Το πνευματικό βίωμα του ανθρώπου αρχίζει με το μύθο, τις φανταστικές σχέσεις και την ποίηση. Ολα αυτά αποτελούν τη διαίσθηση.
Με την καθαρή διαίσθηση προσεγγίζει ο άνθρωπος τον κόσμο, την αλήθεια και την αξία της γνώσης. Είναι το όνειρο που τον καθοδηγεί. Το όνειρο σιγα σιγά ξεδιαλύνεται και γίνεται λόγος, αποδεικτική σχέση, σταθερός και θεμελιωμένος δεσμός πειστικός σ' όλους τους λογισμούς και τις εκδηλώσεις.
Μαζί με τον άνθρωπο, που σαν γένος εξελίσσεται και μεγαλώνει όπως το άτομο, έτσι εξελίσσονται και μεγαλώνουν και οι έννοιες σαν ώριμα παράγωγα του πνευματικού αγρού με τη διαρκή αποκάλυψη και ολοκλήρωση στο φως. Και από το χώρο της αρχικά αμφίβολης και σκοτεινής έννοιας, ανέρχεται μαζί με το φως της ημέρας και προσωρεί και καταυγάζει και αφομειώνεται από την ανθρώπινη συνείδηση, με την παρέλευση του χρόνου και του στοχασμού που δεν σταματά.
Το σύμπαν και η λειοτυργία του, το μυστήριο και το θαύμα που περικλείεει αυτή η λειτουργία, τυπώνουν στην ψυχή του ανθρώπου την έννοια του Θεού, του όποιου δικού του Θεού. Είτε σαν δύναμη είτε σαν τελειότητα εμφανοστεί στην ανθρώπινη ψυχή το κοσμικώς γίγνεσθαι, δεν μπορεί να αποτυπωθεί με άλλο συναίσθημα, που θα μπορούσε να συνδέσει το συναίσθημα αυτό με τα γεγονότα του σύμπαντος, εκτός από την αντίληψη του Θεού και του μεγαλείου της δημιουργίας.
Από την έκταση αυτή αναδύεται η αντίληψη του μεγαλείου. Το θαυμαστότερο κομμάτι της θείας παρουσίας προέρχεται από κάτι που δεν είναι μπροστά στην απεραντοσύνη του κόσμου παρά ένα αινιγματικό πλέγμα, ελέχιστο και ασήμαντο σαν υλικό σώμα, αλλά το μεγαλούργημα της δημιουργίας και η ασύγκριτη και μοναδική στο σύμπαν, η πνευματική λειτουργία. Αυτήν προσκυνά και θαυμάζει ο ταπεινός άνθρωπος μπροστά στην εικόνα του Θεού του, γιατί αναπαριστάνει και επαναλαμβάνει τη σχέση και τη σύνδεσή του με την κοσμική λειτουργία.
Προσπάθεια και επιδίωξη της φιλοσοφίας είναι να επιτύχει την ταύτιση του ΕΙΝΑΙ και του ΟΝΤΟΣ. Η ταύτιση αυτή είναι το πέρασμα, η μετάβαση από το Είναι στο Ον, που δίδει την υπόσταση της θείας δημιουργίας, που χωρίς αυτή θα έμεναν και οι δύο έννοιες στις αντίπερες όχθς, χωρισμένες και απροσέγγιστες, σε μια άβυσσο, όπως μένει ο κόσμος απρόσιτος στο Είναι του ζώου.
Ο υλισμός και μάλιστα ο ιστορικός υλισμός που αρνείται αυτό το πέρασμα και την ένωση, είναι φανερό ότι λιγοστεύει το κύρος του και την αξία του σαν διδασκαλία, που ενώ παρουσιάζεται στην πράξη γεμάτη βούληση και πρωτοβουλία, στη φιλοσοφική σκέψη, αρνούμενος το μεταβολισμό και την παραγωγή της σκέψης, το πέρασμα του κόσμου στις έννοιες που πραγματοποιούνται στο μυαλό του ανθρώπου, εμφανίζει τον άνθρωπο σαν ένα βελτωμένο λογικό ζώο.
Οταν οι συλλογισμοί στηρίζονται σε ατελείς πνευματικές διαδικασίες και σε παραλείψεις εξαρτήσεων και συνδέσεων, οποιαδήποτε πορεία στεριωμένη σ' αυτούς τους συλλογισμούς θα παρουσιάσει αργά ή γρήγορα τα ελαττώματα μιας πρόσκαιρης και βιαστικής εξέλιξης. Το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης σκέψης κάμπτεται από το βάρος των εφήμερων επιδιώξεων άμεσων ή έμμεσων του ανθρώπου, χωρίς βάθος προοπτική, χωρίς αξίες και χωρίς προορισμό.
Η Ελληνική φιλοσοφία είχε ξεχωρίσει τη θέση και τις αρμοδιότητές της από τις επιδιώξεις, πράγμα που στην εποχή της συνέβαλε χάρη σ' αυτή την καθαρότητα να ακμάσουν τα διανοητικά φιλοσοφικά επιτεύγματα. Η φιλοσοφία υπήρξε την εποχή εκείνη ο καθοδηγητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς, που, όπως ξέρουμε, όσοι τέλος πάντως ξέρουμε, βασίστηκε και ο Χριστιανικός πολιτισμός, ενώ τα πρακτικά προβλήματα αντίθετα προς τη σημερινή θέση τους, είχαν υποδεέστερη και δευτερεύουσα σημασία. Στη σύγχρονη περίοδο τα πρακτικά προβλήματα καλύπτουν το μεγαλύτερο χώρο και τις περισσότερες φορές, αποκλειστικά όλο το πεδίο των ανθρ'ωπινων διαλογισμών και σκέψεων. Το αποτέλεσμα: να χάνεται η βεβαιότητα της Αλήθειας και της Γνώσης!..