποθετηθεί το ΣΑ/ΟΗΕ και αυτό προς το παρόν είναι δύσκολο λόγω αντιτιθέμενων απόψεων των μονίμων μελών.
Τρίτον, ο ΓΓ/ΟΗΕ δεν είναι αρμόδιος για να αποφασίσει εάν το μνημόνιο αυτό είναι έγκυρο και εάν παράγει έννομα αποτελέσματα σε τρίτους.
Επίσης μία βασική τοποθέτηση του ΟΗΕ αλλά και στις προβλέψεις της Σύμβασης της Βιέννης για τις Διεθνείς συμφωνίες είναι ότι αντιμετωπίζουν με διαφορετικό πνεύμα την εξωτερική επικύρωση μίας διεθνούς συμφωνίας, έναντι των νομοθετικών υποχρεώσεων για επικύρωση στο εσωτερικό των χωρών. Και όχι μόνο αυτό αλλά υπάρχουν και χρονικά περιθώρια σε κάθε στάδιο για την τελική ακυρότητα μίας διεθνούς συμφωνίας. Όλα αυτά δείχνουν ότι θα υπάρξουν πολλές καθυστερήσεις για την οριστική ακύρωση της συμφωνίας. Εκτός και αν επικρατήσει ο Χαφτάρ σύντομα και την ακυρώσει η νέα κυβέρνηση είτε ακυρωθεί σταδιακά de facto από τις εξελίξεις.
Ήταν λάθος μας που ζητήσαμε να πάρει θέση ο ΓΓ/ΟΗΕ για την ακυρότητα της συμφωνίας αυτής. Αναγκάσθηκε να μας το πει ξεκάθαρα και να μας παραπέμψει στις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας για της κλειστές/ημίκλειστες θάλασσες για διαπραγματεύσεις και για αξιοποίηση των προβλέψεων του ΟΗΕ για αυτόν τον σκοπό (Συνδιαλλαγή, διαιτησία, προσφυγή στα δικαιοδοτικά όργανα κλπ).
Το να στείλουμε επιστολή στον ΓΓ/ΟΗΕ ήταν αναγκαίο, με άλλο όμως περιεχόμενο. Συγκεκριμένα θα έπρεπε να τεκμηριώνουμε την θέση μας περί ακυρότητας του μνημονίου όχι μόνο με επιχειρήματα για την εσωτερική νομοθετική επικύρωση της συμφωνίας της Λιβύης, αλλά και με επιχειρήματα διεθνούς δικαίου για την ακυρότητα. Τι ακριβώς παραβιάζει αυτή συμφωνία, ποια είναι η υφαλοκρηπίδας μας, ποια είναι η θέση μας για την ΑΟΖ, με καταγραφή των εξωτερικών στιγμάτων της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ (ταυτίζονται). Να ζητήσουμε μάλιστα να δημοσιευθεί η επιστολή μας αυτή στα έγγραφα (web-site και Bulletins) της ΓΣ/ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας (είναι υποχρεωμένος ο ΓΓ να τα δημοσιεύσει), ώστε να είναι δημόσια και διεθνώς καταγεγραμμένες οι αντιρρήσεις και οι θέσεις μας.
- Ο κ. Δένδιας δήλωσε ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης είχε προχωρήσει σε κάποιες δεσμεύσεις απέναντι στην Ελλάδα που όμως αθέτησε. Θεωρείτε πως η Αγκυρα εκμεταλλεύτηκε ή ακόμη, εκβίασε καταστάσεις καθώς η Τρίπολη πολιορκείται από τις δυνάμεις του Χάφταρ, ζητώντας πχ μια συμφωνία έναντι στρατιωτικής στήριξης, που είναι άλλωστε το ένα από τα δύο μνημόνια;
Δεν ξέρω τι δεσμεύσεις είχε αναλάβει η κυβέρνηση της Λιβύης έναντι της Ελλάδος, θίγετε όμως ένα σημαντικό ζήτημα που είναι εγγενώς και λόγος ακύρωσης του μνημονίου αυτό.
