Του Στέλιου Συρμόγλου
Ο Νεοέλληνας αυθόρμητος θεατής της φαντασμαγορίας έφτασε στο οριακό εκείνο σημείο να πιστεύει σ' ό,τι φαίνεται και όχι σ' ό,τι είναι. Ιδανικός άπιστος και ιδανικά μοναδικός στην ολίσθηση προς κάθε κατεύθυνση, που έχει να κάνει με το "θέαμα" και την επιδερμική αντιμετώπιση της πραγματικότητας.
Τελικά καταλήγω στο αυθαίρετο αναμφίβολα συμπέρασμα ότι πρέπει να ήταν Ελληνας ο...Απόστολος Θωμάς. Οι αναλογίες βέβαια μεταξύ Ελλήνων και Θωμά δν μας επιτρέπουν έναν ευθύ παραλληλισμό, αλλά με κάποιες παρακάμψεις, το επιχειρούμε χωρίς κίνδυνο.
Και τούτο το λέω, γιατί ο Θωμάς, χωρίς να οιστρηλατείται από το διονυσιακό στοιχείο του Ελληνα, ήταν μεν ενθουσιώδης στην πίστη του, αλλά και αρκετά λογοκριτικός. Οι Νεοέλληνες σπάνια στεκόμαστε στο μυαλό μας. Εχουμε μια άγρια τάση στα θαλυματα. Γι' αυτό στον τόπο μας έχουν περάσει οι θαυματοποιοί, μια και μας λείπουν οι θαυματουργοί. Οι πρώτοι είναι δανεισμένοι από τα τσίρκα. Οι τσιρκολάγνοι ήταν πάντα γόητες, γιατί παρείχαν πλούσιο θέαμα, γιατί δημιουργούσαν στο κοινό τους το φαντασμαγορικό κόσμο, που θεράπευε "Πάσαν νόσον", όσο κρατούσε βέβαια η παράσταση.
Ο θαυματουργός είναι πρακτικός. Η πολιτική της φαντασμαγορίας, την οποία συνήθως επικροτεί και χειροκροτεί ο Ελληνας σε συνδυασμό με τις ανομολόγητες συνήθειές του για "καλόπέραση", είναι η πολιτική της παράστασης. Αν οι πολιτικοί της απάτης και της ανευθυνότητας, μπορούν να παριστάνουν μια ζωή, μια ζωή θα κυβερνούν λαούς σαν τους Ελληνες. Αυτό άλλωστε εννοούν οι Ελληνες όταν λένε "χαρισματικός". Καλός, δηλαδή, παραστασιακός, παραστατικός, όχι οπωσδήποτε δημιουργικός. Η πιάτσα τον αποκαλεί ο "εφετζής".
Οι Ελληνες ως επιρρεπείς στη φαντασμαγορία είπαμε τον Θωμά άπιστο. Δεν ήταν ακριβώς άπιστος ωστόσο. Πίστευε στο Χριστό και όχι στη φαντασμαγορία. Ηταν, ως προς το φαινόμενο, δύσπιστος . Οχι ως προς το θαύμα. Τον είπαμε άπιστο. Ηταν απλώς επιφυλακτικός. Ηθελε την απόδειξη, για να μην αρνηθεί τον Χριστό και πιστέψει στη φαντασμαγορία. Με το Θωμά μοιάζουμε στη δεύτερη φάση, που ανέκραξε "Ο Κύριος μου και ο Θεός μου". Εμείς τον θέλαμε από την αρχή να φωνάζει, αλλά ο Θωμάς φοβόταν την παραπλάνηση. Εμάς μας "γοητεύει" η παραπλάνηση. Πολύ περισσότερο όταν συνοδεύεται και από θέαμα και μουσική της αρεσκείας μας.
