του SON OFEON
Μετά τη Ρωσία η ουκρανική δημοκρατία ήταν η πιο σημαντική οικονομική συνιστώσα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Η παραγωγή της είναι τέσσερεις φορές μεγαλύτερη από την παραγωγή της επόμενης στην κατάταξη ρωσικής δημοκρατίας.
Από το εύφορο μαύρο χώμα της παράγεται περισσότερο από το ένα τέταρτο της σοβιετικής γεωργικής παραγωγής. Από τα αγροκτήματα της παρέχονται σημαντικές ποσότητες κρέατος, γάλακτος, σιτηρών, λαχανικών στις υπόλοιπες δημοκρατίες.
Ομοίως, η διαφοροποιημένη βαριά βιομηχανία της προμηθεύει μοναδικό εξοπλισμό (για παράδειγμα σωλήνες μεγάλης διαμέτρου) και πρώτες ύλες σε βιομηχανίες και εγκαταστάσεις εξόρυξης (γεωτρύπανα κάθετης διάτρησης) σε άλλες περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ.
Λίγο μετά την ανεξαρτησία της τον Αύγουστο του 1991 η ουκρανική κυβέρνηση απελευθέρωσε τις περισσότερες τιμές και εισήγαγε ένα νομικό πλαίσιο για τις ιδιωτικοποιήσει. Η ευρεία αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας σύντομα καθυστέρησε τις προσπάθειες μεταρρύθμισης και οδήγησε σε κάποια οπισθοδρόμηση.
Το επίπεδο παραγωγής του 1999 είχε μειωθεί σε λιγότερο από το 40 % του επιπέδου του 1991.
Η εξάρτηση της Ουκρανίας από τη Ρωσία για την ενέργεια και η έλλειψη σημαντικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων έχουν κάνει την ουκρανική οικονομία ευάλωτη σε εξωτερικούς κλονισμούς.
Η Ουκρανία εξαρτάται από τις εισαγωγές για την κάλυψη περίπου του 75% των ετήσιων αναγκών της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο και κατά 100% για τις ανάγκες της σε πυρηνικά καύσιμα.
Μετά από μια διαμάχη που κράτησε δύο εβδομάδες, όπου διακόπηκε η προμήθεια φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η Ουκρανία συνήψε δεκαετείς συμβάσεις προμήθειας αερίου και διέλευσης με τη Ρωσία τον Ιανουάριο του 2009, που έφερε τις τιμές του φυσικού αερίου στα διεθνή επίπεδα.
Οι αυστηροί όροι των συμβάσεων μείωσαν περαιτέρω τα ανεπαρκή ταμειακά διαθέσιμα της εταιρείας φυσικού αερίου του κράτους της Ουκρανίας Naftohaz.
Εξωτερικά ιδρύματα - κυρίως το ΔΝΤ - ενθάρρυναν την Ουκρανία να επιταχύνει το ρυθμό και την έκταση των μεταρρυθμίσεων.
Οι Ουκρανοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι κατάργησαν τα περισσότερα φορολογικά και τελωνειακά προνόμια με έναν νόμο προϋπολογισμού τον Μάρτιο του 2005, μεταφέροντας ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας εκτός της εκτεταμένης παραοικονομίας της Ουκρανίας (Η παραοικονομία εκτιμάται περίπου στο 40% της οικονομικής δραστηριότητας).
Απαιτούνται όμως ακόμα περισσότερες βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της διαφθοράς, η ανάπτυξη της αγοράς κεφαλαίων και η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου.
Η οικονομία της Ουκρανίας αναπτυσσόταν σε υψηλά επίπεδα, παρά την πολιτική αναταραχή μεταξύ του πρωθυπουργού και του προέδρου μέχρι τα μέσα του 2008.
Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υπερέβη το 7 % το 2006-07, τροφοδοτούμενη από τις ψηλές παγκόσμιες τιμές του χάλυβα -που αποτελεί την κορυφαία εξαγωγή της Ουκρανίας - και από την ισχυρή εγχώρια κατανάλωση, ωθούμενη από την αύξηση των συντάξεων και των μισθών.
Η πτώση των τιμών του χάλυβα και η έκθεση της Ουκρανίας στην παγκόσμια οικονομική κρίση, λόγω του έντονου εξωτερικού δανεισμού της μείωσε τον ρυθμό ανάπτυξης το 2008.
Η Ουκρανία κατέληξε σε συμφωνία με το ΔΝΤ για ένα πρόγραμμα στήριξης (δανεισμού) αξίας 16,4 δις δολαρίων τον Νοέμβριο του 2008 για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση, αλλά το πρόγραμμα γρήγορα έφτασε σε αδιέξοδο λόγω της έλλειψης προόδου της ουκρανικής κυβέρνησης σχετικά με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά σχεδόν 15 % το 2009, μία από τις χειρότερες οικονομικές επιδόσεις στον κόσμο. Τον Απρίλιο του 2010, η Ουκρανία διαπραγματεύτηκε μια έκπτωση των τιμών για τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου σε αντάλλαγμα για την παράταση της μίσθωσης στην Ρωσία μίας ναυτικής βάσης της στην Κριμαία.
Τον Αύγουστο του 2010, η Ουκρανία, στο πλαίσιο της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς, κατέληξε σε νέα συμφωνία με το ΔΝΤ για μια συμφωνία στήριξης 15,1 δις δολαρίων.
Η οικονομική ανάπτυξη ανέκαμψε το 2010 και το 2011, ωθούμενη από τις εξαγωγές, αλλά επιβραδύνθηκε το 2012.
