Ενορατική γνώση συνίσταται απλώς στη διαβεβαίωση των εντυπώσεων, που πράγματι ειναι παρούσες.
Ο,τι εντυπώσεις έχουμε, μπορούμε να τις βεβαιώσουμε με απόλυτη βεβαιότητα, εφόσον δεν προσθέσουμε εξ' ιδίων καμία ερμηνεία στο περιεχόμενο των εντυπώσεών μας.
Κατά την έννοια της αιτιότητας, επίσης, κάθε ιδιαίτερη σχέση προσδιοριζεται από άλλες ιδιαίτερες σχέσεις. Ετσι, η αναγκαία διαδικασία των πραγμάτων που βγαίνει από το Σύμπαν, συνίσταται στον προσδιορισμό κάθε ατομικής, ορισμένης οντότητας, από ορισμένες προυποθέσεις, από ορισμένα πράγματα. Οι συσχετίσεις αυτές φτιάχνουν μια αλυσίδα χωρίς αρχή και τέλος. Το ορισμένο προσδιορίζεται από το ορισμένο, ενώ σ' όλα το Σύμπαν είναι το θεμέλιο της ουσίας, της φυσικής τους κατάστασης.
Εάν μάλιστα έτσι έχουν τα πράγματα, σύμφωνα με τις φιλοσοφικές προσεγγίσεις, τότε και στις σχέσεις των κατηγοριών πρέπει να εμφανίζεται η ενότητα της ουσίας. Η θεία ουσία δώ εμφανίζεται σαν έκταση και σαν συνείδηση. Οι δύο κατηγορίες συνδέονται στενά και στο ένα mode (τρόπο) ανταποκρίνεται το mode του άλλου. Κατ' αυτό τον τρόπο λύνεται το αίνιγμα των σχέσεων, που υπάρχουν ανάμεσα στους δύο κόσμους, στο σώμα και στην ψυχή.
Ιδέες προσδιορίζονται από ιδέες και κινήσεις από κινήσεις. Το όμοιο κοσμικό περιεχόμενο της θείας ουσίας σχηματίζει τον σύνδεσμο της μιας κατηγορίας με την άλλη. Το ίδιο περιεχόμενο είναι και στην κατηγορία της συνείδησης, όπως και στην κατηγορία της εκτάσεως- esse in intellectu και esse in re, όπως δίδασκε ο σχολαστικισμός. Το ίδιο που υπάρχει στην κατηγορία της συνείδησης, σαν αντικείμενο, σαν το περιεχόμενο των ιδεών μας, υπάρχει στην κατηγορία της εκτάσεως σαν κάτι πραγματικό, ανεξάρτητα από κάθε ιδέα ή πνευματική αναπαράσταση.
Η κατάληξη αυτής της κινήσεως της σκέψης, δοκίμασε πολλές διαφοροποιήσεις πριν βρεί στο μεταφυσικό σύστημα του Leibnitz την τελική και άρτια προσέγγιση από όλες τις πλευρές των κινήσεων και της δύναμης, της προσαρμογής και της συνδέσεως. Ο Leibnitz με τη ευρύτητα του φιλοσοφικού και επιστημονικού του ορίζοντα διετύπωσε την θεωρία της "προ-εγκαθιδρυμένης αρμονίας", που ενοποιούσε το επιστημονικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον, που ήταν το θέμα της ημέρας εκείνη την εποχή. Στη σκέψη του Leibnitz κυριάρχησε η συμφιλίωση των μηχανικών με τις τελεολογικές απόψεις του κόσμου. Η ζωή γίνεται η αρχή για την εξήγηση του κόσμου!..
Τέτοια μέρα, με την άσφαλτο να "αρπάζει φωτιά" από τη ζεστή και με "ζέοντα" πολιτικά ζητήματα, με τον γράφοντα ωστόσο να επιδίδεται σε αθροίσματα σκέψεων φιλοσοφικών, στις παρυφές της "γραφικότητας" για τους πολλούς ίσως...
Και δεν έχουν άδικο να προβαίνουν σε πρόχειρους χαρακτηρισμούς, αφού ο καθείς ζει στο μύθο που οι άλλοι του δημιούργησαν, οπότε αφοπλίζεται από την καθαρή διαίσθηση με την οποία προσεγγίζει την πραγματικότητα. Είναι η ψευδαίσθηση και το όνειρο, που τον καθοδηγούν. Μόνο που στην περίπτωσή του το όνειρο δεν ξεδιαλύεται για να γίνει λόγος, αποδεικτική σχέση, σταθερός και θεμελιωμένος δεσμός πειστικός σ' όλους τους λογισμούς και τις εκδηλώσεις.
Και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Οποιος δεν κατάλαβε, με την ευθύνη του, ευθύνη παιδιού μπροστά στους χάρτινους πύργους του που οι άλλοι του στήνουν, ας επιδίδεται με τη σειρά του σε αθροίσματα μωρίας κι ας μην απασχολεί το πνεύμα του με σκέψεις φιλοσοφικές, αλλά αποκλειστικά του υπογαστρίου του....