Στην Συνθήκη της Βιέννης για τις Διεθνείς Συμφωνίες, προβλέπεται ως λόγος ακυρότητας ο εκβιασμός για υπογραφή μίας συνθήκης όπως και η δωροδοκία. Επίσης σύμφωνα με την εσωτερική πολιτική συμφωνία της Λιβύης (Skhirat), απαγορεύεται η δράση ξένων δυνάμεων στ εσωτερικό της χώρας.
Αυτό θέτει ένα ακόμη σοβαρό ζήτημα εσωτερικής νομιμοποίησης της σημερινής κυβέρνησης όπως φυσικά υπάρχει θέμα και για τις παρανομίες της Τουρκίας αφού έχει απαγορευθεί η παροχή όπλων και στρατών στην Λιβύη, με απόφαση του ΣΑ/ΟΗΕ.
Αυτό είναι σοβαρό επίσης όσον αφορά την διεθνή νομιμοποίηση της συγκεκριμένης κυβέρνησης.
- Μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι και η Τουρκία από την πλευρά της έσπευσε να προλάβει δυσμενείς για αυτήν εξελίξεις στη Λιβύη που θα ολοκλήρωνε την παρουσία ενός αρνητικού με τα σημερινά ισχύοντα πλέγματος στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου;
Σωστά το θέτετε, η Τουρκία βιάζεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο και για νομιμοποίηση των δράσεων της με κάθε τρόπο θεμιτό και αθέμιτο. Για αυτό και εκμεταλλεύεται κάθε δυνατότητα και γκρίζα περιοχή του Διεθνούς Δικαίου και των παραθύρων στις διάφορες συνθήκες/συμφωνίες. Πρέπει να έχει δημιουργήσει ένα επιτελείο διεθνολόγων και επιστημόνων που συμβουλεύουν τον Ερντογάν για τις θέσεις αυτές.
Και θα συνεχίσει να το κάνει αφού ανακάλυψε στο πεδίο αυτό την Λυδία λίθο για να προωθεί τις διεκδικήσεις της.
- Υπό το πρίσμα αυτό πόσο σύντομα εκτιμάτε ότι θα δούμε το επόμενο βήμα της Τουρκίας στην περιοχή και ποια πρέπει να είναι η ελληνική αντίδραση; Πχ η επανάληψη του σεναρίου πριν από περίπου ένα χρόνο με φρεγάτα ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ;
Κατ αρχάς θα πρέπει να ξαναδούμε εξαντλητικά τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου και των Συνθηκών (όλα τα κείμενα που αφορούν τα ζητήματα των διεκδικήσεων της Τουρκίας) και να αντλήσουμε στιβαρά αντεπιχειρήματα από εκεί για να εχουμε τοδίκιο με το μέρος μας.
Να εντοπίσουμε αντίστοιχα τις γκρίζες προβλέψεις και να τις αξιοποιήσουμε κατάλληλα.
Να ενισχύσουμε τις συμμαχίες μας στο πεδίο με χώρες κοινών συμφερόντων.
Να πάψουμε να απαξιώνουμε την ΕΕ και το ΝΑΤΟ και να αυξήσουμε με επιχειρήματα και τεκμηριωμένα την κινητικότητά μας μέσα στους οργανισμούς αυτούς, διεκδικώντας καλύτερη αντιμετώπιση και ευνοϊκές για μας δράσεις. Η αξιοποίηση των καταστατικών υποχρεώσεων των οργανισμών προς τις χώρες, η πλήρης αξιοποίηση των θεσμικών και των δικαιοδοτικών οργάνων τους και οι συμμαχίες εντός των οργανισμών αυτών είναι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας.
