Του Δημήτρη Μανωλίδη
Οι καιροί είναι δύσκολοι και ο χρόνος κυλάει γρήγορα και πιεστικά. Μια χώρα, μια κοινωνία ολόκληρη αργοπεθαίνει. Και όσο καθυστερούμε να λάβουμε ριζικές αποφάσεις, να προχωρήσουμε σε τομές και να κόψουμε γόρδιους δεσμούς το πρόβλημα γιγαντώνεται και ιστορικές ευκαιρίες σπαταλώνται.
Επ αφορμή των συζητήσεων που γίνονται για μια νέα κεντροαριστερά, για ένα σοσιαλδημοκρατικό μέτωπο από περσόνες και αποτυχημένους υπουργούς, και σε συνδυασμό με τη συγκεκριμένη οπτική περί του προβλήματος της χώρας ακολουθεί η συγκεκριμένη ανάλυση. Κάποια πράγματα στη ζωή είναι σίγουρα. Ο ήλιος θα δύσει, ο κεραυνός θα ακολουθήσει την αστραπή και η κυβέρνηση θα φέρει νέα μέτρα. Πέρα απ' αυτά όμως εξίσου σίγουρο είναι πως η σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να αποτελέσει σε καμία περίπτωση τη λύση στα σημερινά προβλήματα και την απάντηση στις ανάγκες των καιρών.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
Η σοσιαλδημοκρατία γνώρισε 4 ιστορικά στάδια:
α) το σοσιαλιστικό,
β) το ανανεωτικό,
γ) το μεταπολεμικό/ηγεμονικό και
δ) το σημερινό/παρακμιακό.
Κατά το σοσιαλιστικό, σοσιαλδημοκρατικά λέγονταν τα κόμματα που ενώ παράλληλα συμμετείχαν κανονικά στην πολιτική και συνδικαλιστική ζωή στόχο είχαν την επαναστατική μετάβαση στο σοσιαλισμό. Εν συνεχεία και με αφορμή τη στάση απέναντι στον Α' παγκόσμιο πόλεμο, διαχωρίστηκαν τα κομμουνιστικά κόμματα, από τα σοσιαλδημοκρατικά τα οποία πλέον υποστήριζαν μια ειρηνική/κοινοβουλευτική μετάβαση σε μια σοσιαλιστική κοινωνία. Με το πέρας του Β' παγκοσμίου πολέμου, η σοσιαλδημοκρατία αναδείχθηκε σε κυρίαρχη τάση στη δυτική σκηνή όταν η οικονομική της έκφανση, ο κεϋνσιανισμός ήταν η βασική οικονομική θεώρηση σε Αμερική και Ευρώπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελώντας μία συνολική στρατηγική του δυτικού κόσμου, ανάγκασε ακόμα και συντηρητικούς ηγέτες (βλ Νίξον) και σχηματισμούς να την ακολουθήσουν, τουλάχιστον ως προς την οικονομική της έκφανση, τον κεϋνσιανισμό. Μετά την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μπλοκ η σοσιαλδημοκρατία επανεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1990 σε ΗΠΑ και Αγγλία και μετά το 2000 σε Ευρώπη, έχοντας όμως "υποστεί" έναν ριζικό "εκσυγχρονισμό" και απωλέσει στην πραγματικότητα την κεϋνσιανή ατζέντα, διατηρώντας μονάχα την ανοιχτή της στάση σε κοινωνικά ζητήματα όπως τη σχέση με τη θρησκεία, την ομοφυλοφιλία και το έθνος. Αυτή η ουσιαστική παράδοση στο νεοφιλελευθερισμό οφείλεται όχι τόσο σε ένα μαζικό ξεπούλημα, αλλά κατά κύριο λόγο στην εξέλιξη που ονομάζεται παγκοσμιοποίηση, και πιο συγκεκριμένα ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων. Στο βαθμό που τα κεφάλαια δεν γνωρίζουν χωροχρονικά όρια, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να διαπραγματευτούν μαζί τους, όπως έκαναν κάποτε. Αυτό απέδειξαν κυρίως οι εμπειρίες της δεκαετίας του 80 με πιο τρανταχτή την περίπτωση της γαλλικής κυβέρνησης Μιτεράν.
