Το πνεύμα συγκρούεται προς το Σύμπαν. Η γέννησή του είναι η άρνηση του Σύμπαντος. Γεννήθηκε σαν αντίθεση στον κοσμικό λόγο. Οι παλιές αντιλήψεις δικαιώνουν αυτήν τη θέση, όπως για τον Προμηθέα και τους άλλους ιεροφάντες της ανθρωπότητας, η μεγαλύτερη επιδίωξη και φιλοδοξία είναι να καταργήσει το θάνατο.
Ο θάνατος αποτελεί κοσμική λειτουργία. Το πνεύμα επαναστατεί και εμποδίζει τη λειτουργία αυτή. Το δημιούργημα τείνει να καταργήσει τους νόμους του δημιουργού, πέρασε τώρα αντίπερα στην άλλη όχθη και η γνώση αυτή δίνει στον άνθρωπο ικανοποίηση για την ανεξαρτησία του, που την επιτυγχάνει με δυσχέρειες και περιπλοκές, όπου περιπίπτει εξαιτίας των ίδιων νόμων της αντίθεσης.
Το πνεύμα βοηθά τον άνθρωπο να διατηρηθεί, αλλά το ίδιο δίνει το συναίσθημα της λύπης που την προκαείι ο άτεγκτος νόμος του Σύμπαντος με το θάνατο. Και από αυτήν τη θέση γεννιέται η αντίθεση για τη κατάργηση. Ο άνθρωπος ανήκει στο Σύμπαν, είναι σάρξ και οστούν εκ της σαρκός και των οστών του Σύμπαντος. Η διάπλασή του έχει γίνει από άλλους παράγοντες, αλλά ο ίδιος τον χρησιμοποιεί μέσα σ' έναν κύκλο όπως τα πόδια, τα μάτια που δεν έφτιαξε ο ίδιος, αλλά που βρίσκονται στην υπηρεσία του και λειτουργούν ανάλογα με τις διαθέσεις του.
Είναι σωστή μέχρις ενός σημείου η αντίληψη των διανοουμένων της θρησκείας ότι το πνεύμα, αντικαθιστώντας εν μέρει τη φύση, είναι υπέυθυνο για την ανθρώπινη πορεία που δεν μπορεί να πραγματοποιείται χωρίς την ανθρώπινη βούληση. Το πρόβλημα όμως τίθεται για τις διαφορές μεταξύ των πνευμάτων που θεωρούν την ελεύθερη, την προσδιορισμένη, την ενορατική, τη μοιρολατρική αντίδραση, σαν είδη εκλογών που εκφράζονται με την παρουσία του πνεύματος.
Το πνεύμα βρίσκεται σε αντίθεση προς τη θρησκευτική διδασκαλία, γιατί αυτή διδάσκει την υπακοή στη δύναμη του όποιου Θεού και υποταγή στα μέτρα του κόσμου. Ο άνθρωπος, παραταύτα, δεν αλλάζει και δεν υπακούει. Ακολουθεί τη φωνή του. Εχει αποδεχθεί βέβαια τη συμβίωση που την έχει συνδέσει με την υπέροχη διδασκαλία της αγάπης,αλλά την αρνείται ασυνείδητα, συρόμενος πάντοτε από το αντίθετο ένστικτο της υπεροχής. Από την πνευματική λειτουργία, η πιο σημαντική είναι η συχσχέτιση των δράσεων προς τις συνέπειες, η ερμηνεία των φαινομένων και όχι η Αριστοτέλεια λογική της περιγραφής και της ταξινόμησης.
Η εξέλιξη αυτού του είδους της λειτουργίας καθυστερεί. Και γι αυτό όλο το καθεστώς της πνευματικής λειτουργίας παρουσιάζεται καθυστερημένο. Η λογική υπηρετεί ανθρώπινες σχέσεις, γιατί αν υπηρετούσε υπέρτερες σχέσεις, τότε θα αποδεικνυόταν ότι υπηρετεί το Θεό που είναι έξω και πέραν του ανθρώπου. Τη λογική αυτήν δεν την εννοεί και την αρνήθηκε μέχρι σήμαρα ο άνθρωπος. Η εξέλιξη του μυαλού σχετίζεται με την εξέλιξη της ομάδας. Η πρώτη εξέλιξη θα μεταβάλει τις κοινωνικές σχέσεις. Ο,τι υπαγορεύει τη λειτουργία του μαυλού, αυτό σιγά -σιγά θα προκαλέσει την εμφάνιση μιας κοινωνίας που θα διαφέρει ριζικά από τη σημερινή.
Οι βαθύτατες επιδιώξεις του πνεύματος θα αλλοιώσουν το χαρακτήρα της κοινωνίας και δεν ξέρει κανείς τι είδους κοινωνία θα προκύψει. Θα είναι κοινωνία τεμπέληδων ή ανθρώπων αδιάφορων, μελετητών ή ιερέων, ποιητών ή τεχνικών, έντιμων ή ανέντιμων ανθρώπων, ψευδόμενων ή ειλικρινών; Το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την αντινομία της αλληλεπίδρασης, αντικειμενικών συνθηκών, ατομικής ζωής και κοινωνικών κανόνων. τελικά τα αίτια της κακοδαιμονίας αποδίδονται στην ατέλεια της νοητικής λειτουργίας. Ο γιατρός που θα κληθεί θα είναι διδάσκαλος του μυαλού, η παίδευση. Με ποιες όμως αρχές, αφού έτσι όπως λειτουργεί τώρα, υπάρχουν διαρκείς συγκρούσεις και εξεγέρσεις;
Μήπως οι θρησκείες ή οι ιδέες εχουν κοινά σημεία που θα ήταν δυνατό να καλλιεργηθούν για να δημιουργήσουν το ουδέτερο έδαφος, όπου θα μπορέσει να αναπτυχθεί άνετα το δένδρο της ανθρωπινης ήρεσμης συμβίωσης; Το πνεύμα καλλιεργείται και σήμερα, αλλά είναι τόσες πολλές οι άμεσες ανάγκες, οι πρακτικές, που δεν του αφήνουν χρόνο για την ανάπτυξή του. Ο δρόμος αυτός οδηγεί στον πρωτογονισμό...