Είναι μια έκφραση που μας έρχεται κατευθείαν από τα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Περιέγραφε την αναρρίχηση του στρατιώτη στην κορυφή του χαρακώματος με σκοπό την έφοδο προς τον αντίπαλο, μια ενέργεια η οποία πολλές φορές σήμαινε βέβαιο θάνατο. Ένας από τους τελευταίους Βρετανούς βετεράνους εκείνου του πολέμου δήλωσε σε μια συνέντευξη του :
“…if any man tells you he went over the top and he wasn’t scared, he’s a damn liar.”
“ …εάν κάποιος σας έλεγε πως ανέβηκε στην κορυφή και δεν φοβήθηκε είναι μεγάλος ψεύτης”
Η έκφραση χρησιμοποιείται ακόμα στην καθομιλουμένη με διάφορες ερμηνείες. Θα εξετάσω εκείνη την ερμηνεία της γενναίας πράξης με την οποία υπερβαίνουμε το συνηθισμένο εαυτό μας. Μπορεί να είναι ένας μαύρος κύκνος : Η ανεργία ή μια σοβαρή ασθένεια που μας αναγκάζουν να πάρουμε κρίσιμες αποφάσεις. Μπορεί όμως να είναι και ένα εγχείρημα το οποίο αποφέρει μεγάλο όφελος : Να μιλήσεις ειλικρινά σε έναν άνθρωπο που σε ενδιαφέρει, να ζητήσεις συγγνώμη για κάτι που έκανες ή να ξεκινήσεις μια δική σου δουλειά με τις τελευταίες οικονομίες που σου απέμειναν. Κοινό σε όλες τις περιπτώσεις είναι πως η καρδιά μας χτυπά δυνατά και τα πόδια μπορεί να τρέμουν.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα έθνη, κάποιες φορές παίρνουν κρίσιμες αποφάσεις όπως ήταν η αντίσταση της Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα. Οι Αθηναίοι για την Σικελική Εκστρατεία είχαν πάρει μια πολύ αμφιλεγόμενη απόφαση για ένα εγχείρημα πέρα από τις δυνατότητες τους που κατέληξε σε καταστροφή. Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα χαρακτηριστικό όλων των αρχαίων αλλά και σύγχρονων εθνών που επιθυμούν να επιβιώσουν είναι πως δεν διστάζουν να “ανέβουν πάνω από την κορυφή” και δε βολεύονται στην αδράνεια.
Στην εποχή των μνημονίων ποια είναι η απόφαση που πρέπει να πάρουμε; Κάποιοι προτρέπουν να τα κάνουμε γυαλιά – καρφιά και να γυρίσουμε στην Δραχμή. Άλλοι προτείνουν να πάρουμε μια μεγάλη ανάσα και να κάνουμε ότι χρειάζεται για να μείνουμε στο Ευρώ. Σε όλες τις περιπτώσεις διακρίνω πως δεν υπάρχει στις μεγάλες (εκλογικά) δυνάμεις του τόπου ένας θετικός στόχος. Δεν είναι δυνατόν το εθνικό μας όραμα να εξαρτάται μόνο από την ύπαρξη μνημονίων ή από νόμισμα που χρησιμοποιούμε. Κανείς δεν απαντά πως θέλουμε να είναι η Ελλάδα σε 10 ή 20 χρόνια. Η οικονομική κρίση έχει απορροφήσει όλη την ενέργεια μας και εξαφανίζεται το βασικό ερώτημα: Ποια Ελλάδα θέλουμε;
Δυστυχώς όπως βλέπω απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει ακόμα, γιατί δεν υπάρχει κοινωνική συναίνεση και συνοχή. Όπως έγραψα και στο “Δεύτερο Θάνατο ΙΙ” :
“ ο θάνατος της ελεύθερης πολιτείας θα έχει συντελεστεί πρώτα από τα ίδια τα άτομα, εφόσον … αδιαφόρησαν για την κοινή πορεία, η οποία κατέληξε να είναι περίπου συνισταμένη κοντόθωρων ατομικών συμφερόντων και όχι ως λογισμός μιας δημόσιας ζωής που αντιλαμβάνεται την τρέχουσα πολιτική ως ένα στιγμιότυπο σε μια ιστορική διαδρομή. “
Πράγματι, παρά τα συντριπτικά πλήγματα που δέχεται μια κοινωνία εθισμένη στο ναρκωτικό της “Ισχυρής Ελλάδας” δεν έχω δει και πολλούς να αλλάζουν πορεία. Κανείς που ήταν απατεώνας δεν αποφάσισε από μόνος του να γίνει έντιμος, ούτε οι έντιμοι αποφάσισαν όταν έμειναν άνεργοι να παρανομήσουν. Ο νόμος της αδράνειας σε αυτή τη χώρα είναι ακαταμάχητος και ο καθένας επιμένει όχι ελληνικά αλλά συμφεροντολογικά. Με αυτές τις συνθήκες δεν είμαι αισιόδοξος πως σύντομα θα ανακάμψουμε : δεν υπάρχει μια κρίσιμη μάζα πολιτών που να υποστηρίξει ένα θετικό εθνικό στόχο και ταυτόχρονα να εξασφαλίσει πολιτικά την υλοποίηση του. Αντίθετα η πολιτική ζωή μοιάζει περισσότερο με ένα συνεχόμενο αλληλοσπαραγμό από φατρίες-συντεχνίες που αγωνίζονται για τη διατήρηση των προνομίων τους. Πιθανόν μια νέα γενιά πολιτικών δυνάμεων με την κατάρρευση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος να αλλάξει τα δεδομένα. Τότε το ξανασυζητάμε.
