Είναι βέβαιο πως όταν πριν περίπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια κατέβηκαν οι Ελληνες στον τόπο που ονομάζουμε Ελλάδα, βρήκαν πολλούς προελληνικούς πληθυσμούς, τους οποίους κατέκτησαν, αλλά δεν τους εξολόθρευσαν.
Τους εξελλήνισαν και τους άλλαξαν τη γλώσσα. Αυτό δεν σημαίνει πως τους άλλαξαν και τις ψυχικές τους δομές, τη ψυχοτροπία τους, τις πνευματικές τους ροπές, τις κατηγορίες υπάρξής τους. Οπως έγραφα και χθές, αυτά τα πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ, ακόμη και χιλιάδες χρόνια να περάσουν. Τούτο σημαίνει πως Ελληνες και Προέλληνες συνυπάρχουν μέχρι σήμερα, δηλαδή συνυπάρχουν δύο τύποι ψυχολογικών εκφράσεων, που μεταξύ τους διαφέρουν ριζικά.
Δεν είναι, άλλωστε, κάτι πρωτοφανές. Μπορεί οι Λύδοι και οι Φρύγες να αφομοιώθηκαν με τους Τούρκους, οι Κούρδοι όμως ποτέ. Οπως οι Βάσκοι στη Ισπανία, οι Κορσικανοί στη Γαλλία, οι Ουαλλοί στη Βρετανία. Το στοιχείο του διχασμού που ταλαιπωρεί όλες τις γενεές του Νέου Ελληνισμού, θα πρέπει να έχει τον υπαρξιακό λόγο του στις δύο διαφορετικές ψυχοτροπίες που συυπάρχουν σ' αυτόν. Η βόρεια ψυχοτροπία είναι εξωστρεφής, κατακτητική, οργανωτική, νοησιαρχική. Η νότια ψυχοτροπία είναι εσωστρεφής, καλλιεργεί το μυστικισμό των ιδεών, την καλλιτεχνία, τις προσωπικές προσκολλήσεις.
Το ότι δεν μπορούμε να οργανώσουμε ένα σύγχρονο κράτος οφείλεται στη νότια ψυχοτροπία, η οποία δεν μπορεί να ζήσει με τις ψυχρές ιδέες της οργάνωσης, του σχεδιασμού και των απρόσωπων νόμων του δικαίου της οικονομίας. Η νότια προελληνική ψυχοτροπία είναι συγκινησιακή και αισθητική. Γι' αυτό αγαπά το οικείο, το εμπρόσωπο και μισεί το απόκειο. Το ακατάβλητο μίσος που ρέει στις φλέβες του νεοέλληνα, οφείλεται στο ότι θέλει να διαφυλάξει τον προσωπικό συναισθηματικ'ο κόσμο του. Γι' αυτό, αυτός που τον επιβουλεύεται είναι ανοικτός εχθρός. Ετσι ο νεοέλληνας πέφτει στη θρησκευτική κατηγορία του καθαρού-ακάθαρτου, του μιαρού-αμίαντου, του θείου και του δαιμονικού.
Ολοι οι "δικοί" μας είναι οι καθαροί και δεν πρέπει να έχουν οικεία συναναστροφή με τους "ακάθαρτους". Αυτή η θρησκευτική πολικότητα καθαρού-ακάθαρτου, μεταφέρεται στην πολιτική σηνή, την οποία συχνά ζούμε ως διχασμό. Είναι ψυχική ανάγκη του νεοέλληνα, στον οποίο κυριαρχεί η προελληνική ψυχοτροπία, να αγαπά με άδολη αφοσίωση τους δικούς του "αμόλυντους" και να μισεί τους "μολυσμένους". Ετσι, βλέπουμε οι "επιτυχημένοι" πολιτικοί αγώνες να διεξάγονται σ' αυτό το ψυχικό κλίμα του κυνηγού των "μαγισσών".
Το διονυσιακό στοιχείο είναι προελληνικής προέλευσης και εκφράζει τη νότια ψυχοτροπία. Το απολλώνιο στοιχείο εκφράζει τη βόρεια ψυχοτροπία. Το διονυσιακό στοιχείο εξάπτει τη μέθη του ομαδισμού και τη φιλέορτη διάθεση. Οι ελληνικες προεκλογικές συγκεντρώσεις των τελευταίων δεκαετιών είναι καθαρά διονυσιακές γιορτές, όπου μετριέται ο "παλμός", ο "ενθουσιασμός" και ο "όγκος" των βακχευτών. Κανένας δεν ακούει επιχειρήματα του πολιτικού, ούτε τον διαφέρουν. Τον ενδιαφέρει η συμμετοχή στη βακχική τελετή, το φρενητώδες ξέσπασμα, η εορτή...
Το φιλέορτο στοιχείο έχει τεράστια σημασία στην προελληνική ψυχοτροπία. Δεν είναι τυχαίο που ολόκληρος ο "κλασικός" ελληνικός κινηματογράφος δεν παραλείπει από καμία του ταινία την ταβέρνα με το τραγούδι, το χορό και το μπουζούκι. Ο νότιος νιώθει στον κόσμο βασανισμένος, ότι τελεί υπό την καταδρομή του κακού και ιδίως του θανάτου. Και γι' αυτό εορτάζει, από πολλή θλίψη. Στον τόπο της καταστροφής της ύπαρξης στήνονται μικρά τρόπαια του εορτασμού, προσδοκώντας κάποια ανάσταση. Αντίθετα, η βόρεια ψυχοτροπία δεν ζει τον κόσμο ως έκτιση ποινής, αλλά ως πρόκληση για την κατάκτηση του και την ορθολογική του οργάνωση.
Σ' αυτόν τον θρηνώδη και φιλέορτο χαρακτήρα της προελληνικης νοοτροπίας, που έφτασε μέχρι τις ημέρες μας, στηρίζονται πολλές εκφάνσεις του νεοελληνικού μας βίου, από το ρεμπέτικο τραγούδι μέχρι την αντίθεση πρός το "καπιταλιστικό" τρόπο παραγωγής και μέχρι τα πολιτικά κινληματα, που θα αποκαταστήσουν τους μη προνομιούχους του κόσμου τούτου. Η αυτογνωσία άλλωστε δεν είναι εύκολη διαδικασία, διότι προυποθέτει γνώσεις εκτεταμένες, κατάλληλα ερμηνευμένες. Αλλα είναι και κάτι άλλο, επιπλέον. Είναι η πικρή της αλήθεια, που κανείς την αποφεύγει, βυθιζόμενος σε αναπαυτικούς μύθους. Εστω κι αν οι ψευδείς μύθοι φέρνουν την καταστροφή.
Αυτό ειναι το παράξενο στον νότιο άνθρωπο. Είναι φορές που προτιμά την καταστροφή του από την ορθολογική αλήθεια της ύπαρξης. Κάτι που δεν συμβαίνει στη βόρεια ψυχοτροπία. Φαίνεται πως οι ψυχικές κατηγορίες της ύπαρξης του προέλληνα κυριαρχούν στην κοινωνία την νεοελληνική. Οι λυτρωτικές τελετουργίες της Ελευσίνας συνεχίζονται ακόμη στα καταχθόνια της ψυχής του τόπου τούτου και το κεφάλι του Ορφέα συνεχίζει το παρηγορητικό τραγούδι του, έστω και κομμένο, καθώς επιπλέει στο προελληνικό Αιγαίο...