π. Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ
Πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, καλής πίστης και διάθεσης, θεώρησαν ότι όλα τα οικονομικά προβλήματα θα λυνόντουσαν με το ευρώ, που δεν εκπροσωπεί τίποτα άλλο παρά το χρυσό νόμισμα ή αλλιώς τον ‘κανόνα του χρυσού’.
Κατά κανόνα ξεχνούν βέβαια ότι οι μεγαλύτερες κρίσεις που γνώρισε ο κόσμος, το 1870 και το 1929, οφείλονταν στον κανόνα του χρυσού που τότε ίσχυε.
Οι Έλληνες προφανώς και αγνοούν, και άλλοι λιγότεροι λησμονούν, ότι η Ελλάδα και στις 4+1 φορές που πτώχευσε, πτώχευσε γιατί είχε νόμισμα τον χρυσό, μη εξαιρουμένης και της τελευταίας πτώχευσης του 2009.
Θα πουν πολλοί, μα είχαμε το δικό μας νόμισμα τότε, και ευρώ το 2009. Η σωστή απάντηση είναι ναι, είχαμε το δικό μας νόμισμα τότε, και τώρα το ευρώ. Αυτή όμως είναι η επιφάνεια των πραγμάτων.
Και τότε, και τώρα με το ευρώ, είχαμε νόμισμα τον χρυσό, αφού το νόμισμα μας τότε είχε αναφορά στον χρυσό, και το ευρώ τώρα έχει εξομοιωθεί προς τον χρυσό εκ κατασκευής. Άρα είχαμε ξένο νόμισμα. Επί της ουσίας δεν το εξέδιδε το Ελληνικό Κράτος.
Παρακάτω υπάρχει μια διδακτική ιστορία γιατί οι κρίσεις λιτότητας του 1920 και του 1930 διήρκησαν τόσο πολύ, κατάργησαν την Δημοκρατία σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης, δεν εξάλειψαν την ανεργία και τέλος οδήγησαν την Ευρώπη σε Πόλεμο.
Επίσης αυτή η ιστορία σχετίζεται με την σημερινή Ευρωζώνη, και γιατί η Ελλάδα είναι καταδικασμένη σε διαρκή ύφεση, ανεργία, φτώχεια, σε ξένη υποτέλεια και στη κατάλυση της Δημοκρατίας εμφανώς.
Ο κανόνας του χρυσού οικοδομήθηκε τον 19ο αιώνα για τις ανάγκες του διεθνούς εμπορίου. Όταν ένας έμπορος έστελνε τα εμπορεύματα του από την Ελλάδα στην Ιταλία ας πούμε, υποτίθεται ότι δεν θα έπαιρνε πίσω ένα μάτσο χαρτιά χωρίς αξία, αλλά χαρτιά με αξία. Και το αντίθετο. Ο κανόνας του χρυσού είναι αυτός που έλυσε αυτό το πρόβλημα δηλαδή πως θα έπαιρνε πίσω ο εξαγωγέας νόμισμα με αξία.
Η λύση ήταν να δεθεί η ονομαστική αξία κάθε νομίσματος με μια σταθερή ποσότητα χρυσού, αφού ο χρυσός κατά σύμβαση ήταν αποδεκτή ‘αποθήκη αξίας’ και διεθνώς ανταλλάξιμη αξία. Δηλαδή Χ μονάδες της δραχμής θα ανταλλάσσονταν σε όλο τον κόσμο με Ψ ποσότητες χρυσού. Όλες οι χώρες λοιπόν αγκυροβολούσαν, έδεναν, το νόμισμά τους πάνω σε μια ορισμένη ποσότητα χρυσού. Έτσι λυνόταν το πρόβλημα της εμπιστοσύνης ως προς την αξία του νομίσματος και το διεθνές εμπόριο διευκολυνόταν. Όσο λοιπόν η μετατροπή ενός νομίσματος σε χρυσό ήταν εξασφαλισμένη κάνεις δεν είχε να φοβηθεί τίποτα.
