Έχετε σκεφτεί πόσο υποτιμήσαμε την αξία της γλώσσας; Σας έχει προβληματίσει το εξόφθαλμο γεγονός ότι χρησιμοποιούμε ελάχιστες λέξεις για να επικοινωνήσουμε και να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας; Και πόσοι από εμάς δεν έχουν συλλάβει τον εαυτό τους να ακούνε λέξεις τελείως άγνωστες ή κάποιοι να ειρωνεύονται ακούγοντας τους ολίγους που χειρίζονται καλά την ελληνική γλώσσα;
του Στέλιου ΣυρμόγλουΔεν θα έπρεπε, γιατί η ελληνική γλώσσα είναι ο ιερός ναός του πνεύματος και οίκος του πολιτισμού. Δίχως τη γλωσσική ανάπτυξη θα ήταν σχεδόν αδύνατη κάθε ανθρώπινη εξέλιξη. Η μετάβαση από την προιστορία στην ιστορία συντελείται με την ανακάλυψη της γραφής. Η γραπτή γλώσσα παρέσυρε το μεσότοιχο που υπήρξε ανάμεσα στους προιστορικούς λαούς και τους καινούργιους καιρούς. Επέτρεψε τη διατήρηση των γνώσεων, την πνευματική επικοινωνία μεταξύ των λαών και την ανταλλαγή της εμπειρίας τους. Βοήθησε, με τη συγκρότηση του οργανωμένου κράτους και την καλλιέργεια της επιστήμης, ώστε να σημειωθεί το ιστορικό ξεκίνημα και απάμβλυνε την αδυσώπητη τραγικότητα της παροδικότητας.
Η γλώσσα δεν είναι μόνον όργανο επικοινωνίας, ένα απλό μέσο συνεννόησης στην υπηρεσία των καθημερινών αναγκών, αλλά το σπουδαιότερο εκφραστικό μέσο της ανθρώπινης ψυχής. Κατά τον ορισμό του W.Humboldt, η γλώσσα είναι και υπερατομικό έργο και προσωπική δημιουργία. Αυτό σημαίνει ότι είναι και όργανο για εξωτερίκευση των σκέψεων και τρόπος για την κατανόηση της ψυχικής ζωής της ολότητας και του κάθε ανθρώπου χωριστά. όσοι είναι αστόχαστοι, νομίζουν ότι η γλώσσα είναι μια απλή τεχνική, ένας μηχανισμός έκφρασης ή ένα ένδυμα της σκέψης. Όμως, η γλώσσα είναι η ίδια η σκέψη. Είναι, κυρίως, μια πνευματική λειτουργία, μια δύναμη μορφοποιούσα τον κόσμο, σημασιολογούσα τα όντα, συντάσσουσα και διακρίνουσα τα αντικείμενα, αποκαλύπτουσα το Είναι.
Η γλώσσα είναι πνεύμα και συγχρόνως φορέας του πνεύματος, αξία η ίδια και μαζί φορέας όλων των αξιών του πολιτισμού. Οι ποικίλοι τρόποι έκφρασης πηγάζουν από τους αντίστοιχους τρόπους του σκέπτεσθαι. Τούτο φανερώνει πως οι βαθύτερες ρίζες της γλώσσας βρίσκονται στο συνειδέναι του ανθρώπου. Είναι κομμάτι του συνειδέναι, προέκταση της συνείδησής του. Ακριβής και σαφής σκέψη, ακριβής και σαφής διατύπωση και ομιλία. Η ομιλία, ο λόγος είναι αρχικά ενδιάθετος εσωτερικός. Ο εσωτερικός λόγος, που είναι η αρχέγονη μορφή λόγου, εξωτερικεύεται, έτσι γίνεται προφορικός και διατυπώνεται, παρίσταται, εξεικονίζεται, καθίσταται γραπτός λόγος. ο λόγος πάλι σημαίνει και ομιλία και νόημα, αλλά και σχέση των πραγμάτων.
Αυτήν τη σχέση συλλαμβάνει ο λόγος , ο νούς και την αποδίδει γραπτά ή προφορικά με τη γλώσσα. Γι' αυτό και θεωρείται ο λόγος αχώριστος από τα πράγματα και τα πράγματα από το λόγο, τη γλώσσα. Κάθε λαός έχει τη δική του γλώσσα, γιατί έχει το δικό του τρόπο σκέψης. Οι διαφορές μεταξύ των λαών ως προς τη γλώσσα είναι κατά βάση διαφορές νοοτροπίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους, τον καθένα χωριστά. Κάθε άνθρωπος, όταν ομιλεί κι όταν γράφει ή βαδίζει ή χειρονομεί, έχει το προσωπικό του ύφος. Το ύφος εμφανίζει το ήθος και τη δομή της ψυχικής ζωής του ανθρώπου. δεν υπάρχουν μόνο τα δακτυλικά αποτυπώματα, αλλά κυρίως τα ψυχικά αποτυπώματα. Κι αυτά είναι η γλώσσα!..
