Του Στέλιου Συρμόγλου
"Εν αρχή ήν το μηδέν. Και στο μηδέν επέστρεψα", μου είπε. Είχα να τον δω χρόνια.
Είχε μείνει η σκιά του...Και ενώπιον αυτής της λεκτικής βιαιότητας της καταλυτικής του ρήσης, αυτής της αόριστης minimal διατύπωσης, ένα είδος ελαχιστοποίησης του λόγου, δεν τόλμησα να ρωτήσω το πως και το γιατί. Επλεξα την καρδιά μου με σίδερο και ακούμπησα στη σοφία και στη νοσταλγία των ύστερων χρόνων του.
Σε προχωρημένη ηλίκα, φαινομενικά ανίκανος για δράση, είχε διάθεση όχι απλώς να αναπολήσει νοσταλγικά μια πρότερη γεμάτη ζωή, αλλά και να μου εκφράσει την συνειδησιακή του μαρτυρία, τεχνουργώντας και αποκαλύπτοντας το πρωτογενές ζεύγμα, που υπάρχει ανάμεσα στη συνείδηση του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την ελευθερία.
Ποιος; Τι σημασία έχει...Αυτός, ο κάποιος, ο κανείς, για τον οποίο άνοιξε το φρέαρ της αβύσσου και σκότωσε τον ήλιο του. Αυτός, ο αλλοτινός "γιός της βροντής", του οποίου τη δύναμη εκλιπαρούσαν κεκράκτες και επίδοξοι αναρριχητές, θερναδιέροι και θερσίτες, σκυλογλύφτες και κόλακες, που σέρνανε την ανάσα τους στο χώρο που οριοθετούσε η δύναμή του. Ολοι αυτοί οι ουτιδανοί που τον εγκατέλειψαν εν μια νυχτί, αφού τον εκμεταλλεύτηκαν, τον "φόρτωσαν" με οδύνη και τον έριξαν στα Τάρταρα της λήθης τους, κρίνοντας ότι η προσωπική τους μοίρα δεν είναι συνυφασμένη με τον ξεπεσμό του...
Και έμεινε η σκιά του... Τη "σκιά" του συνάντησα εκείνη τη γοτθική εσπέρα. Και διεπίστωσα ότι το νερό της νεκρής θάλασσας έγινε στη μνήμη του αλάτι και πάστωσε. Τα φλογωμένα ποδάρια του γυροφέρνουν και αναγυρνάνε μεσόδρομα στον πύρινο κύκλο της ένδειάς του. Και δίφλογα τα χέρια του σαν δύο λαμπάδες πυρός καιόμενες με καπνό καμίνου, πνίγουν την ασυλλόγιστη κοινωνική του απαξίωση. Ο μηδενισμός του ωστόσο "ατάραχος" στη θέση της ελπίδας δεν βάζει την απελπισία και την απόγνωση, που καταλύουν κάθε είδους λογικής. Και σαν Ούτις, σαν περιοδεύουσα ανιρώπινη σκιά, απλώς θυμίζει τη σοφία της ήττας του...
Είχε αργήσει να ακούσει τον ήχο της επερχόμενης καταστροφής, Μέχρι που στον κόρφο της η καρδιά του ξεψύχησε μαχαιρωμένη από την αχαριστία και την αγνωμοσύνη των πολλών που είχε ευργετήσει. Δραματική κατάληξη ενός επώδυνα σαρκαστικού πανοράματος τελετουργικών παρωδιών των ανθρώπινων αδυναμιών.
Και το αστείο έγινε τραγικό σαν αγνάντευε παντού σχεδόν σαμαρωμένα δίποδα. Εμαθε ότ ο πόνος, όπως και η αμαρτία άλλωστε, γλυκαίνουν την αγνότητα. Εγινε έτσι ανθρώπινο ράκος, το μόνο που κατάφερε να φοβηθεί. Η κακουχία της ζωής είχε συμβάλει και στην αποδημία της έννοιας της θεότητας, είχε βγάλει από τη φλόγα της ψυχής τα αυστηρά ηθικά κατηγορητήρια και απέδιωξε το πρότερο καπιταλιστικό του ήθος.
