Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι εξέπληξε την προηγούμενη εβδομάδα με την απόφασή του να μειώσει κι’ άλλο τα επιτόκια, σε νέα ιστορικά χαμηλά επίπεδα, σχεδόν στο μηδέν(0,05%) από 0,15%. Μείωσε επίσης και τα επιτόκια καταθέσεων, από το -0,10% στο -0,20% σε μια προσπάθεια να αποθαρρύνει τις τράπεζες να «παρκάρουν» κεφάλαια στην ΕΚΤ.
Στόχος το πάμφθηνο χρήμα να βοηθήσει την ανάπτυξη της οικονομίας της Ευρωζώνης που βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο χρόνιας στασιμότητας και αποπληθωρισμού: μείωσης δηλαδή του πληθωρισμού σε επίπεδα τα οποία δεν συμφέρει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν αφού δεν μπορούν να προσδοκούν σε αύξηση τιμών των προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχουν.
Μαζί με τη νέα μείωση των επιτοκίων ο Ντράγκι ανακοίνωσε ότι η ΕΚΤ θα προχωρήσει από τον επόμενο μήνα στην επαναγορά ομολόγων, συγκεκριμένα τιτλοποιημένων δανείων, προκειμένου να ρίξει φρέσκο χρήμα στην αγορά.
Είναι η μέθοδος της λεγόμενης «ποσοτικής χαλάρωσης», που ακολούθησαν οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ και της Βρετανίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Ρίχνοντας δισεκατομμύρια δολαρίων και λιρών για την αγορά ομολόγων από τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, οι κεντρικές τράπεζες «έκοψαν» χρήμα προκειμένου να τονώσουν τη ζήτηση. Ανάλογη πολιτική ακολουθεί και η Τράπεζα της Ιαπωνίας που προσπαθεί να ανεβάσει τον πληθωρισμό στο 2%, χωρίς ωστόσο επιτυχία.
Χαμένη δεκαετία...
Η Ιαπωνία κρατά τα επιτόκια στο μηδέν εδώ και δύο δεκαετίες χωρίς να έχει καταφέρει να βγει ουσιαστικά από το σπιράλ αποπληθωρισμού-χαμηλής ανάπτυξης. Οι όποιες οικονομικές επιδόσεις στηρίζονται στις εξαγωγές κυρίως προς την Κίνα, με τις σχέσεις ωστόσο Πεκίνου-Τόκιο να έχουν ψυχρανθεί τον τελευταίο καιρό λόγω της αντιπαράθεσης για την κυριότητα των νησιών Σενκάκου/Ντιαόγιου και να επηρεάζουν τις σχέσεις των δύο χωρών και σε οικονομικό επίπεδο.
Η χρόνια οικονομική στασιμότητα της Ιαπωνίας είναι αποτέλεσμα της κατάρρευσης της χρηματιστηριακής φούσκας στα τέλη του ’90 αλλά και των επιπτώσεων της νομισματικής κρίσης στην Ασία το 1997.
Η Ευρώπη(Ευρωζώνη) βρίσκεται μπροστά σε παρόμοια κατάσταση. Κινδυνεύει με χαμένη δεκαετία αλά… ιαπωνικά, τέσσερα χρόνια μετά την κρίση χρέους.
Θα καταφέρει η άπλετη ρευστότητα του «σούπερ Μάριο» να δώσει ώθηση στην οικονομία; Για χρόνια η ΕΚΤ αντιδρούσε στο ενδεχόμενο να υιοθετήσει μία πολιτική «ποσοτικής χαλάρωσης»-αγόραζε μόνο περιορισμένες ποσότητες κρατικών ομολόγων «προβληματικών» χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία κλπ-φοβούμενη ότι το έμμεσο κόψιμο χρήματος θα πριμοδοτούσε τον πληθωρισμό και θα ροκάνιζε την αξία του ευρώ, κάτι που για τους Γερμανούς θεωρείται ανάθεμα. Η γερμανική ελίτ χρησιμοποιεί μάλιστα το παράδειγμα του ξέφρενου πληθωρισμού
της εποχής της Βαϊμάρης ως φόβητρο απέναντι σε κάθε ιδέα να κοπεί χρήμα.
Χρέος και Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις
Η ΕΕ με κυρίαρχη πλέον τη γερμανική αντίληψη επέβαλε με αφορμή την κρίση χρέους και το φόβο του μεγαλύτερου κακού(στάση πληρωμών, χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ), την υιοθέτηση πολιτικών εξοντωτικής λιτότητας που θα συνοδεύεται από «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις»: την πλήρη κατάργηση και των τελευταίων κοινωνικών και εργασιακών κατακτήσεων στο όνομα της «δημοσιονομικής εξυγίανσης» και της υποσχόμενης κάπου, κάπως, κάποτε οικονομικής ανάπτυξης για το μέλλον.
Η ΕΚΤ πιεζόταν να μιμηθεί το παράδειγμα του «Κεϊνσιανού» Ομπάμα και να κόψει χρήμα μέσω της επαναγοράς ομολόγων. Τώρα υποτίθεται αλλάζει και αρχίζει να εφαρμόζει μια πιο «φιλοαναπτυξιακή» πολιτική με προοπτική κάποιας δημοσιονομικής χαλάρωσης.