Όσον αφορά τις δυνητικές ενέργειες της Τουρκίας στη περιοχή, προοιωνίζονται τα παρακάτω:
- Δέσμευση με NAVTEX περιοχών εντός αυτών που χαράχθηκαν με το ΤουρκοΛιβυκό μνημόνιο.
- Οριοθέτηση βυθοτεμαχίων για υποθαλάσσιες έρευνες στη συγκεκριμένη περιοχή, που να περιλαμβάνει και τεμάχια μικτά στη δική της (νόμιμη) ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.
- Ασκήσεις πλοίων με σενάρια νηοψιών και θαλάσσιας αστυνόμευσης στις περιοχές αυτές, δηλωτικές του επιχειρούμενου ελέγχου και δικαιοδοσίας της Τουρκίας στην περιοχή.
- Αποστολή αλιευτικών σκαφών για αλιεία, ώστε να επιβάλλει και να επιβεβαιώσει de facto τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων στη περιοχή.
- Ενδεχομένως σύλληψη κάποιου δικού μας αλιευτικού και παραπομπή του σε Τουρκικό Δικαστήριο για να επιβεβαιώσει και με το εσωτερικό δίκαιο την δικαιοδοσία.
- Νηοψίες σε σκάφη με προσχήματα, για να προβάλλει διεθνών την ενάσκηση των επιχειρούμενων κυριαρχικών δικαιωμάτων στη περιοχή αυτή.
- Αποστολή ερευνητικών σκαφών για θαλάσσιες έρευνες, επιστημονικές, σεισμογραφικές κλπ
- Τελικά και όταν θα έχει τεστάρει επαρκώς τις αντιδράσεις μας, αποστολή πλωτού γεωτρύπανου.
Γι αυτό εμείς πρέπει επειγόντως να οριοθετήσουμε με συγκεκριμένα στίγματα τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας μας σε όλο το εύρος μέχρι την Κύπρο και να τα υποβάλλουμε στις άλλες χώρες της περιοχής που τις αφορούν ως τις αντιλήψεις μας καθώς και στον ΟΗΕ και για δημοσίευση στα σχετικά Bulletins (αμελλητί όπως προβλέπεται στο άρθρο 74 και 283 του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας).
Επίσης να κάνουμε πρακτικές διευθετήσεις (όπως προβλέπεται στο ΔΔ της Θάλασσας) για να επιβεβαιώσουμε την βούλησή μας να ενασκήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.
Αυτά πέραν της δημόσιας και διεθνούς δήλωσης των αντιλήψεών μας, πρέπει να είναι η άμεση νομοθετική διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του ΛΣ να δρα σε όλο το εύρος της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας για αστυνομικού τύπου μέτρα προστασίας των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Αυτό θα μας δώσει ένα ακόμη εργαλείο διαχείρισης κρίσεων με αστυνομικού τύπου ειρηνικά μέσα που δεν κλιμακώνουν οπωσδήποτε μία κρίση όπως θα γινόταν με τα πλοία του Π.Ν. Άμεση μετάπτωση διοικητικής υπαγωγής πλοίων του Π.Ν. (περιπολικά) στο Λ.Σ. με τα σήματα και την αρμοδιότητα ακτοφυλακής.
Υπάρχουν και πολλά άλλα μέτρα που πρoτείνω να αναληφθούν, σε μία συνολική Στρατηγική Ανάσχεσης/Αποδόμησης των Τουρκικών διεκδικήσεων και της Τουρκικής επιθετικότητας, υπό τον τίτλο «ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΙΚΡΑ ΓΕΝΝΑΙΟΙ», σε άρθρο μου που έχει δημοσιευθεί στο Liberal.gr
- Ναύαρχε επειδή, κι εσείς το ξέρετε ίσως καλύτερα από πολλούς, κανείς δεν μπορεί ποτέ να προβλέψει με ακρίβεια πως μπορεί να εξελιχθεί μια κατάσταση ιδιαίτερα όταν απέναντι βρίσκεται η Τουρκία, η ελληνική πλευρά και οι μονάδες που θα βρεθούν, λογικά, στην Κρήτη, θα πρέπει να είναι έτοιμες για όλα, ακόμη και για ένα αποφασιστικό πρώτο βήμα στην περιοχή; Πρόσφατα μιλήσατε για την ανάγκη ενίσχυσης της στρατιωτικής παρουσίας της στην Κρήτη στα πλαίσια της επίδειξης αποφασιστικής βούλησης.