Η δυαρχική του απαισιοδοξία ασυμβίβαστη με τον "ελληνικό ήλιο της δικαιοσύνης" και τη χριστιανική συγγνώμη, του έφερε μια μηδενιστική και αναρχική θεώρηση του κόσμου ή παρωδίες λατρειών, όπως αυτές που συντηρούν εκκοσμικές εκκλησίες. Στον ουρανίσκο του έσβησε ο λάλος της ανθρωπιάς, διαπιστώνοντας ότι τελικά δεν ήταν ποτέ του καλεσμένος στο τραπέζι του Θεού και ούτε ευλογήθηκε ποτέ από την ευσπλαχνία του...
Συνάντησα και συνομίλησα με τη "σκιιά" του, μετά από πολλά χρόνια. Το όνομά του,άλλοτε ηχηρό και κραταιό και δια τυρρηνικής σάλπιγγος υποδεχούμενο από τους θηρευτές της εξουσίας, δεν έχει καμία σημασία. Για τους πολλούς έχει μια θέση στο "βιβλίο των νεκρών" της κοινωνίας. Η σκιώδης ύπαρξή του, μια αλληλοαναιρούμενη φευγαλαιότητα νοημάτων, επιβάλλεται από την αναζήτηση σχημάτων και τρόπων ζωής, που δεν έχουν ακόμα αποκρυσταλλωθεί. Μια σωστικής φυγής προς το άπειρο ενός υπερχρονικού πολιτισμού, έξω από την ιεραρχία των συστημάτων και των κοινωνικών συμβάσεων. Είναι η έξοδος στην αντιφύση της εσωτερικής ερήμου.
Αυτός, ο κάποιος, ο κανείς σήμερα, με ρώμη αλλοτινή, κυκλώπια και ταυρική, με την απολλώνια και κοσμοπολίτισκη ιδιοσυγκρασία, με την κοινωνική ριζοσπαστική αντίληψη συνάμα, μάντρωσε τον πόνο και την πίκρα του, αλλά δεν αποδέχθηκε την ιλλιγγιώδη επιτάχυνση της κοινωνικής και προσωπικής του τραγωδίας.
" Η δοκιμασία είναι το πάθος της ζωής και το πνεύμα δοκιμάζεται μέσα στον άνθρωπο. Ολοι οι μύθοι μπορεί να έχουν θεριστεί, ο μύθος του ελεύθερου ανθρώπου παραμένει...", μου είπε, μ' έναν τόνο φωνής ισχνώς θυμωμένο, σαρκαστικά αποφασισμένο, με μια χροιά βαναυσότητας...
Σε ώρα που σχεδόν όλοι στον τόπο μας δεν βλέπουν παρά μονάχα το πλέγμα της ζωής τους. Και παγιδευμένοι στον κάματο της άτεκνης προσδοκίας, δεν βλέπουν παρά μονάχα τις πληγές τους ή και την καλοπέρασή τους, αυτός, ο κάποιος, ο κανείς, ως "υπόλειμμα" ηγετικό του κοινωνικού μας βίου συνείδηση, με το βάθος της εμπειρίας και του στοχασμού του, όσο κι αν μπορεί να εκληφθεί ως ταξιδευτής στην ουτοπία χωρίς επιστροφή, εξακολουθεί να θεωρεί ότι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου δεν είναι ούτε σύνθημα, ούτε πολιτική διδασκαλία.
Είναι πλήρωση ψυχής, είναι ησυχασμός της συνείδησης!
Πόσο χάρηκα που συνάντησα, έστω και τη σκιά του. Τη σκιά ενός αυθεντικού ανθρώπου, ο οποίος ακόμα μπορεί να δώσει υλικό για τη σκηνογραφία της έμπνευσης σ' όλους εκείνους της αέναης εξελικτικότητάς τους, με γνώμονα πάντα το non plus ultra στην εσωτερική τους αναζήτηση...
