Στο μπαλκόνι ενός "nouveau chic" περιβάλλοντος δωματίου, κάποιου boutique ξενοδοχείου, σ' ένα δρομίσκο του 7ου διαμερίσματος του Παρισιού, με θέα τον Πύργο του Eiffel και τις μεσαιωνικές στέγες των κτιρίων της πόλης του φωτός.
Ενα gourmet δείπνο, με ποικιλία τυριών με μέλι και κρέμα λεμονιού και ένα μπουκάλι vintage κόκκινο κρασί Beaujolais-Morgon του 2001. Και για να ολοκληρωθεί η γευσιλαγνεία, ένα γλυκό τάρτα καραμέλα με Grand Marnier του καλύτερου καραμελοποιού της Γαλλίας του Henri Le Roux, με τη δροσιστική "συνοδεία" ενός παγωτού-γρανίτας sorbet Berthillon. Και από το βάθος του δωματίου να ακούγεται η χαρακτηριστική βραχνή και μελαγχολική φωνή της μοναδικής Edith Piaf, με το La vie en rose, το Non, je ne regrette και το Padam...Padam!
Να μια "εύγλωττη" εικόνα απόλαυσης σε πλήρη συναγερμό των αισθήσεων...Αραγε αυτή η "εικόνα" ανάγει και στον τόπο της ευτυχίας; Είναι η ευτυχία ταυτισμένη με το χρήμα, την πρόσκαιρη απόλαυση; Συναρτάται με τις προσωπικές μας επιθυμίες και τις ψευδαισθήσεις της καθημερινότητας; Μήπως είναι απλώς συρραφή μεστών ευχάριστων στιγμών; Μήπως εξαρτάται από τις ψυχολογικές παρενέργειες του κράτους- πρόνοιας; Τι είναι τελικά η ευτυχία;
Αυτή καθεαυτή, η έννοια της ευτυχίας είναι λαβυρινθώδης!..
Πόσο αλήθεια "ευτυχισμένοι" είναι οι άνθρωποι που εχουν την οικονομική ευρωστία να υλοποιούν τις όποιες επιθυμίες τους, πληρώνοντας πανάκριβα τις καλόγουστες ή και κιτς προτιμήσεις τους; Πόσο ευτυχισμένοι είναι οι κάτοικοι των Σκανδιναβικών κυρίως χωρών, οι οποίοι γνωρίζουν από την κούνια τους μέχρι την αναχώρησή τους από τούτη τη διάσταση ζωής, ότι υπάρχει το κράτος που τους φροντίζει; Αυτός είναι ο υπέρτατος σκοπός του ανθρώπου; Να γεννιέται και να υπάγεται στην προστασία ενός κράτους-νταντά; Τίποτα δεν είναι λιγότερο βέβαιο, τονίζει ο Γάλλος κοινωνιολόγος Μισέλ Κροζιέ, υπογραμμίζοντας ότι οι υπερβολικές δόσεις προστασίας του κράτους-πρόνοιας βορειοευρωπαικού τύπου, οδηγούν σε φαινόμενα κοινωνικής διαστροφής.
Και δεν έχει άδικο. Οσο απαραίτητη είναι η κοινωνική προστασία, τόσο χρήσιμη ειναι η τιθάσσευσή της. Οι υπερβολές ποτέ δεν ωφέλησαν τις ανθρώπινες κοινωνίες και δεν οδήγησαν στην ευτυχία. Είναι γνωστός ο περίφημος κανόνας του Παράκελσου,σύμφωνα με τον οποίον η δόση προσδιορίζει κατά πόσον ένα στοιχείο μπορεί να γίνει δηλητήριο ή φάρμακο. Οι διευθυντές των ζωολογικών κήπων, όπως εξηγεί,προστατεύουν τα ζώα που τους έχουν εμπιστευτεί από τους κινδύνους και από την πείνα. Ετσι,όμως,δημιουργούν ζωικές απομιμήσεις νευρωτικών και ψυχωτικών όντων.
Τα λεγόμενα κοινωνικά κράτη-πρόνοιας αντιγράφουν σε γενικές γραμμές αυτήν την πρακτική. Δοαμορφώνουν τη ζωή των υπηκόων τους από την "κούνια ως το φέρετρο" κατά τρόπο ασφαλή. Το ότι όμως το αίσθημα της ασφάλειας υπήρξε πάντοτε ο "κληρονομικός εχθρός" του ανθρώπου το ήξερε η Εκάτη στον Μάκβεθ του Σαίξπηρ. Το διετύπωσε τον προπερασμένο αιώνα και ο Φρίντριχ Γκέοργκ Γιούνγκερ, λέγοντας ότι το παραπάνω συναίσθημα τυφλώνει τον άνθρωπο και δεν τον αφήνει να δει την επερχόμενη δυστυχία.