Η αποφασιστική βούληση, όπως προβλέπεται και από το Διεθνές Δίκαιο και καθίσταται απαραίτητο να υπάρχει, μπορεί να δειχθεί με πολλά μέσα ειρηνικά, διπλωματικά, πολιτικά, δικαστικά, αστυνομικά κλπ.
Τα μέτρα στρατιωτικού χαρακτήρα, πρέπει να προβάλλονται με σύνεση και φειδώ και μόνο όταν καθίστανται απολύτως αναγκαία. Μέσα σε αυτά που προτείνω να προετοιμασθούν κατάλληλα και υπό το πνεύμα αυτό, είναι και αυτή η μεταστάθμευση μονάδων του Π.Ν.
- Έχετε μιλήσει για την ανάγκη η χώρα αντί για θεατής των εξελίξεων να αναλάβει δυναμικές πρωτοβουλίες ώστε να καταστεί ακόμη και οδηγός των γεγονότων αιφνιδιάζοντας τη γείτονα. Ποιες είναι αυτές οι πρωτοβουλίες που οφείλει να λάβει η Ελλάδα βλέποντας τη σημερινή κατάσταση;
Η αναστροφή της παρούσης κατάστασης όπου η Τουρκία έχει ανακτήσει τον έλεγχο των πρωτοβουλιών είναι δύσκολη.
Πλην όμως η κινητικότητα σε διεθνές επίπεδο, με την εκμετάλλευση διπλωματικών δυνατοτήτων, Συμμαχιών, των διαδικασιών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και όσα προτείνω στην στρατηγική Ανάσχεσης «Και στα Μικρά Γενναίοι», εκτιμώ ότι μπορούν να αναστρέψουν την κατάσταση, μαζί με τα όποια λάθη θα κάνει η Τουρκία στο διεθνές περιβάλλον, τα οποία πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τα εκμεταλλευθούμε (και όπως φαίνεται είναι ήδη εκτεθειμένη σε πολλά πεδία όπου δυνητικά μπορεί να κάνει αρκετά και σημαντικά λάθη).
- Συμφωνείτε με την απέλαση του Λίβυου πρέσβη; Ήταν σημείο ισχύος, κάτι αδιάφορο ή εν τέλει κι αδυναμίας μιας και η όλη ιστορία ήταν τουρκικής καθοδήγησης οπότε θα έπρεπε η χώρα να επιδείξει αντίστοιχη πυγμή με τον Τούρκο πρέσβη, κάτι που ίσως θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις;
Με δεδομένα τα όσα είπαμε για την άρση της εμπιστοσύνης μας προς την παρούσα κυβέρνηση της Λιβύης, αυτός θα ήταν ο καλύτερος λόγος απέλασης του Λίβυου Πρέσβη, η αυτοδίκαιη δηλαδή απέλαση λόγω της άρσης της εμπιστοσύνης μας στην σημερινή κυβέρνηση της Λιβύης.
Δεν θα μας έβαζε στη απολογητική θέση να απελαύνουμε τον Λίβυο με αστεία προσχήματα και να μην αγγίζουμε τον Τούρκο πρέσβη αν και οι δύο χώρες συμφώνησαν για το μνημόνιο.
Επιτέλους πρέπει να ξεκαθαρίζουμε κάποια στιγμή την στάση μας στο Διεθνές περιβάλλον.
