Του Στέλιου Συρμόγλου
Η αρχική ιδέα της ασφάλειας της υπάρξεως συνδυάζεται με την έννοια της δυνάμεως, που ενυπάρχει στη φυσική ζωή και που εκδηλώνεται εκούσια ή ακούσια για την αντιμετώπιση των εξωτερικών συνθηκών.
Προς το παρόν αρκούμαστε να πούμε ότι δεν ξέρουμε τον οδηγό της πορείας μας. Ο οργανισμός της λογικής φαίνεται ότι στα κατά μέρος ζητήματα έχει επιτύχει θαυμάσια αποτελέσματα. Δεν μας επιτρέπεται εντούτοις να πούμε ότι έχει οδηγήσει με ικανοποιητικό τρόπο στις μακρυνές επιδιώξεις. Σαν τόποι ναυαγίου και αποτυχημένων σκοπών εμφανίζονται τα τέρματα των εποχών.
Για μια αληθινή συμβίωση, για να μην βρισκόμαστε κάτω από το πέλμα του ισχυρού, πρέπει να εξασθενήσει η ψυχή του ανθρώπου, γιατί πολιτισμός σημαίνει περιορισμός της ισχύος της δυνάμεως. Αυτό ο Νίτσε το αποκαλούσε ασθένεια και μέσα στο παραλήρημά του προσπαθούσε να σώσει τον άνθρωπο από την αρρώστια αυτή των αδύνατων ανθρώπων. Τα ιδεώδη της καταστροφής περιλαμβάνονται στην κοσμική δράση. Ποια μπορεί να είναι η στάση του ανθρώπου εμπρός στα ιδεώδη της καταστροφής;
Απλή, απλούστατη. Να μη προσθέσει με τη δράση του και άλλο κακό στα τόσα κακά που αντιμετωπίζει καθημερινά ο πλησίον του από την κοσμική δράση. Η ατομικότητα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και αποτελεί την αιτία να υποφέρει η ασχημάτιστη ψυχή του ανθρώπου. Εχει βρεί εγγυήσεις στη κοινωνική ζωή. Οι κανόνες ομως της ομαδικής ζωής τείνουν να την εκμηδενίσουν. Οι αρετές της ατομικότητας πρέπει ωστόσο να προστατευθούν. Μια όμως και το μέσο για τη βελτίωση της συμβίωσης θα βρεθεί στην ομαδική δράση, πρέπει σαν προυπόθεση να τεθεί η πνευματική εξέλιξη. Η συμβίωση απαιτεί την καταστροφή του πάθους της επιβολής και την πνευματική ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Ο πλούτος του πνεύματος που θα προέλθει από την καλλιέργεια του ανήκει σ' όλους τους ανθρώπους και δεν πρέπει να είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης. Στο άτομο ανήκει η χαρά της ζωής και όχι η εκμετάλλευση οισαδήποτε δύναμης φυσική ή πνευματικής, πολιτικής ή οικονομικής, θρησκευτικής ή ιδεολογικής. Το πρόβλημα των αναταραχών της παγκόσμιας κοινωνίας προέρχεται ιδιαίτερα από την αρρυθμία της αυξήσεως των πληθυσμών, που υπονομεύει την τύχη των εξελιγμένων χωρών.
Στο βάθος, η θέληση για δύναμη επιβολής είναι μια χρεοκοπημένη ιδέα, που καθυστερημένη επί αιώνες έρχεται πιο έντονα στο προσκήνιο στους χρόνους που διατρέχουμε. Η κυρίαρχη ύλη της ψυχής είναι η άρνηση της επιβολής και η θέση του εαυτού της. Οι λοιπές παρορμήσεις είναοι παράγοντες αυτής της αρχικής, οι δε μεταβολές είναι οι συνδυασοί που σχηματίζονται στο πέρασμα των αιώνων στο βωμό της ύπαρξης. Από την αρχική απώθηση γεννιέται η έλξη βαδίζοντας προς τον ίδιο σκοπό με άλλους δρόμους αντίθετους προς τους αρχικούς.
Ο δρόμος της έλξης, σαν το δρόμο της αρετής, είναι μακρύτερος και δύσκολος, αλλά οδηγεί με λιγότερες απώλειες στο τέρμα. Και αυτό ζυγίζει ευνοικά στην ψυχή του ανθρώπου, τον περιορισμό των απωλειών, η εξοικονόμηση των δυνάμεων. Η λογική των μαθηματικών επιλέγει την ευθεία, ενώ η ψυχή του ανθρώπου την απορρίπτει, γιατί η ευθεία αυτή προκαλεί τη σπατάλη δυνάμεων και το Σύμπαν δεν θέλει να σπαταλώνται οι δημιουργίες του, οιασαδήποτε μορφής κι αν είναι αυτές.
Ετσι, αρχίζει η κοινωνία, ο ανθρώπινος πολιτισμός, με τη νέα θέση της έλξης, που κρατεί σε ατελείωτο και αυξανόμενο ενδιαφέρον την ανθρώπινη συνείδηση, για τη διατήρηση και την αντίδραση στις παρεκκλήσεις προς τις αταβιστικές διαθέσεις, που από καιρό σε καιρό κάνουν την εμφάνισή τους...
