• Τι εννοούν άραγε;
• Ποια είναι τα τετελεσμένα;
• Πως επιτυγχάνονται από μία χώρα και πως αποτρέπονται;
• Ποιες είναι οι απαιτήσεις για την επιβολή των τετελεσμένων;
• Ποία είναι η στρατηγική σημασία της επιδίωξης για τετελεσμένων για αυτό που προσπαθεί να τα επιβάλλει ποία για αυτός που υα υφίσταται;
• Και ποία η συμμετοχή, η σημασία και τα αποτελέσματα για τους τρίτους;
Όταν σκεφθούν οι πολιτικοί μας όλες αυτές τις έννοιες και την πολυπλοκότητα των απαντήσεων, ίσως να αντιληφθούν πόσο εσφαλμένα χρησιμοποιούν τον όρο, χωρίς να αντιλαμβάνονται την στρατηγική που χρειάζεται για την επιβολή τετελεσμένων αλλά και για την αντιμετώπισή τους.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟ (FAIT ACCOMPLI);
Λέγεται για κάτι μη αναστρέψιμο ή / και κάτι εκτελείται χωρίς να περάσει από την τυπική διαδικασία, που ολοκληρώνεται προτού αυτοί που επηρεάζονται από το τετελεσμένο, είναι σε θέση να αντιδράσουν για να το αποτρέψουν ή να το αντιστρέψουν. Ένα ολοκληρωμένο γεγονός, κάτι που έχει ήδη συμβεί χωρίς διαβούλευση ή συζήτηση.
ΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ
Στην θεμελιώδη μελέτη του για τη στρατηγική ο Schelling (1966) καθιέρωσε την διάκριση μεταξύ Ωμής Βίας και Εξαναγκασμού. Αυτό πηγάζει από την εστίασή του μόνο στις πιο επιθετικές μορφές διεκδίκησης.
Ο διεκδικών δηλαδή εάν δεν χρησιμοποιήσει την ωμή βία για να αποκτήσει άμεσα και με ωμή στρατιωτική ισχύ όσα διεκδικεί, μπορεί να χρησιμοποιήσει εξαναγκασμό, να απειλήσει δηλαδή με την στρατιωτική του ισχύ ότι θα προκαλέσει οδυνηρή βλάβη για τον αμυνόμενο, εάν τα αιτήματά του δεν ικανοποιηθούν. Και ο διεκδικών κερδίζει με εξαναγκασμό, όταν ο αμυνόμενος δεν θέλει να υποστεί την επαπειλούμενη οδυνηρή γι αυτόν βλάβη.
Τα κράτη όμως που επιδιώκουν να αποκομίσουν κέρδη από άλλα κράτη (εδαφική κυριαρχία κυρίως και κυριαρχικά δικαιώματα) έχουν δείξει στην πράξη ότι έχουν και τρίτη εναλλακτική επιλογή, αν και κάποιοι την εντάσσουν στην στρατηγική εξαναγκασμού.
Και αυτή είναι η στρατηγική επιδίωξης τετελεσμένου.
Το τετελεσμένο γεγονός είναι μια μονομερής επιβολή της βούλησης αυτού που διεκδικεί, πραγματοποιείται σε πολύ μικρότερη κλίμακα από αυτήν της ωμής στρατιωτικής βίας. Ο επιτιθέμενος στοχεύει να ελέγξει την οιαδήποτε κλιμάκωση ώστε να επιτύχει τους στόχους του χωρίς να προσφύγει σε ωμή στρατιωτική βία (είτε ευθύς εξ αρχής είτε λόγω της ανάγκης να πραγματοποιήσει την απειλή του εξαναγκασμού).
Σε αντίθεση συνεπώς με την ωμή βία, ένα τετελεσμένο γεγονός δεν επιβάλλεται με την εφαρμογή στρατιωτικής ισχύος, ούτε λόγω της βίαιης καταστροφής του αμυνόμενου.
Ένα τετελεσμένο γεγονός επιβάλλεται από αυτόν που διεκδικεί ως περιορισμένο μονομερές κέρδος του, εις βάρος ενός αντιπάλου που αμύνεται και προσπαθεί να ξεφύγει, διολισθαίνοντας και εκχωρώντας άμεσα είτε σταδιακά αυτό που διεκδικεί ο επιτιθέμενος, γιατί προτιμάει να υποχωρήσει παρά να υποστεί ωμή βία και εξαναγκασμό υπό τον φόβο οδυνηρών συνεπειών.