Αν μια χώρα, που ανήκε στον κανόνα του χρυσού, αποφάσιζε να τυπώσει χρήμα παραπάνω από τα αποθεματικά που είχε σε χρυσό, για να πληρώσει υπερβάλλουσες εισαγωγές, έμπαινε στον πληθωρισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι άλλες χώρες να αίρουν την εμπιστοσύνη τους στο νόμισμα της πληθωριστικής χώρας και τελικά, αν άλλα μέτρα δεν εφαρμόζονταν, να την πτωχεύουν, αφού την εξαντλούσαν παίρνοντας της όλο τον χρυσό που είχε και τους πόρους της.
Αλλά ο μηχανισμός του ‘κανόνα του χρυσού’ δεν ήταν μόνο αυτό. Ουσιαστικά ο κανόνας το χρυσού ήταν ένας μηχανισμός προσαρμογής των κρατών στο διεθνές εμπόριο μέσω του πληθωρισμού και του αποπληθωρισμού των τιμών και των μισθών που επικρατούσαν στις χώρες.
Δηλαδή, αν μια χώρα εξήγε περισσότερα προϊόντα από ότι εισήγαγε αυτό σήμαινε ότι εισήγαγε περισσότερο χρυσό απ’ ότι εξήγαγε. Άρα διεύρυνε την προσφορά χρήματος που με την σειρά της θα μπορούσε να γίνει η αιτία για αύξηση των μισθών και των τιμών. Αλλά αυτό με την σειρά του θα έκανε τις εξαγωγές της λιγότερο ανταγωνιστικές και τις εισαγωγές φθηνότερες.
Με τον χρόνο η χώρα με πλεόνασμα θα μπορούσε να γίνει ελλειμματική. Ο χρυσός θα μπορούσε να εξαχθεί από την χώρα για την αποπληρωμή αυξημένων εισαγωγών. Αλλά οι τιμές θα μειώνονταν και οι μισθοί επίσης λόγω περιορισμού της προσφοράς του χρήματος (λόγω πρόσδεσης της αξίας του νομίσματος στο χρυσό), αλλά η ανταγωνιστικότητα της χώρας θα βελτιωνόταν, λόγω αυξημένων εξαγωγών και το ισοζύγιο πληρωμών μόνο του θα πήγαινε προς ισορροπία και πλεόνασμα ξανά.
Γίνεται φανερό ότι με τον κανόνα του χρυσού, που συνεπάγεται την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, την ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, την ελεύθερη μετατρεψιμότητα του νομίσματος σε συνδυασμό βέβαια με την ευκαμψία μισθών και τιμών, η παγκόσμια οικονομία θα εξισορροπούσε τις εισαγωγές και εξαγωγές και μεταξύ των καθ’ έκαστα χωρών και παγκόσμια.
Κλειδί της όλης υπόθεσης είναι η ευελιξία των τιμών και των μισθών, η απουσία κάθε κρατικής παρέμβασης και η ελαχιστοποίηση του κινδύνου του πληθωρισμού. Χωρίς αυτά το σύστημα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει.
Αλλά και η συνολική προσφορά του χρυσού θέτει ένα όριο στην ανάπτυξη. Αν η εμπορική ζήτηση αυξηθεί η προσφορά χρήματος είναι περιορισμένη λόγω της προσφοράς του χρυσού, τα επιτόκια αυξάνονται και η οικονομία οδηγείται σε ύφεση και ανεργία. Με άλλα λόγια ο κανόνας του χρυσού ήταν αντιφατικός. Καταπολεμά τον πληθωρισμό αλλά δημιουργώντας αποπληθωρισμό.
Οι νομισματικές αρχές με σκοπό να συγκρατήσουν τον πολύτιμο χρυσό στη χώρα εφάρμοζαν πολιτικές λιτότητας με την μείωση των κρατικών δαπανών, με την αύξηση των επιτοκίων, με την μείωση των μισθών, για να αμυνθούν για την άξια του νομίσματος.
Ο αποπληθωρισμός είναι μια ολέθρια κατάσταση γιατί οδηγεί στη μείωση της κατανάλωσης, που με την σειρά της οδηγεί στη μείωση των επενδύσεων, που οδηγεί με την σειρά της στην αύξηση της ανεργίας..
