Του Στέλιου Συρμόγλου
Γυναίκα-άντρας, σεξ-πολιτική, διπλή αλλοτρίωση της γυναίκας και μοναξιά, ταμπού και νεύρωση. Εξακολουθούν να συντηρούν πτυχές από τις πιο καίριες συζητήσεις της εποχής μας.
Ο σεξισμός των εξουσιών και των ιερατείων αντιδρά πάντα βίαια ως βάναυσα, συνήθως υποκριτικά, όταν αμφισβητείται το μονοπώλιο του λόγου, το status quo των φύλων, η ιδεολογική μονολιθικότητα του συστήματος.
Απέναντι στη μόνη και αμετακίμητη αλήθεια της καθοριστικής επίδρασης των κοινωνικών συνθηκών στο ζήτημα των δύο φύλων, ο προβληματισμός σπρώχνει στα ανώδυνα κανάλια της αναζήτησης της ερωτικής ευχαρίστησης. Σε παγκόσμια κλίμακα, τα "μετερίζια" του σεξισμού και της ηθικής του είναι οι νέες καστικές ιεραρχίες στην εξουσία. Είναι ένας σεξισμός ογκολιθικός, ψευτο-επαναστατικός, θρησκευτικός, απέναντι στο γερασμένο σοσιαλισμό, αλλά και στον καπιταλισμό, που γεμάτοι ρωγμές, αφήνουν να φυτρώνουν λουλούδια πάνω στο λίπασμα της αποσύνθεσής τους.
Τι "επιτρέπεται" και τι "απαγορεύεται" να λέμε για το σεξ; Διαφορετικά απαντάει σε κάθε εποχή η "Αστυνομία του σεξ". Και λέμε "Αστυνομία" με την ευρύτερη έννοια. Οχι όργανο καταστολής, αλλά "μεγιστοποίηση οργανωμένη των συλλογικών και ατομικών δυνάμεων", όπως την εννούσαν στη Δύση του 18ου αιώνα, λέει ο Μισέλ Φουκό. με την έννοια επίσης που της δίνει ο Σοφοκλής: Οργαί αστυνόμοι (τα ήθη που ανέχεται ο πολιτισμός).
Για να ξεγεννάει τις ερωμένες του Λουδοβίκου 14ου, ο γιατρός Κλεμάν φερόταν στην κρεβατοκάμαρα με τα μάτια δεμένα. Ενας Αγγλος γιατρός αφηγήθηκε ότι για να μπει στην κάμαρα του τοκετού υποχρεώθηκε να μπουσουλάει με τα τέσσερα, για να μην τον δει η ετοινόγεννη. Η αιδώς δεν έχει τα ίδια μέτρα, ούτε από εποχή σε εποχή,ούτε την ίδια στιγμή από πολιτισμό σε πολιτισμό, από τάξη σε τάξη. Οι Σπαρτιάτισσες, που ντύνονταν με μίνι (φαινομηρίδες) έβγαιναν γυμνές στους αγώνες, όταν αυτό το προνόμιο το είχαν στην Αθήνα μόνο οι άντρες. Στα όρια του αποδεκτού οι Ελληνες, χωρίς να απορρίπτουν την αιδώ, θεωρούσαν πως ό,τι είναι καλό μπορεί να γίνει δημόσια. Γράφτηκε ότι ο Θηβαιος κυνικός φιλόσοφος Κράτης "ολοκλήρωσε" το γάμο του με την Ιππαρχία μπροστά σε πολλούς παριστάμενους-θεατές.
Διαφορετικά αντιδρούσε μπροστά στο γυμνό ο Αγγλος πουριτανός της Βικτωριανής εποχής και ο Ρώσος αστός της Αγίας Πετρούπολης, όπου με λίγα καπίκια έμπαινε κανείς σε δημόσια λουτρά με μεγάλες αίθουσες κοινές για άντρες και γυναίκες. Ρίχνοντας μια ματιά στις πολιτισμικές διαφορές, διαπστώνουμεάμεση σχέση ανάμεσα στο βαθμό σεξουαλικής χαλιναγώγησης, στις θρησκευτικές αντιλήψεις και στις γενικές ιδέες της κοινότητας. Οι θεισιτικές κοινωνίες επιβάλλουν, σε κάποιο στάδιο της εξέλιξής τους, την προγαμιαία αγνότητα. Στις μανιχαικές κοινωνίες, ιδιαίτερα οπου επικρατεί η λατρεία των νεκρών, οι σχετικές απαγορεύσεις είναι πολύ ελαστικότερες. Τέλος, όπου κυριαρχούν οι αντιλήψεις του ζωισμού, σεξουαλική ελευθερία πριν από το γάμο είναι απόλυτη.