- Υποστηρίξατε πρόσφατα πως η συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Ερντογάν ήταν εσφαλμένη επιλογή. Για ποιο λόγο το πιστεύετε αυτό;
Συνεχίζω να το πιστεύω δεδομένων και των αποτελεσμάτων της συνάντησης όπως αυτά εκφράσθηκαν από τις αμετακίνητες επιθετικές δηλώσεις του Ερντογάν.
Υπάρχει ένα στερεότυπο στην Ελληνική Διπλωματία, ότι πρέπει πάντα να συζητάμε. Το πότε, πως και σε ποιο επίπεδο να συζητάμε εξαρτάται από την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και δεν μπορεί και δεν πρέπει να να είναι γενικός κανόνας. Πόσο μάλλον στο κορυφαίο επίπεδο του πρωθυπουργού της χώρας, όπου κα΄θε δήλωση, ενέργεια, λάθος, ακόμη και συμβολισμός η παρατυπία παίζουν σημαντικό ρόλο σε μία διεθνή σχέση, αντιπαράθεση, ανταγωνισμό είτε διαπραγμάτευση.
Η επίκληση της πρωθυπουργικής διαμεσολάβησης και ισχύος σε όλα αυτά, πρέπει να έχει ως προϋπόθεση συγκεκριμένη και λιτή ατζέντα, ώστε η παρουσία του να είναι αποφασιστική και εκ των προτέρων σε κατάλληλα προετοιμασμένο, ευνοϊκό περιβάλλον διαλόγου για επιτυχία.
- Ξεκάθαρη ερώτηση. Ο πόλεμος είναι πιθανός; Είναι αναπόφευκτος αν δεν κάνουμε πίσω; Ή υπάρχουν ακόμη περιθώρια κινήσεων χωρίς υποχωρήσεις;
Στην θεωρία και την πρακτική του Πολέμου, τον πόλεμο τον αποφασίζει ο αντίπαλος.
Εάν εσύ δεν θέλεις να πας σε πόλεμο, αυτός θα επιτίθεται συνεχώς και αδιάλειπτα, μέχρι να κυριαρχήσει ή να σε αναγκάσει να πολεμήσεις ,αφού δε θα έχεις πλέον περιθώρια υποχωρήσεων.
Η μόνη δυνατότητα να πιάσουν τόπο οι υποχωρήσεις και να μην πας σε πόλεμο είναι η καταλυτική παρέμβαση του Διεθνούς Παράγοντα (ΣΑ/ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΗΠΑ, Μεγάλων Δυνάμεων) ή η αποτρεπτική ισχύς των Συμμαχιών (εάν εσύ δεν έχεις κάποια σημαντική αποτρεπτική ικανότητα/δυνατότητα).
Κι εκεί ακριβώς πρέπει να επενδύσουμε.
Είχα από καιρού επισημάνει ότι ιστορικά το αντίμετρο στο Casus Belli πέραν της απαίτησης για δική σου ισχυροποίηση (όλων των μορφών ισχύος-οικονομική-αμυντική-διπλωματική-πολιτισμικής κλπ), είναι το Casus Foederis, η ανάπτυξη συμμαχιών δηλαδή.
Στο σημερινό κόσμο χωρίς συμμαχίες καμία χώρα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και στους κινδύνους ασφαλείας. Ενισχυόμαστε για να ανταπεξέλθουμε μόνοι μας, αλλά οι συμμαχίες είναι αυτές που θα μας δώσουν διάρκεια και σταθερότητα.
Στην στρατηγική που προτείνω υπάρχουν πολλά μέτρα στο πνεύμα αυτό, να αμυνθούμε δηλαδή και να επικρατήσουμε χωρίς υποχωρήσεις, ώστε να αποτρέψουμε τον αντίπαλο, να μειώσουμε την βούλησή του να πάει σε πόλεμο και να μην καταλήξουμε τελικά εκεί οπωσδήποτε.
* Σημείωση: Στο επόμενο διάστημα θα ακολουθήσει και το δεύτερο μέρος της συνέντευξης