Στέλιος Συρμόγλου
Η "πρόοδος" περιέχει την ευτυχία, αλλά μαζί και τη δυστυχία του σύγχρονου ανθρώπου. Αισθάνεται γι'αυτήν υπερηφάνεια, αλλά και δέος, φόβο και αγωνία. Τον οδηγεί στον "έβδομο ουρανό", αλλά τον κατεβάζει και στα έγκατα του Αδη.
Και, ενώ γνωρίζει τους νόμους της ύπαρξης του ατόμου της ύλης και τη σύνθεσή του και κατορθώνει να τους θέτει στην υπηρεσία του, για την όλο και περαιτέρω κατάκτηση του διαστήματος, αγνοεί τα πλέον απλά και ουσιώδη πράγματα, που είναι γύρω του και μέσα του.
Αγνοεί ακόμη, κατά μέγα μέρος, το μυστήριο της μητέρας και τροφού Γης. Οπως και της αβύσσου των ωκεανών και τον αιφνιδιασμό του Εγκέλαδου. Το και σπουδαιότερον είναι η άγνοια για τον άνθρωπο. Και ενώ η Πυρηνική Φυσική , η Διαστημική και η Ηλεκτρονική μεσουρανούν, η Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία, η Ανθρωπολογία, αλλά και αυτή η Ιατρική, που με τη βοήθεια της φαρμακευτικής χημείας έκανε θαύματα, στην πραγματικότητα βρίσκονται ακόμη σε εμπειρικό στάδιο. Ο καρκίνος θερίζει ανηλέητα. Νέες αρρώστιες και το AIDS, δημιουργούν φαύλον κύκλο, στον τομέα της επιστημονικής γνώσης.
Το πλέον όμως τραγικό στην όλη υπόθεση της "προόδου" είναι η συμπεριφορά, το "ηθος" του σύγχρονου ανθρώπου, του κατακτητού αυτού του διαστήματος και του βυθού. Δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι εντός μιας τριακονταετίας οδήγησαν στην εκατόμβη του θανάτου εκατομμύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας, με απερίγραπτη κτηνωδία, εν ονόματι ενός "νέου πολιτισμού" και μιας "νέας τάξης πραγμάτων", με στρατόπεδα συγκέντωσης ψυχών και θαλάμους αερίων, μέχρι σημείου να κατασκευάζονται από τους προγόνους της Μέρκελ με το όραμά της για την Ευρώπη της ανέχειας και της Γερμανικής ευημερίας, τσάντες , αμπαζούρ και άλλα κομψοτεχνήματα με ...ανθρώ-
πινο δέρμα.
Και 60 περίπου χρόνια μεταπολεμικώς, στην ιδια πάντοτε Ηπειρο, εν ονόματι πάλι ενός "νέου πολιτισμού" και μιας "νέας κοινωνίας", έχει αλλοτριωθεί η προσωπικότητα του ανθρώπου σε στρατόπεδα μαρτυρίων, που ακούουν στο όνομα "ψυχιατρεία", οι δέ δήμιοι "ψυχίατροι". Και ενώ θεοποιείται η ισότητα, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η ειρήνη και τα ατομικά δικαιώματα, όσον ποτέ άλλοτε, και όλα δήθεν, "χάριν του κυρίαρχου λαού", στην παραγματικότητα, ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται τόσον ανάλγητος, άδικος, άρπαγας, ιμπεριαλιστής, απάνθρωπος, λύκος εναντίον ανθρώπων με κίνητρο πάντα το οικονομικό συμφέρον.
Ποτέ άλλοτε δεν παρατηρήθηκε στην ιστορία του πολιτισμού τέτοιος βαθμός εκπεσμού θεσμών και προσώπων, όπως σήμερα, που: Ο ολοκληρωτισμός αποκαλείται δημοκρατία. Η αναρχία ελευθερία. Η κυβερνητική τρομοκρατία ειρήνη. Η ισοπέδωση ισότητα. Η διαφθορά ειτηδειότητα, Η ανηθικότητα ικανότητα. Η συκοφαντία κανόνας βίου. Η ηλιθιότητα εξυπνάδα. Η προδοσία εύσημον. Η δημαγωγία χάρισμα. Η απανθρωπιά ανθρωπισμός. Η βία, η δολιότητα, η καχυποψία, η υστεροβουλία, η παραπλάνηση, η εξαπάτηση και η σχεδόν απροκάλυπτη επιθετικότητα, συνθέτουν το πνεύμα του καιρού μας. Οι αξίες εξετοπίσθησαν από τις απαξίες. Η μεταξύ ατόμων, κρατών και συνασπισμών συμπεριφορά, είναι απόπνοια ηθικής ζούγκλας.