Το πρώτο στάδιο πρέπει να ενταχθεί περισσότερo στην ιστορία γενικά των εργατικών κομμάτων ενώ μόνο τα τρία επόμενα αποτελούν ουσιαστικά αυτό που λέμε σοσιαλδημοκρατία καθώς παρουσιάζουν μία συνοχή και συνέχεια από άποψη θέσεων και τοποθετήσεων (για την οικονομία αλλά και για τα κοινωνικά ζητήματα). Αυτή η διάκριση είναι αναγκαία αφ' ενός λόγω της κατά τόπους ιδεολογικής ανομοιογένειας και του διαφορετικού επιπέδου ανάπτυξης των διαφόρων χωρών κυρίως κατά το πρώτο στάδιο και αφ' ετέρου λόγω της διακεκηρυγμένης ρεφορμιστικής στροφής που χαρακτήρισε το δεύτερο στάδιο.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ-ΚΡΙΤΙΚΗ
Τη σοσιαλδημοκρατία τη διακρίνουν τρία βασικά χαρακτηριστικά :
α) πίστη στους αστικούς θεσμούς (κοινοβούλιο, δικαστήρια, νόμους),
β) μερική κρατική παρέμβαση στην οικονομία και
γ) πίστη στα ατομικά δικαιώματα.
(Η λέξη πίστη δεν είναι τυχαίο που επιλέχθηκε έναντι άλλων όπως σεβασμός ή υποστήριξη)
Η σοσιαλδημοκρατία αντιλαμβάνεται το αστικό κράτος ως διαμεσολαβητή στο πλαίσιο της ταξικής πάλης, δηλαδή των συγκρουόμενων συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων, ο οποίος πρέπει να προωθεί έναν συμβιβασμό που θα ικανοποιεί το δυνατόν περισσότερο και τα δύο μέρη. Τους υπάρχοντες κρατικούς θεσμούς τους διατηρεί προσπαθώντας να αλλάξει όχι τους ίδιους αλλά τα χαρακτηριστικά κι ως εκ τούτου το έργο τους, λησμονώντας όμως έτσι την ουσία τους. Καθόλου τυχαίες όμως δεν είναι οι συνθήκες στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν και οι ανάγκες για την εξυπηρέτηση των οποίων δημιουργήθηκαν. Αυτά είναι που καθορίζουν την ουσία ενός θεσμού. Αλλάζοντάς του ρούχα, ο θεσμός είτε δεν θα μπορεί να λειτουργήσει, είτε στην πραγματικότητα θα επιτελεί το ρόλο που και πρότερα επιτελούσε. Ένα κοινοβούλιο λοιπόν στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας ακόμα κι αν πάρει τις πιο ριζοσπαστικές πολιτικές αποφάσεις, είτε δεν θα εφαρμοστούν είτε θα αποτύχουν, αν δεν συνδυαστούν με ριζοσπαστικές τομές σε επίπεδο οικονομίας, πολιτείας και κοινωνίας. Τέτοιες όμως τομές δεν πρόκειται να γίνουν από τη σοσιαλδημοκρατία λόγω της φύσης της που διακρίνεται από μετριοπάθεια και άρνηση για οποιαδήποτε ριζική αλλαγή.