Μέσα στην ίδια ιδεολογία, το σεξ δεν έχει την ίδια μοίρα σ' όλες τις στιγμές της, προπαντός ανάμεσα στη δυναμική και τη στατική της εξέλιξη. Οι μεταμορφώσεις του έρωτα στο Χριστιανισμό είναι γνωστές. Περισσότερο διαφεύγουν την προσοχή οι επιδράσεις της πολιτικής ιδεολογίας στην επιστήμη. Η επιστήμη δέχθηκε για πολλούς αιώνες την "ηθκή" σκοπιμότητα. Ετσι, η Ιατρική και η Ψυχιατρική έπαιξαν, περισσότερο και από τον άμβωνα, το ρόλο του τρομοκράτη. Η αιδώς τους είναι αξιοσημείωτη. Μιλούσαν για την ανατομία των οργάνων του φύλου και τη λειτουργία τους με περιφράξεις και σχδόν ζητώντας συγνώμη, που αναφερόταν σε θέματα "άπρεπα" ή "αηδή". Χρειάστηκε να έλθει η Ψυχανάλυση για να γίνει δεκτή η ύπαρξη παιδικής σεξουαλικότητας. Τον ερωτικό οργασμό της γυναίκας τον αρνήθηκε επί αιώνες η Ιατρική...
Η ανακάλυψη από τη Βιολογία του ωαρίου και του ρόλου συνεπώς της γυναίκας στην αναπαραγωγή, κρύφτηκε για πολύ καιρό με τη συνένοχη σιωπή της Εκκλησίας και της επιστήμης. Γιατι; Για να μην κινδυνεύσει βαθμιαία να αντραπεί η ιδιοκτησία του άντρα πάνω στη γυναίκα και στα παιδιά. Η δυτική φιλοσοφία, από τον Πλάτωνα και τον Κάντ, θεμελίωνε τις επιταγές της ηθικής και της θρησκείας, μέχρι τον ανατροπέα Νϊτσε. Σπάνια οι φιλόσοφοι έριξαν ένα νηφάλιο βλέμμα σε αυτά τα αντικείμενα, που τοποθετούνται ανάμεσα στην αηδία και το γελοίο, όπου έπρεπε ταυτόχρονα να αποφύγουν την υποκρισία και το σκάνδαλο.
Στην εποχή μας, όμως, υπάρχει σιωπή και συνωμοσία γύρω από τον έρωτα. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη διορατικότητα για να δει κανείς ότι σιωπή τουλάχιστον δεν υπάρχει. Αντίθετα, ο λόγος για το σεξ πιάνει μεγάλο μέρος στην κίνηση των ιδεών. Σήμερα,στον καταναλωτή φορέα του φύλου κατακλύζει χείμαρρος πληροφοριών, απόψεων, εικόνων. Επιστήμη, ψυχανάλυση, λογοτεχνία, τέχνη, παιδεία, έβγαλαν το σεξ από τη σιωπή και την εξιδανίκευση στην ανάλυση κάθε μορφής. Και μετά την εισβολη της ψυχανάλυσης και της σεξολογίας στο πανεπιστήμιο, το σεξ καταλαμβάνει το τελευταίο οχυρό της περιχαρακωμένης γνώσης. Η πορνογραφία στην υποκουλτούρα συμπληρώνει το ταμπλό.
Τι λέει όλη αυτή η πληθωρική ομιλία και ο βερμπαλισμός του σεξ; Κάθε άλλο παρά ελευθερία τη χαρακτηρίζει ο Φουκό. Αποβλέπει. λέει, στο βάθος, να παραμορφώσει το σεξ. Να αποφύγει την αβάστακτη, την πολύ επικίνδυνη αλήθεια του σεξ. Αλλοι, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, όπως ο Χέλμουτ Σλέλσκι, έχουν αναλύσει μεθοδικά τις εξελίξεις των ερωτικών ηθών στις σύγχρονες κοινωνίες. Πάλι ο Φουκό, λέει: "Αστυνομία του σεξ δηλαδή, όχι αυστηρότητα απαγόρευσης, αλλά ανάγκη να κανονιστεί το σεξ με λόγους ωφέλιμους και δημόσους".