Η επιδίωξη για δημιουργία τετελεσμένου γεγονότος όμως απαιτεί από τον επιτιθέμενο να αξιολογήσει τον βαθμό του κίνδυνου που αναλαμβάνει. Θα έχει ως αποτέλεσμα ένα επιτυχημένο κέρδος, εάν έχει υπολογίσει επιτυχώς το βαθμό της απώλειας που ο αμυνόμενος μπορεί να δεχτεί. Γιατί εάν πραγματικά δεν υπολογίσει σωστά ο επιτιθέμενος τις πραγματικές κόκκινες γραμμές, τότε ο αμυνόμενος θα προτιμήσει τον πόλεμο από το να ανεχθεί την απώλεια.
(π.χ. Η προσπάθεια της Αργεντινής το 1982 να καταλάβει τα νησιά Φώκλαντ βασίσθηκε σε λάθος υπολογισμό αυτής της παραμέτρου και η προσπάθεια για τετελεσμένα, τελικά προκάλεσε την βρετανική αντεπίθεση).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Ας υποθέσουμε ότι ένα κράτος με στρατιωτική ισχύ διεκδικεί την εδαφική κυριαρχία σε ένα νησί άλλου κράτους.
Το κράτος αυτό μπορεί να αποκτήσει την εδαφική κυριαρχία στο νησί με τρεις βασικούς τρόπους.
• Πρώτον, να προκαλέσει πόλεμο και να πάρει το νησί υπερισχύοντας.
Η στρατηγική του: Ωμή Ισχύς. (π.χ. Η εισβολή στην Κύπρο).
• Δεύτερον, να απειλήσει ότι θα κάνει πόλεμο, να εκφοβίσει έτσι τον αντίπαλο και να καταλάβει το νησί είτε να αμφισβητήσει την κυριαρχία, γιατί ο αντίπαλος φοβήθηκε και αποχώρησε είτε δεν αντέδρασε (περίπτωση 12 νμλ στο Αιγαίο) .
Η στρατηγική του: Εξαναγκασμός.
• Τρίτο, το κράτος που διεκδικεί να ορμήσει άμεσα και να καταλάβει το διεκδικούμενο νησί, χωρίς μάχες και απειλές, υπολογίζοντας ότι το θύμα δεν θα αντεπιτεθεί (ένοπλα ή όχι) για να το ανακτήσει.
Η στρατηγική του: Τετελεσμένο. (περίπτωση Ιμίων)
Στο πεδίο εφαρμογής μπορεί ο εξαναγκασμός και το τετελεσμένο να συνδυάζονται (π.χ. εν πολλοίς η περίπτωση Ιμίων)
Ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα από το διεθνές περιβάλλον, για να γίνει κατανοητή η στρατηγική των τετελεσμένων.
Τον Φεβρουάριο του 2014, η Ρωσία αποφάσισε να αποσπάσει τη χερσόνησο της Κριμαίας από την Ουκρανία. Η Ρωσία θα μπορούσε έχουν απειλήσει ότι θα επιτεθεί στην Ουκρανία εάν το Κίεβο δεν εγκατέλειπε την Κριμαία. Ωστόσο, η Ρωσία δεν έκανε προσπάθεια εξαναγκασμού. Η Ρωσία κατέλαβε μονομερώς και προσάρτησε το έδαφος, εφαρμόζοντας την πλέον ανώδυνη επιλογή - πάρτε την Κριμαία χωρίς να γίνει πόλεμος.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ
1. Η επιδίωξη τετελεσμένων, είναι συνεπώς μία εναλλακτική στρατηγική, η οποία όμως ως στρατηγική επιλογή έχει λάβει πολύ μικρή επιστημονική προσοχή και εξετάζεται στο πλαίσιο των στρατηγικών εξαναγκασμού.
2. Αυτή η προτεραιότητα που έχει δοθεί στον εξαναγκασμό οφείλεται στην στατιστική καταγραφή των διεθνών συγκρούσεων επί διεκδικήσεων, όπου οι περιπτώσεις τετελεσμένων είτε δεν έχουν δηλωθεί είτε εντάσσονται χωρίς διάκριση στις περιπτώσεις καταναγκασμού.
