Του Αγη Βερούτη
Ο ακρογωνιαίος λίθος μιας ευημερούσας κοινωνίας είναι η μεσαία τάξη, γιατί μόνον εκείνη παράγει πραγματικό περίσσευμα πλούτου σε μια κοινωνία.
Η παγκόσμια μεσαία τάξη αποτελείται κυρίως από τους ανθρώπους της παραγωγικής οικονομίας, που τους έχει “επιτραπεί”, στο πλαίσιο λειτουργίας των νόμων, της οικονομίας και της κοινωνίας, να δημιουργήσουν μεγαλύτερα έσοδα από την παραγωγική τους δραστηριότητα από όσα χρειάζονται για τα προς το ζην, και επανεπενδύοντας αυτό το περίσσευμα μέσα στην οικονομία να αποταμιεύσουν αρκετά για να μπορούν να απολαμβάνουν περισσότερα μελλοντικά οι ίδιοι και τα παιδιά τους.
Μεσαία τάξη, μόνο μέσω μιας παραγωγικής οικονομίας μπορεί να υπάρχει, και ποτέ μέσω αναδιανομής του πλούτου.
Παραγωγική οικονομία στον 21ο αιώνα δεν είναι φυσικά μόνο η πρωτογενής παραγωγή (όπως συχνά λανθασμένα εκφράζεται), αλλά και η δευτερογενής μεταποίηση, και οι τριτογενείς υπηρεσίες. Πού θα ήταν σήμερα η Ελλάδα χωρίς τους τομείς των υπηρεσιών του τουρισμού και της ναυτιλίας; Αντίστοιχα η Κίνα ή η Γερμανία χωρίς τη μεταποίηση;
Ο νέος πλούτος παράγεται με εργασία, με την εξόρυξη πρώτων υλών, με τη μεταποίηση, και την εκμετάλλευση της γνώσης. Αντίθετα, όμως, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες δεν παράγουν νέο πλούτο, για αυτό και πουθενά δεν υπόκεινται σε φόρο προστιθέμενης αξίας.
Η εργατική τάξη, παρότι παράγει νέο πλούτο, συνήθως δεν έχει περίσσευμα, ενώ η άρχουσα τάξη, η μεγαλοαστική οικονομική ελίτ, σπάνια παράγει νέο πλούτο, και συνηθέστερα παίρνει μερίδιο από την αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου των δυο άλλων. Αυτό το πετυχαίνει είτε με την απόδοση κεφαλαίων που επενδύει στην παραγωγή, είτε με την ανισοκατανομή των φορολογικών βαρών υπέρ της, ελέγχοντας τις πολιτικές επιλογές με στήριξη βολικών υποψηφίων.
Η μεσαία τάξη, είναι η ατμομηχανή, όχι μόνο της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και των κοινωνικών κατακτήσεων που συνδράμουν την ευημερία της κοινωνίας. Είναι εξίσου παράγοντας κοινωνικής σταθερότητας, όσο και ασταμάτητης προόδου.
Η έλευση των χρηματο-οικονομικών εργαλείων αναδιανομής του πλούτου (πχ naked futures πετρελαίου, ή εξωτικών παραγώγων νομισματικών ισοτιμιών) όπως και οι ιλιγγιώδεις μοχλεύσεις των παγκοσμίων χρηματαγορών, επέτρεψαν την υπερσυσσώρευση πλούτου σε ελάχιστους ανθρώπους ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με την τελευταία σχετική μελέτη της τράπεζας Credit Suisse, το 0,6% του παγκόσμιου πληθυσμού, κατέχει το 39,3% του παγκόσμιου πλούτου, ή πάνω από $87,5 τρισεκατομμύρια, ή 6 φορές το ΑΕΠ των ΗΠΑ [σελ. 16]!
Αυτή είναι μια στρέβλωση πέρα από την μέχρι πρότινος εφικτή, στην προβιομηχανική ή βιομηχανική φάση της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ έγινε εφικτή εδώ και μόλις λίγες δεκαετίες, στην μεταβιομηχανική εποχή.
Η ενίοτε νομότυπη και συχνά εντελώς παράνομη φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή, μέσω φορολογικών παραδείσων, ήταν μόνο το πρώτο απαραίτητο εργαλείο για αυτή την υπερσυγκέντρωση του πλούτου σε τόσο μικρό μερίδιο πληθυσμού, 29.000.000 ατόμων, σε συνολικό πληθυσμό 7 δισεκατομμυρίων (4,8 δισεκατομμυρίων ενηλίκων).
Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό εργαλείο της υπερσυγκέντρωσης, ήταν η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση κίνησης κεφαλαίων, η οποία επέτρεψε την ροή από τις παραγωγικές οικονομίες, που παρήγαγαν το περίσσευμα του πλούτου, προς οικονομίες-σεντούκια, για τη διαφύλαξη των συγκεντρωμένων περισσευμάτων, πλέον στα χέρια ελάχιστων.
Αποτέλεσμα της ταυτόχρονης χρήσης των παραπάνω δυο εργαλείων, είναι πως οι παραγωγικές οικονομίες βρέθηκαν να έχουν ανεπάρκεια πόρων για επανεπένδυση στην οικονομία τους, ούτως ώστε να διατηρηθεί, αλλά και για να καλύπτουν τα έξοδα του κράτους-πρόνοιας ώστε αυτό να λειτουργεί με τον τρόπο που οι πολίτες ψήφιζαν, ανεξάρτητα αν το κράτος διέθετε επαρκείς πόρους.