Οι χώρες με ελλειμματικούς προϋπολογισμούς και με έλλειμμα επίσης στο ισοζύγιο εμπορικών πληρωμών οδηγούνταν σε βαθειά ύφεση και ήταν αδύνατον να ανακάμψουν με ύφεση και αποπληθωρισμό, όπως η ιστορία διδάσκει. Αναγκάζονταν να πάρουν νέα δάνεια, ανακουφίζονταν προσωρινά και ξανά οδηγούνταν σε νέα λιτότητα, νέα ύφεση που δεν είχε τελειωμό
Κατά συνέπεια η μόνη πολιτική που μπορούσε να ασκηθεί δεν ήταν άλλη παρά αυτή της λιτότητας, έτσι ώστε το νόμισμα να μετατρέπεται σε χρυσό.
Ας πάμε στο σήμερα. Όπου ‘κανόνας χρυσού’ ή ‘μετατρεψιμότητα σε χρυσό’ τοποθετήστε ‘ευρώ’. Τίποτα δεν αλλάζει. Ακριβώς έχουμε τα ίδια προβλήματα, τα ίδια μέτρα, την ίδια λιτότητα, την ίδια αναποτελεσματικότητα.
Όταν μια χώρα αντιμετωπίζει χρηματοπιστωτική κρίση έχει τέσσερεις τρόπους να βγει από την κρίση. Να πληθωρίσει, να αποπληθωρίσει, να υποτιμήσει το νόμισμα της ή να πτωχεύσει.
Στο ευρώ όμως τα κράτη, όπως και στον κανόνα του χρυσού, δεν μπορούν να πληθωρίσουν την οικονομία ούτε να υποτιμήσουν το νόμισμα τους, ούτε και επιτρέπεται να πτωχεύσουν επισήμως (στο ευρώ), από τον ίδιο σχεδιασμό του ευρώ που αποκλείει αυτές τις επιλογές. Άρα η μόνη πολιτική και εδώ είναι η λιτότητα.
Το ευρώ είναι σχεδιασμένος χρυσός. Είναι δε ακόμα πιο ισχυρός, γιατί όταν το 2002 μπήκε στη ζωή μας, οι τραπεζίτες απαίτησαν να πετάξουμε τις πρέσες που τύπωναν το δικό μας νόμισμα, έστω σε ισοτιμία ευρώ, έτσι να μην μπορούμε να εγκαταλείψουμε το ευρώ. Ισχυρότατος περιορισμός.
Οι τραπεζίτες δεν άφησαν αυτές τις επιλογές στους επικίνδυνους πολιτικούς. Κατά συνέπεια οι μόνες πολιτικές που διαθέτει η ΕΕ σε περίπτωση χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι μόνο η διαρκής λιτότητα.
Υπό τον κανόνα του χρυσού μέσω της λιτότητας δινόταν η υπόσχεση στους πιστωτές ότι η μετατρεψιμότητα του νομίσματος, σε μια καθορισμένη ποσότητα χρυσού, ήταν εγγυημένη.
Τώρα στο ευρώ μέσω της λιτότητας, δεν υποσχόμαστε μετατρεψιμότητα σε χρυσό, αλλά υποσχόμαστε ότι πλήρως τα δάνεια μας θα αποπληρωθούν στις Τράπεζες με τον σύγχρονο χρυσό το ευρώ, που ευθύνονται για την κρίση, που τις σώσαμε, που οδήγησαν στον δανεισμό, που μας οδήγησε στην λιτότητα.
Αλλά από τις δεκαετίας 1920 και 1930 πήραμε δυο σημαντικά μαθήματα: α) η λιτότητα δεν φέρνε κανένα αποτέλεσμα όσες φόρες και να επαναληφθεί και β) δεν μπορείς να έχεις κανόνα χρυσού σε δημοκρατία γιατί φέρνει σε σκληρή αντίθεση εργασία και τραπεζίτες με αποτέλεσμα η δημοκρατία τις πιο πολλές φόρες να καταλύεται. Γεύση αυτής της κατάστασης την έχουμε ήδη αισθανθεί..
Αυτοί που μας Κυβερνούν, τραπεζίτες πολιτικοί και δικαστικοί ας είναι προσεκτικοί. Μην επαναπαυτούν και πουν ότι είναι άλλες εποχές. Η απληστία δεν έχει όριο. Η λιτότητα δεν φέρνει αποτέλεσμα, ή δε χώρα μέσω της διαρκούς επανάληψης της λιτότητας, θα αποστερηθεί κάθε πόρου, θα λεηλατηθεί. Η οικονομία είναι ίδια και η ανέχεια δημιουργεί βία.
spyridonstalias@hotmail.com