Ο Θωμάς ίσως να ήταν ένας αρχαίος Ελληνας λογοκρατικός, διαλεκτικός, ευφάνταστος και ιδανικός στην πίστη του.Ο Νεοέλληνας βαριέται όλη αυτή τη διαδικασία. Γι' αυτό και προτιμά κάτι πιο παγιωμένο και ανερεύνητο: Ιδανικός άπιστος, ιδανικός πιστός και ιδανικά αδιάφορος. Γι' αυτό σε τούτη τη χώρα ανθούν όχι μόνο τα λουλούδια, αλλά οτιδήποτε σπέρνεται, ιδανική χώρα για κάθε καλλιέργεια. Και μάλιστα με αυτόματο πότισμα.
Σπείρε πολιτική βλακεία και ανευθυνότητα, θεωρία, αλλοπρόσαλλες ιδέες, οπωσδήποτε ποδόσφαιρο, παχυλές υποσχέσεις για εύκολο χρήμα ή αποκστάσταση των ζημιών που οι οι ίδιοι οι υποσχόμενοι προκάλεσαν, λίγο από life-style και πολύ από ευφρόσυνη διάθεση στα όρια ενίοτε του "κεφιού", φόρεσε και ένα ...σινιέ κοστούμι με μεταξωτό πουκάμισο και γραβάτα και, αν είσαι και λίγο ευειδής, ο Νεοέληνας σε βλέπει ήδη ως ...ένσαρκο άγαλμα που φέρει ιστορία!..
Ολα για μας παίρνουν μια μεταφυσική ομορφιά και σημασία, όταν συνοδεύονται από το ψέμα και το θέαμα, όταν υπόσχονται "καλές μέρες" και ευχάριστες ώρες. Η αλήθεια είναι ένα θαύμα της πράξης και κατά κανόνα σκληρό και κοπιαστικό. Στην παράσταση συμμετέχουμε ως "πανηγυριώτες" για τα γεγονότα επί σκηνής. Δεν καλούμαστε σε καμία δράση. Αυτό μας εκνευρίζει. Αλίμονο σε όποιον παίξει κακή παράσταση, μικρή παράσταση ή δεν μας υποσχεθεί συνέχιση του κεφιού μας.
Δύο φορές αλίμονο σε όποιον πει τέρμα η παράσταση. Είναι χαμένος από χέρι. Ολοι λοιπόν της πολιτικής ή σχεδόν όλοι, φροντίζουν να δίνουν επιτυχημένες παραστάσεις. Γι' αυτό η μίμηση στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι σύνηθες φαινόμενο. Και έχουμε πολιτικούς-ηθοποιούς "μανιέρες". Ετσι οι "θαυματοποιοί" της πολιτικής έιναι η μόνη λύση, προπαντός όταν οι άλλοι δν κάνουν το θαύμα, αλλά είναι και κακοί ηθοποιοί.
Είναι λύση η φαντασμαγορία; Ολοι λέμε όχι. Εκεί που εγείρεται η διαφωνία είναι το τι είναι παράσταση και τι είναι πράξη. Και εκεί που πρέπει να υπάρξει συμφωνία είναι ότι ο κάθε πολίτης πρέπει να αποφασίσει να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της κοινωνίας. Και να παύσει να γοητεύεται από τα ψευδοοράματα παθολογικών συνειδήσεων.
Δεν κουραστήκαμε άραγε ακόμη να μας κοροιδεύουν προσπαθώντας ακόμη και την εαρινή μας ψυχη να "γοητεύσουν", με την πίστη μας δεινά τραυματισμένη, πρόθυμοι να αρνηθούμε γιατί μάταια πολύ πιστέψαμε,πρόθυμοι να πιστέψουμε γιατί πολύ απατηθήκαμε; Πότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι προχωρούμε χωρίς ελπίδα μα και με επιπολαίοτητα, που εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως στην καθημερινότητά μας;
Η ελπίδα για τους δεινοπαθούντες τούτης της κοινωνίας είναι πλέον η τροφή μιας αυταπάτης που δεν την προσδέχεται ο λογισμός, μ' όλο που η καρδιά τους τη λαχταρά, γιατί απόκαμε να συγκομίζει τον άνεμο.