Εφόσον, όμως, οι οικονομίες-σεντούκια είχαν περίσσεια κεφαλαίων, ενώ οι παραγωγικές οικονομίες είχαν πλέον έλλειψη, το κενό ήρθε να καλύψει ο δανεισμός από τις πρώτες στις δεύτερες. Χάρη σε αυτόν, δεν έγινε αντιληπτό εξαρχής, ότι ο τρόπος που ήταν στημένο το παιχνίδι στη μεταβιομηχανική εποχή, ήταν μη βιώσιμος.
Αντί η κοινωνία και η μεσαία τάξη ειδικότερα, ως παραγωγός του νέου πλούτου, να απαιτήσει και να ψηφίσει τις αλλαγές που θα επανέφεραν μια κάποια ισορροπία στην ανισοκατανομή των φορολογικών βαρών, στην άμετρη διευκόλυνση της διαφθοράς, και στη σπατάλη των πόρων της κοινωνίας σε αχρείαστες κρατικιστικές δραστηριότητες, εκείνη αρκέστηκε να αυξάνει το δανεισμό τόσο των κρατών, όσο και των ιδιωτών πλείστων ανεπτυγμένων οικονομιών, σε βαθμό που αθροιστικά ο κρατικός και ιδιωτικός δανεισμός, σε αυτές τις οικονομίες, να ξεπεράσει το 300% ή και το 500% του ΑΕΠ τους.
Με αυτή την επιλογή τους, ουσιαστικά, οι πολίτες των ανεπτυγμένων οικονομιών επέλεξαν να αναπληρώσουν την έλλειψη πόρων, που δημιουργούσε η υπερσυγκέντρωση πλούτου σε ελάχιστο αριθμό ατόμων παγκοσμίως, δανειζόμενοι χρήματα που τελικά θα κληθούν να ξεπληρώσουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους, προκειμένου αυτοί να έχουν ένα βιοτικό επίπεδο υψηλότερο από εκείνο που δικαιολογεί ο πλούτος που οι ίδιοι δημιούργησαν.
Αυτός ο πλούτος δηλαδή, που εξαφανίστηκε από τις παραγωγικές οικονομίες και αποθηκεύτηκε στις οικονομίες-σεντούκια, ξαναδανείστηκε πίσω στις πρώτες, με τελικό μελλοντικό οφειλέτη αγέννητους και παιδιά.
Αυτό αποτελεί ικανή συνθήκη, με την έλευση των ζημιωμένων από αυτή την μεθόδευση, να ανατραπεί πλήρως ο τρόπος που λειτουργούν οι κοινωνίες σήμερα, συγκεκριμένα με τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, την ελαχιστοποίηση των ροών αναδιανομής προς τους μεγαλύτερους, και την κατάρρευση ή απαξίωση των αγορών κρατικών ομολόγων, μέσω υψηλού πληθωρισμού και χρεοκοπιών.
Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι σε αυτή την κρίση θα είμαστε μόνοι μας για πολύ. Το κρατικό χρέος των ΗΠΑ ήδη ξεπερνάει κατά πολύ τα $16 τρισεκατομμύρια, ενώ μαζί με τον ιδιωτικό δανεισμό υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ. Χώρες όπως η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, όλες οι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου, και σύντομα και οι χώρες του Βορά, θα έρθουν αντιμέτωπες αργά ή γρήγορα με τις επιπτώσεις από την διαγενεακή μεταφορά πλούτου και εισοδημάτων από τις μελλοντικές γενιές στις τωρινές.
Σπάζοντας το κοινωνικό συμβόλαιο του Edmund Burke, του 18ου αιώνα, που δέσμευε κάθε γενεά να μην παραδώσει ηθελημένα, χειρότερο μέλλον στην επόμενη γενιά απ΄ όσο παρέλαβε, οι επιπτώσεις της διόρθωσης από τους θιγμένους, όταν θα είναι σε θέση να το κάνουν, μόνο μπορούμε να φανταστούμε ποιές θα είναι.
Η ταυτόχρονη δημογραφική γήρανση των πληθυσμών των ανεπτυγμένων οικονομιών, προϊόν της φορολογικής ανισοκατανομής των τελευταίων 5 δεκαετιών εις βάρος της τεκνοποίησης, και η πιθανή αρνητική συσχέτιση του επιπέδου μόρφωσης ενός πληθυσμού με τον αριθμό των τέκνων κάθε οικογένειας, έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα.
Είμαστε μάρτυρες σε μια πρωτοφανή στα ιστορικά χρονικά διπλή, ταυτόχρονη μετατόπιση πλούτου:
α.) από τους πολλούς στους ελάχιστους (0,6%), και
β.) από τις μελλοντικές γενιές στην τωρινή (δάνεια που θα ξεπληρωθούν από τους αγέννητους ακόμα απογόνους μας).
Δεν θα είναι όμορφο αυτό που θα πράξουν οι νέες γενιές, στις υπερχρεωμένες οικονομίες, στα επόμενα χρόνια, όταν θα συνειδητοποιήσουν το άχθος που τους φορτώσαμε.
Πιθανά όμως θα΄ναι δίκαιο.