"Εν αρχή ήν το μηδέν. Και στο μηδέν επέστρεψα", μου είπε. Είχα να τον δω χρόνια.
Είχε μείνει η σκιά του...Και ενώπιον αυτής της λεκτικής βιαιότητας της καταλυτικής του ρήσης, αυτής της αόριστης minimal διατύπωσης, ένα είδος ελαχιστοποίησης του λόγου, δεν τόλμησα να ρωτήσω το πως και το γιατί. Επλεξα την καρδιά μου με σίδερο και ακούμπησα στη σοφία και στη νοσταλγία των ύστερων χρόνων του.
Σε προχωρημένη ηλίκα, φαινομενικά ανίκανος για δράση, είχε διάθεση όχι απλώς να αναπολήσει νοσταλγικά μια πρότερη γεμάτη ζωή, αλλά και να μου εκφράσει την συνειδησιακή του μαρτυρία, τεχνουργώντας και αποκαλύπτοντας το πρωτογενές ζεύγμα, που υπάρχει ανάμεσα στη συνείδηση του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την ελευθερία.
Ποιος; Τι σημασία έχει...Αυτός, ο κάποιος, ο κανείς, για τον οποίο άνοιξε το φρέαρ της αβύσσου και σκότωσε τον ήλιο του. Αυτός, ο αλλοτινός "γιός της βροντής", του οποίου τη δύναμη εκλιπαρούσαν κεκράκτες και επίδοξοι αναρριχητές, θερναδιέροι και θερσίτες, σκυλογλύφτες και κόλακες, που σέρνανε την ανάσα τους στο χώρο που οριοθετούσε η δύναμή του. Ολοι αυτοί οι ουτιδανοί που τον εγκατέλειψαν εν μια νυχτί, αφού τον εκμεταλλεύτηκαν, τον "φόρτωσαν" με οδύνη και τον έριξαν στα Τάρταρα της λήθης τους, κρίνοντας ότι η προσωπική τους μοίρα δεν είναι συνυφασμένη με τον ξεπεσμό του...
Και έμεινε η σκιά του... Τη "σκιά" του συνάντησα εκείνη τη γοτθική εσπέρα. Και διεπίστωσα ότι το νερό της νεκρής θάλασσας έγινε στη μνήμη του αλάτι και πάστωσε. Τα φλογωμένα ποδάρια του γυροφέρνουν και αναγυρνάνε μεσόδρομα στον πύρινο κύκλο της ένδειάς του. Και δίφλογα τα χέρια του σαν δύο λαμπάδες πυρός καιόμενες με καπνό καμίνου, πνίγουν την ασυλλόγιστη κοινωνική του απαξίωση. Ο μηδενισμός του ωστόσο "ατάραχος" στη θέση της ελπίδας δεν βάζει την απελπισία και την απόγνωση, που καταλύουν κάθε είδους λογικής. Και σαν Ούτις, σαν περιοδεύουσα ανιρώπινη σκιά, απλώς θυμίζει τη σοφία της ήττας του...
Είχε αργήσει να ακούσει τον ήχο της επερχόμενης καταστροφής, Μέχρι που στον κόρφο της η καρδιά του ξεψύχησε μαχαιρωμένη από την αχαριστία και την αγνωμοσύνη των πολλών που είχε ευργετήσει. Δραματική κατάληξη ενός επώδυνα σαρκαστικού πανοράματος τελετουργικών παρωδιών των ανθρώπινων αδυναμιών.
Και το αστείο έγινε τραγικό σαν αγνάντευε παντού σχεδόν σαμαρωμένα δίποδα. Εμαθε ότ ο πόνος, όπως και η αμαρτία άλλωστε, γλυκαίνουν την αγνότητα. Εγινε έτσι ανθρώπινο ράκος, το μόνο που κατάφερε να φοβηθεί. Η κακουχία της ζωής είχε συμβάλει και στην αποδημία της έννοιας της θεότητας, είχε βγάλει από τη φλόγα της ψυχής τα αυστηρά ηθικά κατηγορητήρια και απέδιωξε το πρότερο καπιταλιστικό του ήθος.