Γυναίκα-άντρας, σεξ-πολιτική, διπλή αλλοτρίωση της γυναίκας και μοναξιά, ταμπού και νεύρωση. Εξακολουθούν να συντηρούν πτυχές από τις πιο καίριες συζητήσεις της εποχής μας.
Ο σεξισμός των εξουσιών και των ιερατείων αντιδρά πάντα βίαια ως βάναυσα, συνήθως υποκριτικά, όταν αμφισβητείται το μονοπώλιο του λόγου, το status quo των φύλων, η ιδεολογική μονολιθικότητα του συστήματος.
Απέναντι στη μόνη και αμετακίμητη αλήθεια της καθοριστικής επίδρασης των κοινωνικών συνθηκών στο ζήτημα των δύο φύλων, ο προβληματισμός σπρώχνει στα ανώδυνα κανάλια της αναζήτησης της ερωτικής ευχαρίστησης. Σε παγκόσμια κλίμακα, τα "μετερίζια" του σεξισμού και της ηθικής του είναι οι νέες καστικές ιεραρχίες στην εξουσία. Είναι ένας σεξισμός ογκολιθικός, ψευτο-επαναστατικός, θρησκευτικός, απέναντι στο γερασμένο σοσιαλισμό, αλλά και στον καπιταλισμό, που γεμάτοι ρωγμές, αφήνουν να φυτρώνουν λουλούδια πάνω στο λίπασμα της αποσύνθεσής τους.
Τι "επιτρέπεται" και τι "απαγορεύεται" να λέμε για το σεξ; Διαφορετικά απαντάει σε κάθε εποχή η "Αστυνομία του σεξ". Και λέμε "Αστυνομία" με την ευρύτερη έννοια. Οχι όργανο καταστολής, αλλά "μεγιστοποίηση οργανωμένη των συλλογικών και ατομικών δυνάμεων", όπως την εννούσαν στη Δύση του 18ου αιώνα, λέει ο Μισέλ Φουκό. με την έννοια επίσης που της δίνει ο Σοφοκλής: Οργαί αστυνόμοι (τα ήθη που ανέχεται ο πολιτισμός).
Για να ξεγεννάει τις ερωμένες του Λουδοβίκου 14ου, ο γιατρός Κλεμάν φερόταν στην κρεβατοκάμαρα με τα μάτια δεμένα. Ενας Αγγλος γιατρός αφηγήθηκε ότι για να μπει στην κάμαρα του τοκετού υποχρεώθηκε να μπουσουλάει με τα τέσσερα, για να μην τον δει η ετοινόγεννη. Η αιδώς δεν έχει τα ίδια μέτρα, ούτε από εποχή σε εποχή,ούτε την ίδια στιγμή από πολιτισμό σε πολιτισμό, από τάξη σε τάξη. Οι Σπαρτιάτισσες, που ντύνονταν με μίνι (φαινομηρίδες) έβγαιναν γυμνές στους αγώνες, όταν αυτό το προνόμιο το είχαν στην Αθήνα μόνο οι άντρες. Στα όρια του αποδεκτού οι Ελληνες, χωρίς να απορρίπτουν την αιδώ, θεωρούσαν πως ό,τι είναι καλό μπορεί να γίνει δημόσια. Γράφτηκε ότι ο Θηβαιος κυνικός φιλόσοφος Κράτης "ολοκλήρωσε" το γάμο του με την Ιππαρχία μπροστά σε πολλούς παριστάμενους-θεατές.
Διαφορετικά αντιδρούσε μπροστά στο γυμνό ο Αγγλος πουριτανός της Βικτωριανής εποχής και ο Ρώσος αστός της Αγίας Πετρούπολης, όπου με λίγα καπίκια έμπαινε κανείς σε δημόσια λουτρά με μεγάλες αίθουσες κοινές για άντρες και γυναίκες. Ρίχνοντας μια ματιά στις πολιτισμικές διαφορές, διαπστώνουμεάμεση σχέση ανάμεσα στο βαθμό σεξουαλικής χαλιναγώγησης, στις θρησκευτικές αντιλήψεις και στις γενικές ιδέες της κοινότητας. Οι θεισιτικές κοινωνίες επιβάλλουν, σε κάποιο στάδιο της εξέλιξής τους, την προγαμιαία αγνότητα. Στις μανιχαικές κοινωνίες, ιδιαίτερα οπου επικρατεί η λατρεία των νεκρών, οι σχετικές απαγορεύσεις είναι πολύ ελαστικότερες. Τέλος, όπου κυριαρχούν οι αντιλήψεις του ζωισμού, σεξουαλική ελευθερία πριν από το γάμο είναι απόλυτη.