Ούτε η Επιστήμη, ούτε η Τεχνική εγγυώνται την ειρήνη και την ασφάλεια. Αντιθέτως, ενώ σκοπευουν στην ειρήνη και στην ασφάλεια, προετοιμάζουν και τον αφανισμό. Το ήμισυ σχεδόν του πληθυσμού του πλανήτη μας υποσιτίζεται και λοιμοκτονεί, ενώ δαπανώνται μυθικά ποσά για τον εξοπλισμό και τα διαστημικα ταξίδια. Το φάσμα ενός συλλογικού θανάτου όλο και περισσότερο εγγίζει την κεφαλή του ανθρώπινου γένους. Ο άνθρωπος, ο "πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει", κατά τον χαρακτηρισμό του Σοφοκλέους προ 2465 ετών περίπου, απώλεσε στην κυριολεξία το νόημα της ζωής.
Το ανθρωποφάγο ερώτημά του είναι: Θα υπερπηδηθεί, άραγε, ο κίνδυνος της αυτοκαταστροφής, για να χρησιμοποιήσει τις αστείρευτες δυνατότητές του υπέρ μιας πραγματικής προόδου, που θα του εξασφαλίσει την ευτυχία, την οποία τόσο πολύ λαχταρά;
Στο ερώτημα αυτό απάντηση δεν υπάρχει "δια της λογικής οδού". Μόνο "δια της οδού της πίστεως" διατυπώνεται η ευχή: "Ο Θεός να βάλει το χέρι του...". Ο δημιουργός του αδιεξόδου άνθρωπος, όπως και αν έχουν τα πράγματα, ελπίζει στον Θεό, ο καθένας στον δικό του Θεό, για την άρση του αδιεξόδου. Διότι, κατά την λαοθυμοσοφία: " Γλυκειά είν' η ζωή, κι ο θάνατος μαυρίλα". Η φιλοσοφία δηλαδή του θανάτου,επαναφέρει εναργώς στη φιλοσοφία της ζωής.
Και είναι η φιλοσοφία της ζωής που δημιουργεί βιώματα και αποτελεί την πυξίδα της ηθικής συμπεριφοράς. Κλασσικό παράδειγμα, που η πρακτική συμπεριφορά συμμορφώνεται με το περιεχόμενο της φιλοσοφικής γνώσης, είναι η φιλοσοφία της ζωής του Σωκράτη. Αυτή αποτελεί την συνισταμένη της vita aktiva και vita konteplativa, της πράξης και της θωερίας. Στον Σωκράτη η διδασκαλία και η ζωή είναι ένα και το αυτό νόμισμα, με δύο όψεις, τη γνώση και το βίωμα.
Η "πρόοδος" περιέχει την ευτυχία, αλλά μαζί και τη δυστυχία του σύγχρονου ανθρώπου. Αισθάνεται γι'αυτήν υπερηφάνεια, αλλά και δέος, φόβο και αγωνία. Τον οδηγεί στον "έβδομο ουρανό", αλλά τον κατεβάζει και στα έγκατα του Αδη.
Και, ενώ γνωρίζει τους νόμους της ύπαρξης του ατόμου της ύλης και τη σύνθεσή του και κατορθώνει να τους θέτει στην υπηρεσία του, για την όλο και περαιτέρω κατάκτηση του διαστήματος, αγνοεί τα πλέον απλά και ουσιώδη πράγματα, που είναι γύρω του και μέσα του.
Αγνοεί ακόμη, κατά μέγα μέρος, το μυστήριο της μητέρας και τροφού Γης. Οπως και της αβύσσου των ωκεανών και τον αιφνιδιασμό του Εγκέλαδου. Το και σπουδαιότερον είναι η άγνοια για τον άνθρωπο. Και ενώ η Πυρηνική Φυσική , η Διαστημική και η Ηλεκτρονική μεσουρανούν, η Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία, η Ανθρωπολογία, αλλά και αυτή η Ιατρική, που με τη βοήθεια της φαρμακευτικής χημείας έκανε θαύματα, στην πραγματικότητα βρίσκονται ακόμη σε εμπειρικό στάδιο. Ο καρκίνος θερίζει ανηλέητα. Νέες αρρώστιες και το AIDS, δημιουργούν φαύλον κύκλο, στον τομέα της επιστημονικής γνώσης.
Το πλέον όμως τραγικό στην όλη υπόθεση της "προόδου" είναι η συμπεριφορά, το "ηθος" του σύγχρονου ανθρώπου, του κατακτητού αυτού του διαστήματος και του βυθού. Δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι εντός μιας τριακονταετίας οδήγησαν στην εκατόμβη του θανάτου εκατομμύρια ανθρώπους κάθε ηλικίας, με απερίγραπτη κτηνωδία, εν ονόματι ενός "νέου πολιτισμού" και μιας "νέας τάξης πραγμάτων", με στρατόπεδα συγκέντωσης ψυχών και θαλάμους αερίων, μέχρι σημείου να κατασκευάζονται από τους προγόνους της Μέρκελ με το όραμά της για την Ευρώπη της ανέχειας και της Γερμανικής ευημερίας, τσάντες , αμπαζούρ και άλλα κομψοτεχνήματα με ...ανθρώ-
πινο δέρμα.
