Ύψιστη ζώσα αξία, ύστερα από τον Θεό του καθενός, είναι ο άνθρωπος. Στην κλίμακα των αξιών: υλικά αγαθά, ωραιότητα, αλήθεια, ηθικότητα, ισχύς, την πρώτη, κατ' αξίαν, θέση κατέχει ο άνθρωπος.
Ο άνθρωπος, ο οποίος " τη τοιαύτη φύσει προσήκει διάφορον των άλλων ποιείν ή πάσχειμ". Αυτός ο άνθρωπος του Πλάτωνα, παραμένει και σ' όλα τα θρησκευτικά δόγματα, ως υπέρτατη αξία, μεταξύ κόσμου και Θεού. Και βασικό χαρακτηριστικό του είναι η ευθύνη, τέκνο της ελευθερίας και της ανάγκης.
Την ύψιστη αυτή αξία "άνθρωπος", εξυπηρετούν οι άλλες κατηγορίες αξιών, κατά σειρά ιεραρχίας, κάθε μία ξεχωριστά, αλλά και όλες μαζί από κοινού, στην πορεία του προς την τελείωση, τον εξανθρωπισμό του.
Πρώτη, εκ των κάτω προς τα άνω, αλά τελευταία κατ'αξίαν, παραμένουσα, εντούτοις ζώσα στον πολιτισμό, είναι η οικονομική αξία. Εφόσον ένα μέρος της φύσης του ανθρώπου είναι ύλη, ανάγκη, είναι και τα υλικά αγαθά αναγκαία. Αυτή η ανάγκη αποτελεί και την πhγή του υλικού ή τεχνικού πολιτισμού, περιεχόμενο του οποίου είναι τα υλικά αγαθά, το σύνολο δηλαδή των επιτευγμάτων του αγώνα του ανθρώπου, για την καθυπόταξη των δυνάμεων της φύσης.
Στην πολιτιστική παράδοση, αναφορικώς με την οικονομική αξία, ο εργαζόμενος είναι πρωτίστως άνθρωπος.Η εργασία είναι αποστολή, στη οποία εγκρύπτεται ο "μύχιος πόθος της αιωνιότητας". Το επάγγελμα μπορεί να είναι και λειτούργημα, στο οποίο εκφράζεται η ηθική του "υπηρετείν" και του "παράγειν". Η οικονομική αξία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσον εξυπηρέτησης του ανθρώπου. Η εργασία, ως μέσον υλικής ζωής και κοινωνικού λειτουργήματος, είναι δικαίωμα και υποχρέωση μαζί.
Η ιδιοκτησία εξάλλου θεωρείται ότι είναι απαραίτητος παράγοντας της οικονομίας, ενώ ο παράγων άνθρωπος, ανεξαρτήτως δόγματος, φυλής, φύλου και ηλικίας, οικονομικής και πνευματικής διάκρισης, είναι το όργανο παραγωγής των αγαθών και ο συντελεστής συγχρόνως της κατανάλωσής τους και της αξιοποιήσής τους.
Στην παραγματικότητα όμως η οικονομική αξία διέρχεται σήμερα βαθύτατη κρίση. Ανω των 2 δισεκατομμυρίων ψυχών υποσιτίζονται και πεινούν και ζούν ως "οι σκώληκες, συρόμενες επί του φλοιού της Γης". Οι αντιθέσεις πολλές. Αφθονία από τη μια μεριά και δυστυχία, λιμοκτονία από την άλλη. Ο άφρων πλούσιος και ο πένης Λάζαρος, ενώπιος ενωπίω. Ο Κροίσος και ο Σόλων, πάντα στην επικαιρότητα. Και η κρίση στην οικονομική αξία έχει βαθύτερα, στις άλλες αξίες, τις ρίζες της, από την αισθητική ως και στη θρησκευτική. Οι δε συνέπειές της προξενούν αλυσιδωτές δονήσεις και σεισμούς στις κοινωνίες, στον κόσμο των λοιπών αξιών, σε συνδυασμό με την ανεργία, την αναρχία.
Η δεύτερη, κατά σειρά, αλλά προ τελευταία σε αξία, είναι η αισθητική αξία, το ωραίον, το γινόμενον κατά την προσήκουσα ώραν, το "έγκαιρον". Η πίστη , ότι η αξία της μορφής και της τέχνης κυριαρχεί των πάντων, ώστε ο κόσμος να είναι αισθητικώς τονισμένος, ένα σύνολο ωραίων μορφών ή υλικό έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας: Είτε κατά την άποψη του Ιμπρεσιονισμού, με τη απόλαυση των εντυπώσεων του εξωτερικού κόσμου, σε βάρος της εσωτερικής μορφοποιού δύναμης, είτε κατά τη θεωρία του Εξπρεσιονισμού, με τη βίωση και της απόλαυσης με όλη την ένταση της ψυχής το ωραίον, ως αποτέλεσμα εσωτερικής δόνησης. Είτε κατά την κλασσική τέχνη, με την επιδίωξη της αρμονίας και της ισορροπίας.