Η αρχική ιδέα της ασφάλειας της υπάρξεως συνδυάζεται με την έννοια της δυνάμεως, που ενυπάρχει στη φυσική ζωή και που εκδηλώνεται εκούσια ή ακούσια για την αντιμετώπιση των εξωτερικών συνθηκών.
Προς το παρόν αρκούμαστε να πούμε ότι δεν ξέρουμε τον οδηγό της πορείας μας. Ο οργανισμός της λογικής φαίνεται ότι στα κατά μέρος ζητήματα έχει επιτύχει θαυμάσια αποτελέσματα. Δεν μας επιτρέπεται εντούτοις να πούμε ότι έχει οδηγήσει με ικανοποιητικό τρόπο στις μακρυνές επιδιώξεις. Σαν τόποι ναυαγίου και αποτυχημένων σκοπών εμφανίζονται τα τέρματα των εποχών.
Για μια αληθινή συμβίωση, για να μην βρισκόμαστε κάτω από το πέλμα του ισχυρού, πρέπει να εξασθενήσει η ψυχή του ανθρώπου, γιατί πολιτισμός σημαίνει περιορισμός της ισχύος της δυνάμεως. Αυτό ο Νίτσε το αποκαλούσε ασθένεια και μέσα στο παραλήρημά του προσπαθούσε να σώσει τον άνθρωπο από την αρρώστια αυτή των αδύνατων ανθρώπων. Τα ιδεώδη της καταστροφής περιλαμβάνονται στην κοσμική δράση. Ποια μπορεί να είναι η στάση του ανθρώπου εμπρός στα ιδεώδη της καταστροφής;
Απλή, απλούστατη. Να μη προσθέσει με τη δράση του και άλλο κακό στα τόσα κακά που αντιμετωπίζει καθημερινά ο πλησίον του από την κοσμική δράση. Η ατομικότητα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και αποτελεί την αιτία να υποφέρει η ασχημάτιστη ψυχή του ανθρώπου. Εχει βρεί εγγυήσεις στη κοινωνική ζωή. Οι κανόνες ομως της ομαδικής ζωής τείνουν να την εκμηδενίσουν. Οι αρετές της ατομικότητας πρέπει ωστόσο να προστατευθούν. Μια όμως και το μέσο για τη βελτίωση της συμβίωσης θα βρεθεί στην ομαδική δράση, πρέπει σαν προυπόθεση να τεθεί η πνευματική εξέλιξη. Η συμβίωση απαιτεί την καταστροφή του πάθους της επιβολής και την πνευματική ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Ο πλούτος του πνεύματος που θα προέλθει από την καλλιέργεια του ανήκει σ' όλους τους ανθρώπους και δεν πρέπει να είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης. Στο άτομο ανήκει η χαρά της ζωής και όχι η εκμετάλλευση οισαδήποτε δύναμης φυσική ή πνευματικής, πολιτικής ή οικονομικής, θρησκευτικής ή ιδεολογικής. Το πρόβλημα των αναταραχών της παγκόσμιας κοινωνίας προέρχεται ιδιαίτερα από την αρρυθμία της αυξήσεως των πληθυσμών, που υπονομεύει την τύχη των εξελιγμένων χωρών.
Στο βάθος, η θέληση για δύναμη επιβολής είναι μια χρεοκοπημένη ιδέα, που καθυστερημένη επί αιώνες έρχεται πιο έντονα στο προσκήνιο στους χρόνους που διατρέχουμε. Η κυρίαρχη ύλη της ψυχής είναι η άρνηση της επιβολής και η θέση του εαυτού της. Οι λοιπές παρορμήσεις είναοι παράγοντες αυτής της αρχικής, οι δε μεταβολές είναι οι συνδυασοί που σχηματίζονται στο πέρασμα των αιώνων στο βωμό της ύπαρξης. Από την αρχική απώθηση γεννιέται η έλξη βαδίζοντας προς τον ίδιο σκοπό με άλλους δρόμους αντίθετους προς τους αρχικούς.
Ο δρόμος της έλξης, σαν το δρόμο της αρετής, είναι μακρύτερος και δύσκολος, αλλά οδηγεί με λιγότερες απώλειες στο τέρμα. Και αυτό ζυγίζει ευνοικά στην ψυχή του ανθρώπου, τον περιορισμό των απωλειών, η εξοικονόμηση των δυνάμεων. Η λογική των μαθηματικών επιλέγει την ευθεία, ενώ η ψυχή του ανθρώπου την απορρίπτει, γιατί η ευθεία αυτή προκαλεί τη σπατάλη δυνάμεων και το Σύμπαν δεν θέλει να σπαταλώνται οι δημιουργίες του, οιασαδήποτε μορφής κι αν είναι αυτές.
Ετσι, αρχίζει η κοινωνία, ο ανθρώπινος πολιτισμός, με τη νέα θέση της έλξης, που κρατεί σε ατελείωτο και αυξανόμενο ενδιαφέρον την ανθρώπινη συνείδηση, για τη διατήρηση και την αντίδραση στις παρεκκλήσεις προς τις αταβιστικές διαθέσεις, που από καιρό σε καιρό κάνουν την εμφάνισή τους...