Η δυαρχική του απαισιοδοξία ασυμβίβαστη με τον "ελληνικό ήλιο της δικαιοσύνης" και τη χριστιανική συγγνώμη, του έφερε μια μηδενιστική και αναρχική θεώρηση του κόσμου ή παρωδίες λατρειών, όπως αυτές που συντηρούν εκκοσμικές εκκλησίες. Στον ουρανίσκο του έσβησε ο λάλος της ανθρωπιάς, διαπιστώνοντας ότι τελικά δεν ήταν ποτέ του καλεσμένος στο τραπέζι του Θεού και ούτε ευλογήθηκε ποτέ από την ευσπλαχνία του...
Συνάντησα και συνομίλησα με τη "σκιιά" του, μετά από πολλά χρόνια. Το όνομά του,άλλοτε ηχηρό και κραταιό και δια τυρρηνικής σάλπιγγος υποδεχούμενο από τους θηρευτές της εξουσίας, δεν έχει καμία σημασία. Για τους πολλούς έχει μια θέση στο "βιβλίο των νεκρών" της κοινωνίας. Η σκιώδης ύπαρξή του, μια αλληλοαναιρούμενη φευγαλαιότητα νοημάτων, επιβάλλεται από την αναζήτηση σχημάτων και τρόπων ζωής, που δεν έχουν ακόμα αποκρυσταλλωθεί. Μια σωστικής φυγής προς το άπειρο ενός υπερχρονικού πολιτισμού, έξω από την ιεραρχία των συστημάτων και των κοινωνικών συμβάσεων. Είναι η έξοδος στην αντιφύση της εσωτερικής ερήμου.
Αυτός, ο κάποιος, ο κανείς σήμερα, με ρώμη αλλοτινή, κυκλώπια και ταυρική, με την απολλώνια και κοσμοπολίτισκη ιδιοσυγκρασία, με την κοινωνική ριζοσπαστική αντίληψη συνάμα, μάντρωσε τον πόνο και την πίκρα του, αλλά δεν αποδέχθηκε την ιλλιγγιώδη επιτάχυνση της κοινωνικής και προσωπικής του τραγωδίας.
" Η δοκιμασία είναι το πάθος της ζωής και το πνεύμα δοκιμάζεται μέσα στον άνθρωπο. Ολοι οι μύθοι μπορεί να έχουν θεριστεί, ο μύθος του ελεύθερου ανθρώπου παραμένει...", μου είπε, μ' έναν τόνο φωνής ισχνώς θυμωμένο, σαρκαστικά αποφασισμένο, με μια χροιά βαναυσότητας...
Σε ώρα που σχεδόν όλοι στον τόπο μας δεν βλέπουν παρά μονάχα το πλέγμα της ζωής τους. Και παγιδευμένοι στον κάματο της άτεκνης προσδοκίας, δεν βλέπουν παρά μονάχα τις πληγές τους ή και την καλοπέρασή τους, αυτός, ο κάποιος, ο κανείς, ως "υπόλειμμα" ηγετικό του κοινωνικού μας βίου συνείδηση, με το βάθος της εμπειρίας και του στοχασμού του, όσο κι αν μπορεί να εκληφθεί ως ταξιδευτής στην ουτοπία χωρίς επιστροφή, εξακολουθεί να θεωρεί ότι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου δεν είναι ούτε σύνθημα, ούτε πολιτική διδασκαλία.
Είναι πλήρωση ψυχής, είναι ησυχασμός της συνείδησης!
Πόσο χάρηκα που συνάντησα, έστω και τη σκιά του. Τη σκιά ενός αυθεντικού ανθρώπου, ο οποίος ακόμα μπορεί να δώσει υλικό για τη σκηνογραφία της έμπνευσης σ' όλους εκείνους της αέναης εξελικτικότητάς τους, με γνώμονα πάντα το non plus ultra στην εσωτερική τους αναζήτηση...