Μετά τις αρχικές εκταμιεύσεις, το πρόγραμμα του ΔΝΤ διεκόπη στις αρχές του 2011 λόγω έλλειψης προόδου της ουκρανικής κυβέρνησης στην εφαρμογή των βασικών μεταρρυθμίσεων στον τομέα του φυσικού αερίου.
Η κυβέρνηση της Ουκρανίας δεν προέβη στην απαιτούμενη από το ΔΝΤ αύξηση της φορολογίας του φυσικού αερίου για τους ουκρανούς καταναλωτές, φοβούμενη τις λαϊκές αντιδράσεις.
Μερικά οικονομικά στοιχεία για την Ουκρανία έτους 2012:
ΑΕΠ : 180,2 δις δολάρια
Μέσο κατά κεφαλή εισόδημα: 7600 δολάρια
Πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης ΑΕΠ: 3%
AEΠ κατα οικονομικό κλάδο: Γεωργία 10,4% -Βιομηχανία 32,8% -Υπηρεσίες 56,8%
Ποσοστό πληθυσμού κάτω από το επίπεδο της φτώχειας 35% (στοιχεία 2009)
Εργατική δύναμη 22,19 εκατομμύρια
Ανεργία 8,5% (εκτίμηση 2012)
Πληθωρισμός 2%
Δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ 38,8%
Επενδύσεις 19,5% του ΑΕΠ
Φόροι και τέλη 29,5% του ΑΕΠ
'Εσοδα προυπολογισμού 53,07 δις δολάρια 'Εξοδα προυπολογισμού 59,58 δις δολάρια
'Ελλειμμα προυπολογισμού 3,6%
ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Η Ουκρανία χρειάζεται συνολικά 11,9 δις δολάρια για το 2013 για την εξυπηρέτηση του διεθνούς της χρέους.
Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε 8,67 δις ευρώ.
Το τμήμα του διεθνούς χρέους της Ουκρανίας που λήγει το 2013 αποτελείται από το χρέος του υπουργείου οικονομικών και από έντοκα γραμμάτια με συνολικό ύψος 7,83 δις δολάρια και το υπόλοιπο ποσό αποτελεί χρέος της κεντρικής τράπεζας της Ουκρανίας και χρέος από ευρωομόλογα.
Η ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαική 'Ενωση θα εξασφάλιζε προνομιακή εξόφληση του χρέους προς τους Ευρωπαίους και σημαντικά οικονομικά οφέλη.
Η κυβέρνηση της Ουκρανίας πιέζεται από το ΔΝΤ να ακριβήνει την τιμή του φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά.
Η άρνηση της να ικανοποιήσει αυτό το παράλογο αίτημα του ΔΝΤ της στοίχισε την απώλεια του πλαισίου στήριξης αξίας 15,1 δις δολαρίων από το ΔΝΤ.
Η Ρωσία εκμεταλλευόμενη την οικονομική αδυναμία της κυβέρνησης Γιανούκοβιτς κατάφερε και έπεισε τον Γιανούκοβιτς να εγκαταλείψει η Ουκρανία την ενταξιακή προσπάθεια της στην ΕΕ.
Μετά από την απρόσμενη αυτή εξέλιξη, οι Ευρωπαίοι ( και ιδιαίτερα η Γερμανία )κατάλαβαν τον κίνδυνο για τα οικονομικά τους συμφέροντα στην περιοχή.
Οι τράπεζες τους είναι εκτεθειμένες σε ενδεχόμενο κίνδυνο χρεοκοπίας της Ουκρανίας εξίσου με τις ρωσικές τράπεζες.
'Ολοι οι αγωγοί φυσικού αερίου της Ρωσίας περνούν μέσα από την Ουκρανία και η διακοπή ροής φυσικού αερίου θα μπορούσε να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην βιομηχανία της Γερμανίας.
Ως αντίδραση υποθάλπτουν ανοικτά την κοινωνική αναταραχή στην Ουκρανία με σκοπό την πτώση της κυβέρνησης Γιανούκοβιτς.
Η Ρωσία όμως έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για την Ουκρανία και επιδιώκει να την διατηρήσει στην ζώνη επιρροής της. Eνδεχομένως μάλιστα να έχει ήδη υπογράψει με τον πρόεδρο Γιανούκοβιτς συμφωνία για τελωνειακή ένωση με μυστικά πρωτόκολα, όπως φημολογείται από την αντιπολίτευση της Ουκρανίας.
Θέλει επιπλέον να ανανεώσει την συμφωνία για την χρήση της ναυτικής βάσης της Κριμαίας από τον Ρωσικό στόλο.
O στόλος πρόκειται να απομακρυνθεί οριστικά από το λιμάνι της Σεβαστούπολης την 29 Μαίου του 2017 με βάση σχετική συμφωνία του 2008.
Σ' αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι οι εξελίξεις δεν είναι δεδομένες.
Η Ρωσία δεν αποκλείεται να στηρίξει στρατιωτικά τον εκλεκτό της πρόεδρο Γιανούκοβιτς όταν οι ταραχές εξαπλωθούν και αποκτήσουν έντονη αντιρωσική χροιά.
'Ηδη οι διαδηλωτές ξήλωσαν χθες το άγαλμα του Λένιν και περικύκλωσαν με οδοφράγματα την έδρα της κυβέρνησης.
Το μάθημα της ρωσικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία το 1968 προφανώς έχει ξεχασθεί από τους δυτικούς.
Ο Πούτιν όμως τότε ήταν 16 χρονών και σίγουρα κάτι θα θυμάται σχετικά...