Ο Νεοέλληνας αυθόρμητος θεατής της φαντασμαγορίας έφτασε στο οριακό εκείνο σημείο να πιστεύει σ' ό,τι φαίνεται και όχι σ' ό,τι είναι. Ιδανικός άπιστος και ιδανικά μοναδικός στην ολίσθηση προς κάθε κατεύθυνση, που έχει να κάνει με το "θέαμα" και την επιδερμική αντιμετώπιση της πραγματικότητας.
Τελικά καταλήγω στο αυθαίρετο αναμφίβολα συμπέρασμα ότι πρέπει να ήταν Ελληνας ο...Απόστολος Θωμάς. Οι αναλογίες βέβαια μεταξύ Ελλήνων και Θωμά δν μας επιτρέπουν έναν ευθύ παραλληλισμό, αλλά με κάποιες παρακάμψεις, το επιχειρούμε χωρίς κίνδυνο.
Και τούτο το λέω, γιατί ο Θωμάς, χωρίς να οιστρηλατείται από το διονυσιακό στοιχείο του Ελληνα, ήταν μεν ενθουσιώδης στην πίστη του, αλλά και αρκετά λογοκριτικός. Οι Νεοέλληνες σπάνια στεκόμαστε στο μυαλό μας. Εχουμε μια άγρια τάση στα θαλυματα. Γι' αυτό στον τόπο μας έχουν περάσει οι θαυματοποιοί, μια και μας λείπουν οι θαυματουργοί. Οι πρώτοι είναι δανεισμένοι από τα τσίρκα. Οι τσιρκολάγνοι ήταν πάντα γόητες, γιατί παρείχαν πλούσιο θέαμα, γιατί δημιουργούσαν στο κοινό τους το φαντασμαγορικό κόσμο, που θεράπευε "Πάσαν νόσον", όσο κρατούσε βέβαια η παράσταση.
Ο θαυματουργός είναι πρακτικός. Η πολιτική της φαντασμαγορίας, την οποία συνήθως επικροτεί και χειροκροτεί ο Ελληνας σε συνδυασμό με τις ανομολόγητες συνήθειές του για "καλόπέραση", είναι η πολιτική της παράστασης. Αν οι πολιτικοί της απάτης και της ανευθυνότητας, μπορούν να παριστάνουν μια ζωή, μια ζωή θα κυβερνούν λαούς σαν τους Ελληνες. Αυτό άλλωστε εννοούν οι Ελληνες όταν λένε "χαρισματικός". Καλός, δηλαδή, παραστασιακός, παραστατικός, όχι οπωσδήποτε δημιουργικός. Η πιάτσα τον αποκαλεί ο "εφετζής".
Οι Ελληνες ως επιρρεπείς στη φαντασμαγορία είπαμε τον Θωμά άπιστο. Δεν ήταν ακριβώς άπιστος ωστόσο. Πίστευε στο Χριστό και όχι στη φαντασμαγορία. Ηταν, ως προς το φαινόμενο, δύσπιστος . Οχι ως προς το θαύμα. Τον είπαμε άπιστο. Ηταν απλώς επιφυλακτικός. Ηθελε την απόδειξη, για να μην αρνηθεί τον Χριστό και πιστέψει στη φαντασμαγορία. Με το Θωμά μοιάζουμε στη δεύτερη φάση, που ανέκραξε "Ο Κύριος μου και ο Θεός μου". Εμείς τον θέλαμε από την αρχή να φωνάζει, αλλά ο Θωμάς φοβόταν την παραπλάνηση. Εμάς μας "γοητεύει" η παραπλάνηση. Πολύ περισσότερο όταν συνοδεύεται και από θέαμα και μουσική της αρεσκείας μας.