Τρίτη, κατά σειρά, αλλά ανώτερη της οικονομικής και της αισθητικής, είναι η επιστημονική ή θεωρητική αξία. Η γνώση, η ορθότης, η αναλογία της "κρίσεως προς το κριθέν", η"εξομοίωσις νοήσεως και Πράγματος", η βεβαιότητα, η ενάργεια και σε τελευταία ανάλυση, η Αλήθεια. Η αντίληψη ότι ο κόσμος είναι μια σύνθεση υποκειμένη σε λογικές σχέσεις και αναλύσεις, ότι αληθές είναι ό,τι λογικό, ενώ ό,τι δεν επιδέχεται αποδείξεις και λογικές κατηγορίες είναιψεύδος. Και η πίστη στην αλήθεια, χάριν αυτής ταύτης της αλήθειας, ώστε η φιλοσοφία και η θεωρητική έρευνα της αλήθειας να είναι ανάγκη, ενώ η ζωή δεν είναι ανάγκη.
Αν "επιστήμη", εκ του επίσταμαι που σημαίνει γνωρίζω καλώς, είναι ότι ο άνθρωπος δημιούργησε δια του πνεύματος, μελετών εξ ανάγκης τη ζωή, τότε αρχή της επιστήμης είναι η ζωή,σκοπός της η εξυπηρέτηση της ζωής και πορείας της ή από τη ζωή, με τη ζωή και προς τη ζωή άγουσα οδός. Αν δεν συμβαίνει αυτό, τότε η επιστήμη διέρχεται κρίση, η οποία από τα τέλη του 19ου αιώνα είναι γνωστή ως "επιστημονισμός", ο οποίος από του 16ου αιώνα είναι γνωστός , άλλοτε μεν ως ορθολογισμός,άλλοτε δε ως θετικισμός και γενικά ως δόγμα: " Η γνώση για τη γνώση", "η επιστήμη για την επιστήμη".
Τέταρτη, κατά σειρά, αλλά ανώτερη αξία όλων των προηγούμενων, είναι η ηθική, η κοινωνική αξία, η ηθικότης. Η ηθικότης είναι αντικείμενο της επιστήμης της Ηθικής, η οποία ως φιλοσοφική μάθηση, μελετά την ηθική εμπειρία και πραγματικότητα, με τελική επιδίωξη την απάντηση στο ερώτημα: "Τι οφείλω να πράττω; ". Στο ερώτημα αυτό εμπεριέχονται δύο έννοιες: Η έννοια του "οφείλειν" και η έννοια του "πρακτέου". Η πρώτη ριζώνει στο βάθος της εσωτερικής ψυχικής μας εμπειρίας, Η δεύτερη αναφέρεται στο μέλλον και προυποθέτει την αρέμβαση της βούλησής μας.
Πέμπτη.κατά σειρά, αλλά ανώτερη της οικονομικής, αισθητικής, επιστημονικής και κοινωνικής αξίας, είναι η πολιτική αξία ή αξία της δυνάμεως. Ολες οι αξίες πραγματώνονται στο Κράτος και με το Κράτος δια του ανθρώπου-πολίτη, ο οποίος είναι δημιούργημα της παιδείας. Γι αυτό ο παιδαγωγός είναι πρωτίστως πολιτικός και το Κράτος το μεγάλο σχολείο. Αν ο πολιτικός δεν είναι παιδαγωγός με την ευρύτερη έννοια βέβαια, το Κράτος είναι σχολείο διαφθοράς και καταστροφής. Αν το Κράτος δεν είναι παιδαγωγούν, ο πολίτης είναι δολιοφθορέας των αξιών.
Η πολιτική αξία διέρχεται σήμερα βαθύτατη κρίση. Και στην Ελλάδα τς τελευταίες δεκαετίες η θολοπολιτική, η σήψη πολιτική και πνευματική, έφεραν ήδη στην ώρα μηδέν τον ωροδείκτη των αξιών, όπου το αγχώδες ερώτημα παντός εχέφρονος είναι: "Που πάμε; Ποιος θα μας σώσει; Τι απέμεινε;"