Αρνείται δε τη σημαντικότερη αλλαγή που είναι η οικονομική-παραγωγική: η κοινωνικοποίηση των μέσων που παράγουν τον πλούτο και ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας αγνοώντας έτσι πως μόνο με αυτόν τον τρόπο θα επέλθει η ισότητα, η ελευθερία και η δικαιοσύνη που τόσο προκλητικά διατρανώνουν πως επιδιώκουν. Αντ' αυτού με τα ημίμετρα που ονομάζουν μεταρρυθμίσεις σε fancy
συνέδρια με διαδραστικούς πίνακες, εκόντες ακόντες, οι σοσιαλδημοκράτες υποστηρίζουν τη σημερινή κατάσταση. Ημίμετρα ανίκανα να αντιμετωπισουν τις κυκλικές κρίσεις του συστήματος, με περίτρανες αποδείξεις την περίπτωση της κρίσης του 70 που γονάτισε τη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση και οδήγησε στην ανάδειξη του νεοφιλελευθερισμού και την κρίση του 2008 που κλήθηκαν να διαχειριστούν οι Ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες. Και για όσους ισχυρίζονται πως η κρίση του 30 αντιμετωπίστηκε χάρις σε πολιτικές τύπου New deal, ας κοιτάξει στους τότε δείκτες που ανέκαμψαν ΜΟΝΟ μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο.
Κι ενώ λοιπόν η σοσιαλδημοκρατική παρουσιάζεται ως η πλέον ρεαλιστική θέση, στην πραγματικότητα είναι η ουτοπικότερη όλων, καθώς επιζητά ορισμένες αλλαγές με μέσα που αντικειμενικά και αποδεδειγμένα δεν μπορούν να τις επιφέρουν. Σε εποχές που ο σοσιαλισμός ήταν της μόδας, δεν το παραδέχονταν και επέμεναν σε αυτήν την ασυνέπεια, είτε εξαπατώντας είτε εθελοτυφλώντας. Σήμερα που ο ρεαλισμός και η realpolitik είναι της μοδός και επισημαίνοντας αυτήν την απροσφορότητα των μέσων τους οι σοσιαλδημοκράτες κάνουν το εξής εξαιρετικό: αντί να αναπροσαρμόσουν τα μέσα, μετριάζουν τους σκοπούς τους. Αυτό δε, γίνεται ακόμα πιο έντονο σε καιρούς κρίσης, που κανένας δεν χαρίζεται σε κανέναν, αλλά και σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και ευελιξίας των κεφαλαίων.
Έτσι λοιπόν καταλήγουν να ταυτίζονται με τους ιστορικούς πολιτικούς τους αντιπάλους (τους συντηρητικούς και τους νεοφιλελευθέρους) στα ουσιώδη οικονομικά ζητήματα, στηρίζοντας τη διαφορετικότητά τους σε κοινωνικά ζητήματα ή σε επουσιώδη οικονομικά. Συναπαρτίζουν λοιπόν αυτό που ο Ταρίκ Άλι αποκάλεσε "ακραίο κέντρο". Κεντροδεξιά και κεντροαριστερά υιοθετούν την ίδια ατζέντα, κάτι που το βιώνει ολόκληρη η Ευρώπη, κι έχει οδηγήσει πολύ κόσμο σε πλείστες απογοητεύσεις.
Η μόνη πλέον ρεαλιστική πολιτική, στο βαθμό που στόχος της θέλει να είναι η υπεράσπιση καθολικά των ανθρωπίνων αναγκών είναι η συνεπής αντισυστημική.
Διατρανώνουν την ανάγκη για μια νέα σοσιαλδημοκρατία, που θα λύσει τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα του σήμερα και θα αντικαταστήσει το σάπιο υπάρχον πολιτικό σύστημα. Ας κοιτάξουν στο ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ για να την αναζητήσουν, γιατί ακόμα κι αν δεν ζητάνε αυτό, η λογική συνέπεια των θέσεών τους σε τέτοια κατάντια οδηγεί. Αυτό που επαγγέλλονται ως νέο έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει. Αξίζει λοιπόν να ασχοληθούμε παραπάνω μαζί του;
politikikrisi.gr