Του Στέλιου Συρμόγλου
Ο Ανδρέας Κάλβος ανήκει στις πυργοδεσπόζουσες μορφές του εθνικού μεγαλείου. Τράφηκε έντονα και από τη θρησκευτική παράδοση του έθνους, υμνώντας έτσι πρωτότυπα και έξω από κάθε σχολαστικό και προσχεδιασμένο σχήμα τον ελληνισμό και τη χριστιανική του διάσταση. Στις λίγες ωδές του επιτελείται η ιερή λιτανεία των οσίων της φυλής: Το φως του Ολύμπου, το εσπέριο θάμβος, η Κασταλία, τα ποσειδώνια κύματα, οι αφροί των κυμάτων και οι λικνιστοί πέτρινοι όγκοι της ιερής γης, ανταμώνονται και πλέκονται για να δοξάζουν. Ο αναγνώστης θυμάται το πινδαρικό μεγαλείο, αλλά ανταμώνεται και με την πνοή των τραγικών πάραυτα, χωρίς πολλές συνειρμικές παραστάσεις. Ο Κάλβος είναι ταχύπους, παραστατικός, λιτός και αστρατηβόλος ταυτόχρονα.
Ο ελληνικότατος επικός με τα έντονα λυρικά στοιχεία είναι ταυτόχρονα τραγικός, με έντονα χριστιανικές καταβολές. Απορεί κανένας καθώς ανακαλύπτει τη δύναμη του ελληνικού ονόματος στις ωδές του ποιητή. Εκεί αγκαλιάζεται απεριχώρητα ο Αρχαίος με το Νέο Ελληνισμό. Εκεί, στον ευγενή τόπο της ποιητικής σύλληψης και ακμής, η Ελλάδα διαπτύσσεται και αναπτύσσεται με έντονο τραγικό κλέος. Το εντεύθεν και το εκείθεν πλάθουν τη μαρτυρία, η οποία αθανατίζει. Δεν είναι εύκολη η ηρωική ποίηση αν ο ποιητής δεν υψωθεί σε απρόσιτα για πολλούς ύψη. Απαιτείται το δώρο της μούσας, η χάρη, μα, παράλληλα, είναι απαραίτητα τα ακροκεραύνια βιώματα, η έκσταση στην αιωνιότητα. Ετσι κατορθώνεται ο συνδυασμός μορφής καιπεριεχομένου. Με αυτόν τον τρόπο η ποιητική προσφορά γίνεται εξαίσια μαρτυρία.
Η Κάλβεια σύλληψη του ηρωισμόυ είναι Ελληνικότατη, γιατί εγγίζει την πεμπτουσία του έθνους, μακριά από οποιαδήποτε πατριδοπληξία. Ας δώσουμε την πρέπουσα τιμή στο μήνυμα του ποιητή μας, γιατί κατοπτρίζει τα άδυτα του Ελληνισμού, χωρίς να καταφεύγει σε υστερισμούς. Ο ποιητής αναγνωρίζει και τις ήττες των Ελλήνων, επιψαύει τις αδυναμίες τους, διαπιστώνει και τα σημεία παρακμής. Δεν στέκεται όμως εκεί, γιατί αναθάλλει μέσα του η ακριβή υπόσχεση του αγώνα, γιατί πιστεύει πως το έθνος έχει ακόμη ζωτικότητα.
Τι είδους ζωτικότητα; Τη ζωή που προβάλλει από την ιερότητα της ιστορίας του, από τις μεγάλες αξίες που συνδυάστηκαν με τη διιστορική παρουσία του εεληνισμού. Ο ποιητής βλέπει σ' αυτές τις αξίες αιώνια νεότητα.Για τον Κάλβο ο Ελληνισμός ενσαρκώνει ό,τι είναι αιώνια σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση. Γι' αυτό, το κλέος του αγώνα, το ενθαδικό κλέος, σημαίνει και την επέκεινα δόξα, την αιώνια δόξα, η οποία νοηματοδοτεί την ιστορία. Αν συνειδητοποιούσαμε αυτή την αλήθεια, θα τοποθετούσαμε τον Κάλβο στο πάνθεον των δασκάλων του Εθνους μας, θα συγκινούμασταν από τις ποιητικές του υποθήκες. θα ανατρέχαμε επίσης στους μεγάλους του Ελληνισμού και θα αντιλαμβανόμαστα τι σημαίνει ελληνική παρουσία. Ο ποιητής το γνωρίζει και μας τολέει διάτορα. Η ιστορικότητα είναι κεντρισμένη με την αιωνιότητα, σε όλες τις μεγάλες εκφράσεις του ελληνικού πνεύματος
Η ποιητική φωνή του Κάλβου συναντιέται με τις μεγάλες ποιητικές μαρτυρίες των ποιητών μας, αναστρέφεται με τα φιλόσοφα μηνύματα, αρδεύεται από τα μυστικά ασλαρύσματα της θρησκευτικής μαρτυρίας. Γίνεται έτσι δραστική πνοή, για να θυμίζει στους επιγόνους πως το ηρωικό πνεύμα δεν εμφανίζεται μόνο σε στιγμές δοκιμασίας και αγώνα. Ολη η ζωή είναι ηρωική πράξη αναμέτρησης με το έρεβος της απραξίας και της δουλείας. Η ελευθερία, η αρετή και το μεγαλείο θέλουν συνεχή τόλμη. Ετσι, μόνο το έγχρονο μαρτυρείται ως έκφραση του αιώνιου. Η φωνή του Κάλβου, έσχατα ποιητική, θα φωτίζει και θα αγνίζει για πάντα τις μεγάλες αξίες του Ελληνισμού.