Πολλοί φιλόσοφοι συνδέουν την ευτυχία με την ουτοπία από το πουθενά. Αν κανείς μελετήσει την τεράστια ουτοπική λογοτεχνία, αρχίζοντας από την "Πολιτεία" του Πλάτωνα και φτάνοντας μέχρι το "Φάρεναιτ 451" του Μπράντμπουρι, τότε θα απαντήσει στο ερώτημα μ' ένα αποφασιστικό ΟΧΙ. Η ευτυχία δεν βρίσκεται στο "πουθενά". Ευτυχία υπό την έννοια του να είσαι ευτυχής, δεν υπάρχει στην ονειρεμένη ζωή. Ακριβώς όμως αυτή η ζωή περικλείει την ουτοπία. Είναι δηλαδή γεμάτη από σχέδια, για κοινωνικές, θρησκευτικές,οικονομικές, όλες ουτοπικ΄ς μεταρρυθμίσεις. Με ουτοπίες ο άνθρωπος μόνο διαλύει. Αντίθετα, υπάρχουν αρνητικέ ςουτοπίες, που κατά τον Τζ.Οργουελ, μπορούν να οδηγήσουν σε εφιαλτικέςπραγματικότητες.
Κι αυτό παρά το γεγονός ότι σ' όλες τις ουτοπίες, επίκεντρο είναι η ευτυχία του ανθρώπου! Δεν υπάρχει βέβαια αμφιβολία ότι όλοι οι άνθρωποι θέλουν να είναι ευτυχείς. Η άποψη αυτή φαίνεται τόσο τετρμμένη, που σχεδόν ντρέπεται κανείς να προσθέσει ότι προέρχεται από τον Αριστοτέλη. Τι σημαίνει όμως ευτυχία;
Στο ερώτημα αυτό δεν μπόρεσε, χιλιάδες χρόνια τώρα, να δοθεί απάντηση που να ικανοποιεί τους ανθρώπους και να τους κάνει ευτυχισμένους! Η παράξενη διπλή έννοια της ευτυχίας προκαλούσε πάντοτε απορίες. Αν και όλοι επιδιώκουν την ευτυχία, ωστόσο δεν συμφωνούν σε τι ακριβώς συνίσταται.Ηδη απότο έτος 100 π,χ. κατεγράφησαν 289 διαφορετικές ερμηνείες τι είναι "ευτυχία", χωρίς να καταλήγουν κάπου. Από την πλευρά του ο Αυγουστίνος έλεγε ότι πρόκειται για επικίνδυνο λαβύρινθο...
Φαίνεται παράδοξο. Είναι όμως αλήθεια. Επειδή η ευτυχία αποτελεί πάντοτε προσωπική υπόθεση του κάθε ανθρώπου, για το λόγο αυτό, η ευτυχία, η κοινωνία, το κράτος, το δημόσιο δίκαιο και η πολιτική, συνιστούν μεταξύ τους συμπληρωματικές έννοιες. Κράτος και πολιτική αποφασίζουν για την οριοθέτηση των βασικών πλαισίων της ευτυχίας των πολιτών, όχι όμως και για τη συγκεκριμένη ατομική ευτυχία του καθενός. Η ευτυχία δεν αποτελεί ποτέ τον αμεσο, αλλά τον έμμεσο σκοπό. Κάτω από το φως αυτό, οι ουτοπίες αποκτούν παράξενες αποχρώσεις.
Αν τις εξετάσει κανείς σύμφωνα με τις αξίες που κρύβονται στις καρδιές των συγγραφέων, τότε γρήγορα καταλήγει στα καταπληκτικά συμπεράσματα που υιοθέτησε ο Β. Κράους. Κατά το συγγραφέα, από την "Πολιτεία" του Πλάτωνα μέχρι την "Ατλαντίδα" του Φάκωνα, ανακύπτει, ιδιαίτερα στις κλασικές κοινωνικές ουτοπίες, μια φοβερή έφεση για τάξεις πραγμάτων που εγκαθιδρύονται με τη βοήθεια της βίας. Ετσι αναπτύσσονται οι ολοκληρωτικές και εσχατολογικές πολιτικές αντιλήψεις,οι οποίες δεν έχουν άλλο στόχο από την υποταγή του ατόμου σε κάποια εξουσία, η οποία αντλεί δύναμη από την ουτοπία για να διαιωνίζεται.
Υπό αυτές τις συνθήκες οι παρούσες υπερβάσεις της κρατικά παρεχόμενης και ρυθμισμένης ευτυχίας, δικαολογούν την επιστροφή από την ουτοπία στο ρεαλισμό. Τούτο σημαίνει πως την ευτυχία μας , εμείς οι άνθρωποι, δεν τη βρίσκουμε έξω, αλλά μέσα στην παραγματική ζωή, μέσα στη δομή της εσωτερικότητάς μας. Ετσι η ευτυχία δεν είναι στόχος ή σκοπός, περνά ένα συνοδευτικό φαινόμενο των ενεργειών μας προσαρμοσμένων στην πραγματικότητα.
Από αυτήν τη σκοπιά, η πείρα της πραγματικότητας καθίσταται περιεχόμενο ολοκλήρωσης της ζωής, έτσι όπως τη διαισθάνθηκε ο Σπινόζα, για τον οποίο η ευτυχία δεν είναι η αμοιβή της αρετής, αλλά αυτή η ίδια η αρετή!..