manamachine
“…if any man tells you he went over the top and he wasn’t scared, he’s a damn liar.” “ …εάν κάποιος σας έλεγε πως ανέβηκε στην κορυφή και δεν φοβήθηκε είναι μεγάλος ψεύτης”
Η έκφραση χρησιμοποιείται ακόμα στην καθομιλουμένη με διάφορες ερμηνείες. Θα εξετάσω εκείνη την ερμηνεία της γενναίας πράξης με την οποία υπερβαίνουμε το συνηθισμένο εαυτό μας. Μπορεί να είναι ένας μαύρος κύκνος : Η ανεργία ή μια σοβαρή ασθένεια που μας αναγκάζουν να πάρουμε κρίσιμες αποφάσεις. Μπορεί όμως να είναι και ένα εγχείρημα το οποίο αποφέρει μεγάλο όφελος : Να μιλήσεις ειλικρινά σε έναν άνθρωπο που σε ενδιαφέρει, να ζητήσεις συγγνώμη για κάτι που έκανες ή να ξεκινήσεις μια δική σου δουλειά με τις τελευταίες οικονομίες που σου απέμειναν. Κοινό σε όλες τις περιπτώσεις είναι πως η καρδιά μας χτυπά δυνατά και τα πόδια μπορεί να τρέμουν.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα έθνη, κάποιες φορές παίρνουν κρίσιμες αποφάσεις όπως ήταν η αντίσταση της Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα. Οι Αθηναίοι για την Σικελική Εκστρατεία είχαν πάρει μια πολύ αμφιλεγόμενη απόφαση για ένα εγχείρημα πέρα από τις δυνατότητες τους που κατέληξε σε καταστροφή. Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα χαρακτηριστικό όλων των αρχαίων αλλά και σύγχρονων εθνών που επιθυμούν να επιβιώσουν είναι πως δεν διστάζουν να “ανέβουν πάνω από την κορυφή” και δε βολεύονται στην αδράνεια.
Στην εποχή των μνημονίων ποια είναι η απόφαση που πρέπει να πάρουμε; Κάποιοι προτρέπουν να τα κάνουμε γυαλιά – καρφιά και να γυρίσουμε στην Δραχμή. Άλλοι προτείνουν να πάρουμε μια μεγάλη ανάσα και να κάνουμε ότι χρειάζεται για να μείνουμε στο Ευρώ. Σε όλες τις περιπτώσεις διακρίνω πως δεν υπάρχει στις μεγάλες (εκλογικά) δυνάμεις του τόπου ένας θετικός στόχος. Δεν είναι δυνατόν το εθνικό μας όραμα να εξαρτάται μόνο από την ύπαρξη μνημονίων ή από νόμισμα που χρησιμοποιούμε. Κανείς δεν απαντά πως θέλουμε να είναι η Ελλάδα σε 10 ή 20 χρόνια. Η οικονομική κρίση έχει απορροφήσει όλη την ενέργεια μας και εξαφανίζεται το βασικό ερώτημα: Ποια Ελλάδα θέλουμε;Δυστυχώς όπως βλέπω απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει ακόμα, γιατί δεν υπάρχει κοινωνική συναίνεση και συνοχή. Όπως έγραψα και στο “Δεύτερο Θάνατο ΙΙ” :
“ ο θάνατος της ελεύθερης πολιτείας θα έχει συντελεστεί πρώτα από τα ίδια τα άτομα, εφόσον … αδιαφόρησαν για την κοινή πορεία, η οποία κατέληξε να είναι περίπου συνισταμένη κοντόθωρων ατομικών συμφερόντων και όχι ως λογισμός μιας δημόσιας ζωής που αντιλαμβάνεται την τρέχουσα πολιτική ως ένα στιγμιότυπο σε μια ιστορική διαδρομή. “
Πράγματι, παρά τα συντριπτικά πλήγματα που δέχεται μια κοινωνία εθισμένη στο ναρκωτικό της “Ισχυρής Ελλάδας” δεν έχω δει και πολλούς να αλλάζουν πορεία. Κανείς που ήταν απατεώνας δεν αποφάσισε από μόνος του να γίνει έντιμος, ούτε οι έντιμοι αποφάσισαν όταν έμειναν άνεργοι να παρανομήσουν. Ο νόμος της αδράνειας σε αυτή τη χώρα είναι ακαταμάχητος και ο καθένας επιμένει όχι ελληνικά αλλά συμφεροντολογικά. Με αυτές τις συνθήκες δεν είμαι αισιόδοξος πως σύντομα θα ανακάμψουμε : δεν υπάρχει μια κρίσιμη μάζα πολιτών που να υποστηρίξει ένα θετικό εθνικό στόχο και ταυτόχρονα να εξασφαλίσει πολιτικά την υλοποίηση του. Αντίθετα η πολιτική ζωή μοιάζει περισσότερο με ένα συνεχόμενο αλληλοσπαραγμό από φατρίες-συντεχνίες που αγωνίζονται για τη διατήρηση των προνομίων τους. Πιθανόν μια νέα γενιά πολιτικών δυνάμεων με την κατάρρευση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος να αλλάξει τα δεδομένα. Τότε το ξανασυζητάμε.
manamachine