Με την οποία έρχεται στην επιφάνεια όλο το εσωτερικό εύρος, όλο το βάθος και ο πλούτος της συνείδησης και η παλίντονη αρμονία της αποτυπώνεται στην πολλαπλότητα του κόσμου. Η γλώσσα των πνευματικά υπανάπτυκτων λαών είναι φτωχή, όπως πτωχή είναι και η νόησή τους. Πλούσιο εκφραστικό όργανο έχουν λαοί με υψηλό είκτη πολιτισμού. Ο ελληνικός λαός έχει πλέον μακράιωνη, πολύκλαδη και γόνιμη πολιτιστική παράδοση. Η ελληνική γλώσσα είναι ένας από τους πιο θαλερούς κλάδους της παράδοσης, ενιαίος, εξελισσόμενος, καρπερός και ακατάλυτος από τον καιρό του Ομήρου.
Η γλώσσα έχει τα φυσιολογικά, ψυχολογικά και κοινωνικά της στοιχεία. Τα φυσιολογικά στοιχεία αποτελούν το έδαφος από το οποίο φύεται και αναπτύσσεται η γλώσσα. Το πλούσιο φωνητικό σύστημα με την εκπνοή, τη φώνηση και την άρθρωση, έχει πλήρη οργάνωση και τέλεια κατασκευή. Τα ψυχολογικά στοιχεία της γλώσσας αρχίζουν από τον απλό συμβολισμό και τη μίμηση και προχωρούν έως τις μορφές εκείνες των μεταφορών, με τις οποίες δημιουργούνται νέες γλωσσικές αποχρώσεις. Η μίμηση των φωνών ή η μίμηση των πράξεων οδηγεί στην ονοματοποιία, ενώ η αναλογία, ο ανθρωπομορφισμός και η προσωπικότητα είναι πηγές σχηματισμού πολλών νέων λέξεων και εμπλουτισμού της γλώσσας.
Τα κοινωνικά στοιχεία της γλώσσας τη μετασχηματίζουν και την ευρύνουν διαρκώς. Οι ανάγκες του ανθρώπου αυξάνουν και οι σχέσεις γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες. Τα γλωσσικά σύμβολα δεν επαρκούν για να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες και να εκφράσουν το πνευματικό περιεχόμενο αυτών των σχέσεων, όταν μάλιστα και οι πτυχές του ψυχικού κόσμου επιτείνονται. Έτσι προκύπτει το πλήθος των συνωνύμων. Οι παράγοντες, ωστόσο, που συντελούν στην ανάπτυξη της γλώσσας και που την ευνοοούν ή τη δυσχεραίνουν στην εξέλιξή της είναι πολλοί. Και από αυτούς εξαρτώνται η ορθή προφορά, η εύστοχη έκφραση, η σωστή σύνταξη, ο λεξικός πλούτος ή η γλωσσική πενία! Η εξέλιξη της γλώσσας του ανθρώπου διέρχεται από διάφορα στάδια. Κανένα όμως από αυτά, όσο τέλειο, δεν είναι το τελικό. Χρειάζεται εργώδης προσπάθεια και συνεχής καλλιέργεια για να μπορέσει να φτάσει το άτομο σε γλωσσική αρτίωση.
Το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα ενός έθνους και ενός λαού. Πολυαίωνη ιστορική πορεία λαξεύει το άγαλμα της γλώσσας του. Τούτο το άγαλμα, οι πνευματικά καλλιεργημένοι λαοί το σέβονται και το εισάγουν ως εφέστιο στο ιερό βήμα της ψυχής τους και της εθνικής τους ζωής.
Και εμείς; Εμείς ρίχνουμε την τετράπαχη αδιαφορία μας πάνω στο σώμα της ελληνικής γλώσσας μας και ασελγούμε ή γινόμαστε παθητικοί θεατές της καταστροφής της. Και στη μακρινή Τόγκα, ένα νησί στο αρχιπέλαγος της Πολυνησίας, στο Νότιο Ειρηνικό, στη μικρή πρωτεύουσα του, τη Νούκου Αλόφα, λειτουργεί και αναπτύσσεται συνεχώς το Ινστιτούτο ATHENISI, ένα μικρό πανεπιστήμιο, όπου διδάσκονται τα κλασσικά γράμματα και η αρχαία ελληνική γλώσσα, για την οποία θα αναφερθώ σε άλλη αρθογραφική μου προσέγγιση.