Ο Θωμάς ίσως να ήταν ένας αρχαίος Ελληνας λογοκρατικός, διαλεκτικός, ευφάνταστος και ιδανικός στην πίστη του.Ο Νεοέλληνας βαριέται όλη αυτή τη διαδικασία. Γι' αυτό και προτιμά κάτι πιο παγιωμένο και ανερεύνητο: Ιδανικός άπιστος, ιδανικός πιστός και ιδανικά αδιάφορος. Γι' αυτό σε τούτη τη χώρα ανθούν όχι μόνο τα λουλούδια, αλλά οτιδήποτε σπέρνεται, ιδανική χώρα για κάθε καλλιέργεια. Και μάλιστα με αυτόματο πότισμα.
Σπείρε πολιτική βλακεία και ανευθυνότητα, θεωρία, αλλοπρόσαλλες ιδέες, οπωσδήποτε ποδόσφαιρο, παχυλές υποσχέσεις για εύκολο χρήμα ή αποκστάσταση των ζημιών που οι οι ίδιοι οι υποσχόμενοι προκάλεσαν, λίγο από life-style και πολύ από ευφρόσυνη διάθεση στα όρια ενίοτε του "κεφιού", φόρεσε και ένα ...σινιέ κοστούμι με μεταξωτό πουκάμισο και γραβάτα και, αν είσαι και λίγο ευειδής, ο Νεοέληνας σε βλέπει ήδη ως ...ένσαρκο άγαλμα που φέρει ιστορία!..
Ολα για μας παίρνουν μια μεταφυσική ομορφιά και σημασία, όταν συνοδεύονται από το ψέμα και το θέαμα, όταν υπόσχονται "καλές μέρες" και ευχάριστες ώρες. Η αλήθεια είναι ένα θαύμα της πράξης και κατά κανόνα σκληρό και κοπιαστικό. Στην παράσταση συμμετέχουμε ως "πανηγυριώτες" για τα γεγονότα επί σκηνής. Δεν καλούμαστε σε καμία δράση. Αυτό μας εκνευρίζει. Αλίμονο σε όποιον παίξει κακή παράσταση, μικρή παράσταση ή δεν μας υποσχεθεί συνέχιση του κεφιού μας.
Δύο φορές αλίμονο σε όποιον πει τέρμα η παράσταση. Είναι χαμένος από χέρι. Ολοι λοιπόν της πολιτικής ή σχεδόν όλοι, φροντίζουν να δίνουν επιτυχημένες παραστάσεις. Γι' αυτό η μίμηση στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι σύνηθες φαινόμενο. Και έχουμε πολιτικούς-ηθοποιούς "μανιέρες". Ετσι οι "θαυματοποιοί" της πολιτικής έιναι η μόνη λύση, προπαντός όταν οι άλλοι δν κάνουν το θαύμα, αλλά είναι και κακοί ηθοποιοί.
Είναι λύση η φαντασμαγορία; Ολοι λέμε όχι. Εκεί που εγείρεται η διαφωνία είναι το τι είναι παράσταση και τι είναι πράξη. Και εκεί που πρέπει να υπάρξει συμφωνία είναι ότι ο κάθε πολίτης πρέπει να αποφασίσει να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της κοινωνίας. Και να παύσει να γοητεύεται από τα ψευδοοράματα παθολογικών συνειδήσεων.
Δεν κουραστήκαμε άραγε ακόμη να μας κοροιδεύουν προσπαθώντας ακόμη και την εαρινή μας ψυχη να "γοητεύσουν", με την πίστη μας δεινά τραυματισμένη, πρόθυμοι να αρνηθούμε γιατί μάταια πολύ πιστέψαμε,πρόθυμοι να πιστέψουμε γιατί πολύ απατηθήκαμε; Πότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι προχωρούμε χωρίς ελπίδα μα και με επιπολαίοτητα, που εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως στην καθημερινότητά μας;
Η ελπίδα για τους δεινοπαθούντες τούτης της κοινωνίας είναι πλέον η τροφή μιας αυταπάτης που δεν την προσδέχεται ο λογισμός, μ' όλο που η καρδιά τους τη λαχταρά, γιατί απόκαμε να συγκομίζει τον άνεμο.