Οι διαφορές που χωρίζουν τα μέλη της κοινωνίας, που πολλές φορές "ενισχύονται" από την πολιτική σκοπιμότητα, αποτελούν το αίτιο της ελαττωματικής λειτουργίας της. Η ασύγχρονη πορεία των συνειδήσεων που προκαλείται από τη διαρκή είσοδο ερεθισμάτων και την καθιέρωση ιδεών, από την αποδοχή των πράξεων που δεν συνδέονται με τις ιδέες, γιατί δεν έχουν αφομοιωθεί από όλα τα μέλη, δίδουν αφορμή για διάσπαση και φανερή εκδήλωση των δυσαρμονιών.
του Στέλιου Συρμόγλου
Τα προοδευτικά μέλη της κοινωνίας πρέπει να υποφέρουν από την ελαττωματική λειτουργία της, μέχρις ότου εν ονόματι των νέων ερεθισμάτων και των νέων ιδεών ή εν ονόματι της ελατωματικής λειτουργίας του παλαιού καθεστώτος, εκδηλωθεί η διαμαρτυρία για το συγχρονισμό και την αποκατάσταση της ισορροπίας. Η πτώση δύο πολιτισμών, των Αθηνών και της Ρώμης, αποδίδεται εν πολλοίς στην αδυναμία προσαρμογής πρός τις μεταβληθείσες συνθήκες, όπως ακριβώς στη σύγχρονη περίοδο θα λέγαμε για μια κοινωνία, ότι αν δεν έχει τη δύναμη να αναθεωρήσει, να προσαρμοσθεί και να αναλάβει πρωτοβουλία, διατρέχει τον κίνδυνο να υποστεί επικίνδυνη καθίζηση...Το καθήκον είναι να τεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός της προσαρμογής και της αντίδρασης. Οι κοινωνίες, και εν προκειμένω η ελληνική κοινωνία, δεν πάσχουν από την έλλειψη ιδεών, αλλά από την εφαρμογή των ιδεών. Είναι η βούληση που η εκδήλωσή της απαιτεί κόπο και οδύνη. Η λειτουργία, η έγκαιρη λειτουργία της βούλησης είναι το μέσον για να αποτραπούν τα κοινωνικά ξεπάσματα και οι κοινωνικές εκτροπές, που σε κάποιους λαούς με συγκεκριμένη ψυχοτροπία προηγείται η απάθεια και η αδράνεια.
Ενας μηχανισμός, σαν τον μηχανισμό των οικονομικών προβλέψεων, θα μπορούσε να προετοιμάσει τις συνειδήσεις και να εφαρμόσει τις μεταβολές με το συγχρονισμό της πορείας των συνειδήσεων. Βέβαια ο αναγνώστης αυτή τη στιγμή θα αναλογίζεται την έννοια της ουτοπίας. Το ταξίδι από τη Γη στη Σελήνη ήταν άλλοτε περιεχόμενο μυθιστορήματος, αλλά έγινε πραγματικότητα. Η προσέγγιση των συιδήσεων με τη διαφώτιση δεν φαίνεται ότι είναι αδύναμη, γιατί στο βάθος υπάρχει κάτι κοινό που ενώνει τους ανθρώπους, που τους συνήνωσε στο παρελθόν, τους ενέπνευσε και τους εμπνέει.
Είναι η ιδέα που προέρχεται από τον κοσμικό λόγο και ζητεί να στηρίξει τη λατρεία της υπάρξεως, που έχει γίνει αποδεκτή και που αποτελεί το θεμέλιο όλων των δράσεων. Και με το συλλογισμό αυτό συνδέεται μια άλλη σειρά συλλογισμών, που αναφέρονται στην καθαρότητα των συνειδήσεων και των προθέσεων. Στο πεδίο αυτό θα έπρεπε να αναπτυχθεί η συνύπαρξη των ιδεών. Μοιάζει η θέση αυτή με το καθάρισμα των σπόρων που έκανε ο προιστορικός άνθρωπος και με τη δημιουργία των καλλιεργειών, που βοήθησαν στη συγκρότηση και την ανάπτυξη της κοινωνίας.
Η μεγαλύτερη σύγχυση προέρχεται από τον καθορισμό της έννοιας της δυνάμεως. Στα μέλη της κοινωνίας εκδηλώνονται οι δύο έμφυτες ικανότητες της δημιουργίας και της καταστροφής. Εκ των οποίων η μία κατατάχθηκε στο λογικό χώρο, ενώ η άλλη στον παράλογο ή στον αντιλογικό. Στην τελευταία κατηγορία υπάγονται οι εριστικές διαθέσεις και παρορμήσεις, όπως και ένα μεγάλο μέρος των επιθυμιών.
Η έκταση που προσλαμβάνουν οι επιθυμίες και η τάση για την απόκτηση χωρίς προσπάθεια, δημιουργούν το καθεστώς των συγκρούσεων και την έννοια της σπατάλης, που είναι γεννήματα του θυμικού. Η λειτουργία αυτή είναι αντίθετη πρός τις ιδέες, που έχει ο άνθρωπος ως μέλος της κοινωνίας, για την ανεξαρτησία και τη συνεργασία, που ανήκουν στο θετικό λόγο της φειδούς, της δημιουργίας, του ορθολογισμού και της ισορροπίας.
Οι "αξίες" αυτές οδηγούν πρός το χαμό της ανεξαρτησίας και βυθίζουν ολοέν και περισσότερο στην εξάρτηση, χωρίς καμία ελπίδα σωτηρίας, παρά τις ανερμάτιστες δηλώσεις των αυτόκλητων "σωτήρων" μιας κοινωνίας, εφόσον ο δρόμος που ακολουθείται είναι αντίθετος και δεν συμβιβάζεται πρός τις ιδέες εκείνες με τις οποίες έχει εξοπλισθεί και αποτελούν τον δείκτη για την ανθρώπινη συνείδηση. Η ίδια συνείδηση άλλα πρεσβεύει και άλλα εκτελεί.
Η εικόνα αυτή δείχνει μια πρωτόγονη διαδικασία που μολονότι ο χαρακτήρας της έχει προσδιοριστεί, δεν παύει εντούτοις να παρουσιάζεται σαν πρόβλημα προβλέψης και κατεύθυνσης της πορείας, που τώρα σχηματίζεται όπως στο παρελθόν η υλική θέση κατά τύχη και σύμπτωση...
Οπως είναι προφανές ότι γκρεμίζοντας μια πλάνη και φέροντας στην επιφάνεια μια άλλη πλάνη δεν λύομε το πρόβλημα, που απασχολεί την κοινωνική συνείδηση. Η διαδοχή των πλανών μπορεί να διαρκέσει για χρόνια και δεν μεταβάλλονται παρά όταν εκδηλωθούν οι δυσαρμονίες, όπως αναμένονται ότι θα εκδηλωθούν και οι κρίσεις που θα περιέχουν το σπέρμα διαρκών αντιθέσεων, χάρις στις αδυναμίες των σκέψεων και πρό πάντων εξαιτίας της ατελούς λειτουργίας και επεξεργασίας της έννοιας της αλήθειας.
Της αλήθιειας που καταπατήθηκε με μιας άλλης μορφής δύναμη, τη δύναμη του θράσους των ολίγων, που κατάργησαν με τη ψυχολογική κυρίως βία την αλήθεα και ανήγειραν ένα καθεστώς με την προσθήκη της "σωτηρίας", που δεν είναι άλλο παρά καθεστώς εξαπάτησης της κοινωνίας...