3. Εάν όμως αντιληφθούμε την θεμελιώδη διάκριση μεταξύ στρατηγικών καταναγκασμού και στρατηγικών τετελεσμένων θα δούμε ότι τα κράτη αποκτούν συχνότερα εδαφική κυριαρχία και δικαιώματα κυριαρχίας με τετελεσμένα, παρά με εξαναγκασμό. Πόσο μάλλον γίνεται πιο πολύπλοκο το ζήτημα όταν οι στρατηγικές είναι μικτές ή καταλήγουν να αλλάζουν συγκυριακά χαρακτήρα.
4. Ειδικότερα Από το 1918 έως το 2016, έχουν υπάρξει 112 περιπτώσεις αρπαγής εδάφους άλλου κράτους ως τετελεσμένο, χωρίς πόλεμο. Στο ίδιο διάστημα, μόνο 13 περιπτώσεις δηλώθηκαν δημόσια ως εξαναγκαστικές απειλές που προκάλεσαν τις παραχωρήσεις εδάφους. (Dan Altman International Studies Quarterly, Volume 61, Issue 4, December 2017).
5. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι το τετελεσμένο γεγονός αξίζει να μελετηθεί περισσότερο ως εναλλακτική στρατηγική επιλογή ενός κράτους που θέλει να επιβάλλει την βούλησή του είτε να διεκδικήσει εδαφική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα έναντι του ανταγωνιστή του, χωρίς να προσφύγει οπωσδήποτε στην ωμή βία.
6. Παρόλο που τα τετελεσμένα μπορεί να έχουν πολλές μορφές, οι εδαφικές διεκδικήσεις και τα κυριαρχικά δικαιώματα προσφέρουν το καλύτερο πεδίο για να μελετηθεί η στρατηγική των τετελεσμένων , για δύο λόγους
• Πρώτον, οι διεκδικήσεις κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων έχουν αναδειχθεί στο σημαντικότερο διεθνές ζήτημα συγκρούσεων μεταξύ των χωρών σήμερα και ιδιαίτερα όσον αφορά τις Τουρκικές διεκδικήσεις έναντι της Ελλάδος
• Δεύτερον, τα αποτελέσματα των συγκρούσεων αυτών- ο βαθμός δηλαδή στον οποίο κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι "κέρδισε" ή "έχασε" - συχνά αποδεικνύεται δύσκολο να μετρηθεί. Το μόνο εύκολα αναγνωρίσιμο μέγεθος, που να μπορεί να προσφέρει μια συγκριτικά σαφή βάση για τον εντοπισμό κερδών και ζημιών για κάθε χώρα, είναι η αλλαγή που επήλθε στον στρατιωτικό έλεγχο της διεκδικούμενης περιοχής.
Εάν δηλαδή ο στρατιωτικός έλεγχος περιήλθε στην άλλη πλευρά είτε η άλλη πλευρά αρνείται την δυνατότητα στρατιωτικού ελέγχου στην διεκδικούμενη περιοχή από αυτήν που τον είχε πριν την έναρξη της διεκδίκησης.
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Το τετελεσμένο γεγονός δεν είναι κατάλληλο για μαξιμαλιστικούς σκοπούς όπως η κατάκτηση ενός αντιπάλου εντελώς ή η ριζική αλλαγή κυριαρχίας, δικαιώματος και καταστάσεως.
Ο διεκδικών με το τετελεσμένο γεγονός στοχεύει σε ένα κέρδος αρκετά μικρό, ώστε ο αντίπαλος να μην θελήσει να αντισταθεί με οδυνηρά αποτελέσματα γι΄αυτόν και προτιμά να το αφήσει να φύγει, παρά να κλιμακωθεί η κατάσταση.
Ειδικότερη ανάλυση επικεντρωμένη στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και στις Τουρκικές διεκδικήσεις και το εάν η Τουρκία χρησιμοποιεί την στρατηγική των τετελεσμένων επιτυχημένα ή όχι, καθώς και οι δυνατότητες αντίδρασης της Ελληνικής πλευράς θα αναλυθούν για λόγους οικονομίας σε νέα ανάρτηση.