Μέσα στην ίδια ιδεολογία, το σεξ δεν έχει την ίδια μοίρα σ' όλες τις στιγμές της, προπαντός ανάμεσα στη δυναμική και τη στατική της εξέλιξη. Οι μεταμορφώσεις του έρωτα στο Χριστιανισμό είναι γνωστές. Περισσότερο διαφεύγουν την προσοχή οι επιδράσεις της πολιτικής ιδεολογίας στην επιστήμη. Η επιστήμη δέχθηκε για πολλούς αιώνες την "ηθκή" σκοπιμότητα. Ετσι, η Ιατρική και η Ψυχιατρική έπαιξαν, περισσότερο και από τον άμβωνα, το ρόλο του τρομοκράτη. Η αιδώς τους είναι αξιοσημείωτη. Μιλούσαν για την ανατομία των οργάνων του φύλου και τη λειτουργία τους με περιφράξεις και σχδόν ζητώντας συγνώμη, που αναφερόταν σε θέματα "άπρεπα" ή "αηδή". Χρειάστηκε να έλθει η Ψυχανάλυση για να γίνει δεκτή η ύπαρξη παιδικής σεξουαλικότητας. Τον ερωτικό οργασμό της γυναίκας τον αρνήθηκε επί αιώνες η Ιατρική...
Η ανακάλυψη από τη Βιολογία του ωαρίου και του ρόλου συνεπώς της γυναίκας στην αναπαραγωγή, κρύφτηκε για πολύ καιρό με τη συνένοχη σιωπή της Εκκλησίας και της επιστήμης. Γιατι; Για να μην κινδυνεύσει βαθμιαία να αντραπεί η ιδιοκτησία του άντρα πάνω στη γυναίκα και στα παιδιά. Η δυτική φιλοσοφία, από τον Πλάτωνα και τον Κάντ, θεμελίωνε τις επιταγές της ηθικής και της θρησκείας, μέχρι τον ανατροπέα Νϊτσε. Σπάνια οι φιλόσοφοι έριξαν ένα νηφάλιο βλέμμα σε αυτά τα αντικείμενα, που τοποθετούνται ανάμεσα στην αηδία και το γελοίο, όπου έπρεπε ταυτόχρονα να αποφύγουν την υποκρισία και το σκάνδαλο.
Στην εποχή μας, όμως, υπάρχει σιωπή και συνωμοσία γύρω από τον έρωτα. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη διορατικότητα για να δει κανείς ότι σιωπή τουλάχιστον δεν υπάρχει. Αντίθετα, ο λόγος για το σεξ πιάνει μεγάλο μέρος στην κίνηση των ιδεών. Σήμερα,στον καταναλωτή φορέα του φύλου κατακλύζει χείμαρρος πληροφοριών, απόψεων, εικόνων. Επιστήμη, ψυχανάλυση, λογοτεχνία, τέχνη, παιδεία, έβγαλαν το σεξ από τη σιωπή και την εξιδανίκευση στην ανάλυση κάθε μορφής. Και μετά την εισβολη της ψυχανάλυσης και της σεξολογίας στο πανεπιστήμιο, το σεξ καταλαμβάνει το τελευταίο οχυρό της περιχαρακωμένης γνώσης. Η πορνογραφία στην υποκουλτούρα συμπληρώνει το ταμπλό.
Τι λέει όλη αυτή η πληθωρική ομιλία και ο βερμπαλισμός του σεξ; Κάθε άλλο παρά ελευθερία τη χαρακτηρίζει ο Φουκό. Αποβλέπει. λέει, στο βάθος, να παραμορφώσει το σεξ. Να αποφύγει την αβάστακτη, την πολύ επικίνδυνη αλήθεια του σεξ. Αλλοι, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, όπως ο Χέλμουτ Σλέλσκι, έχουν αναλύσει μεθοδικά τις εξελίξεις των ερωτικών ηθών στις σύγχρονες κοινωνίες. Πάλι ο Φουκό, λέει: "Αστυνομία του σεξ δηλαδή, όχι αυστηρότητα απαγόρευσης, αλλά ανάγκη να κανονιστεί το σεξ με λόγους ωφέλιμους και δημόσους".