Και 60 περίπου χρόνια μεταπολεμικώς, στην ιδια πάντοτε Ηπειρο, εν ονόματι πάλι ενός "νέου πολιτισμού" και μιας "νέας κοινωνίας", έχει αλλοτριωθεί η προσωπικότητα του ανθρώπου σε στρατόπεδα μαρτυρίων, που ακούουν στο όνομα "ψυχιατρεία", οι δέ δήμιοι "ψυχίατροι". Και ενώ θεοποιείται η ισότητα, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η ειρήνη και τα ατομικά δικαιώματα, όσον ποτέ άλλοτε, και όλα δήθεν, "χάριν του κυρίαρχου λαού", στην παραγματικότητα, ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται τόσον ανάλγητος, άδικος, άρπαγας, ιμπεριαλιστής, απάνθρωπος, λύκος εναντίον ανθρώπων με κίνητρο πάντα το οικονομικό συμφέρον.
Ποτέ άλλοτε δεν παρατηρήθηκε στην ιστορία του πολιτισμού τέτοιος βαθμός εκπεσμού θεσμών και προσώπων, όπως σήμερα, που: Ο ολοκληρωτισμός αποκαλείται δημοκρατία. Η αναρχία ελευθερία. Η κυβερνητική τρομοκρατία ειρήνη. Η ισοπέδωση ισότητα. Η διαφθορά ειτηδειότητα, Η ανηθικότητα ικανότητα. Η συκοφαντία κανόνας βίου. Η ηλιθιότητα εξυπνάδα. Η προδοσία εύσημον. Η δημαγωγία χάρισμα. Η απανθρωπιά ανθρωπισμός. Η βία, η δολιότητα, η καχυποψία, η υστεροβουλία, η παραπλάνηση, η εξαπάτηση και η σχεδόν απροκάλυπτη επιθετικότητα, συνθέτουν το πνεύμα του καιρού μας. Οι αξίες εξετοπίσθησαν από τις απαξίες. Η μεταξύ ατόμων, κρατών και συνασπισμών συμπεριφορά, είναι απόπνοια ηθικής ζούγκλας.
Ούτε η Επιστήμη, ούτε η Τεχνική εγγυώνται την ειρήνη και την ασφάλεια. Αντιθέτως, ενώ σκοπευουν στην ειρήνη και στην ασφάλεια, προετοιμάζουν και τον αφανισμό. Το ήμισυ σχεδόν του πληθυσμού του πλανήτη μας υποσιτίζεται και λοιμοκτονεί, ενώ δαπανώνται μυθικά ποσά για τον εξοπλισμό και τα διαστημικα ταξίδια. Το φάσμα ενός συλλογικού θανάτου όλο και περισσότερο εγγίζει την κεφαλή του ανθρώπινου γένους. Ο άνθρωπος, ο "πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει", κατά τον χαρακτηρισμό του Σοφοκλέους προ 2465 ετών περίπου, απώλεσε στην κυριολεξία το νόημα της ζωής.
Το ανθρωποφάγο ερώτημά του είναι: Θα υπερπηδηθεί, άραγε, ο κίνδυνος της αυτοκαταστροφής, για να χρησιμοποιήσει τις αστείρευτες δυνατότητές του υπέρ μιας πραγματικής προόδου, που θα του εξασφαλίσει την ευτυχία, την οποία τόσο πολύ λαχταρά;
Στο ερώτημα αυτό απάντηση δεν υπάρχει "δια της λογικής οδού". Μόνο "δια της οδού της πίστεως" διατυπώνεται η ευχή: "Ο Θεός να βάλει το χέρι του...". Ο δημιουργός του αδιεξόδου άνθρωπος, όπως και αν έχουν τα πράγματα, ελπίζει στον Θεό, ο καθένας στον δικό του Θεό, για την άρση του αδιεξόδου. Διότι, κατά την λαοθυμοσοφία: " Γλυκειά είν' η ζωή, κι ο θάνατος μαυρίλα". Η φιλοσοφία δηλαδή του θανάτου,επαναφέρει εναργώς στη φιλοσοφία της ζωής.
Και είναι η φιλοσοφία της ζωής που δημιουργεί βιώματα και αποτελεί την πυξίδα της ηθικής συμπεριφοράς. Κλασσικό παράδειγμα, που η πρακτική συμπεριφορά συμμορφώνεται με το περιεχόμενο της φιλοσοφικής γνώσης, είναι η φιλοσοφία της ζωής του Σωκράτη. Αυτή αποτελεί την συνισταμένη της vita aktiva και vita konteplativa, της πράξης και της θωερίας. Στον Σωκράτη η διδασκαλία και η ζωή είναι ένα και το αυτό νόμισμα, με δύο όψεις, τη γνώση και το βίωμα.