Καταρχήν η ίδια η απόφαση της ΕΚΤ να μειώσει κι’ άλλο μέσα σε δύο μήνες τα επιτόκια και να εξαγγείλει νέα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας, υποδηλώνει τον πανικό στον οποίο βρίσκεται, μπροστά στη ραγδαία επιδείνωση των προοπτικών της Ευρωζώνης, οι οποίες επηρεάζονται και από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Το ευρωπαϊκό εμπάργκο κατά της Ρωσίας γυρίζει μπούμερανγκ, ιδίως για την αλώβητη μέχρι πρότινος γερμανική οικονομία-η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας μετά την Κίνα.
Η ίδια η ΕΚΤ προβλέπει ανάπτυξη για φέτος μόλις 0,9% και 1,6% το 2015, ενώ η πρόβλεψή της για τον πληθωρισμό είναι ότι θα κυμανθεί στο 0,6%. Ο πληθωρισμός τον Αύγουστο ήταν ήδη 0,3%, πολύ μακριά από το στόχο της ΕΚΤ για 2%, αλλά και πολύ κάτω του 1% που θεωρείται όριο για την εμφάνιση αποπληθωρισμού.
Ομολογία Αποτυχίας
Στην ουσία οι κινήσεις της ΕΚΤ είναι ομολογία αποτυχίας. Η πολιτική ρευστότητας άλλωστε δεν στοχεύει στο να πέσει χρήμα στην κοινωνία αλλά να «ξελασπώσει» τις τράπεζες από τα χρεόγραφα «σαπάκια» που έχουν συσσωρεύσει την εποχή που δάνειζαν αβέρτα, μετακυλώντας το ρίσκο μέσω τιτλοποιήσης των δανείων.
Τη δεκαετία του 2000 οι περισσότερες μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Βρετανίας, «πακετάριζαν» τα δάνεια σε τίτλους τους οποίους πουλούσαν σε άλλους επενδυτές, που αναλάμβαναν το ρίσκο, υποσχόμενες αποδόσεις μέσω μαθηματικών τύπων στην αγορά χρηματιστηριακών παραγώγων: μία αγορά που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες με «καινοτόμα» χρηματιστηριακά προϊόντα, τα οποία ο διάσημος μεγαλοεκατομμυριούχος αστέρας των χρηματιστηρίων Γουόρεν Μπάφετ είχε αποκαλέσει «όπλα μαζικής καταστροφής».
Η ΕΚΤ θα επιχειρήσει να αναζωογονήσει την πεθαμένη αγορά τιτλοποιημένων δανείων, θεσπίζοντας νέο πλαίσιο «διαφάνειας» κλπ. Υπόσχεται ότι δεν θα αγοράσει «τοξικά» χρεόγραφα, αλλά μόνο αξιόχρεους τίτλους. Με άλλα λόγια η ΕΚΤ μπλέκει με την τραπεζική «κόπρο του Αυγείου».
Η ρευστότητα που θα πέσει στο σύστημα δεν έχει άλλωστε καμιά σχέση με τις ανάγκες των εκατομμυρίων Ευρωπαίων εργαζομένων, που συνθλίβονται από την υψηλή ανεργία, την κατάργηση και των τελευταίων δικαιωμάτων τους, με την κρίση πλέον να περνά στις χώρες του σκληρού πυρήνα: την Ιταλία, τη Γαλλία και ενδεχομένως τη Γερμανία.
Η ΕΚΤ έχει σπαταλήσει ένα τρισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών τραπεζών μέσω των έκτακτων προγραμμάτων ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους επάρκειας(LTRO). Τώρα ετοιμάζεται για νέο γύρο έκτακτης χρηματοδότησης(TLTRO) των τραπεζών, η οποία αναμένεται να φθάσει σε ένα ακόμη τρισ. ευρώ τα επόμενα δύο χρόνια. Η αξία της επαναγοράς τιτλοποιημένων δανείων υπολογίζεται ότι θα φθάσει τα 300-500 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη τριετία.
Τρισεκατομμύρια στο....βρόντο
Τα τρισεκατομμύρια που μοιράζει η ΕΚΤ θα έχουν την ανάλογη τύχη με τα περισσότερα από 4 τρισ. δολάρια που έχει ξοδέψει από το 2008 η αμερικανική FED για την επαναγορά ομολόγων. Η φθηνή ρευστότητα δεν πάει στην πραγματική οικονομία, οι ευρωπαϊκές τράπεζες εξακολουθούν να δανείζουν με το σταγονόμετρο, αλλά σε χρηματιστηριακές φούσκες.
Τα χρηματιστήρια βρίσκονται εν μέσω κρίσης σε επίπεδα ρεκόρ, ενώ η Κίνα καταβάλλει προσπάθειες να αποτρέψει τη φούσκα στην εγχώρια αγορά ακινήτων, στην οποία κατευθύνθηκε μεγάλο μέρος των κεφαλαίων που αντλήθηκαν μέσω «ποσοτικής χαλάρωσης».
Ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ με δηλώσεις του στην τηλεόραση του CNBC, μίλησε για τον κίνδυνο να υπάρξουν νέα φούσκες εξαιτίας της άπλετης προσφοράς πάμφθηνου χρήματος.
Τα τρισεκατομμύρια δολάρια της Fed δεν απέτρεψαν χρεοκοπίες τύπου Ντιτρόιτ και εφαρμογή στο εσωτερικό των ΗΠΑ δημοσιονομικών πολιτικών ανάλογων με αυτές στην Ευρώπη, σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο.
Πρόσφατη έκθεση της Fed αποκαλύπτει ότι μεταξύ 2007 και 2013 το ετήσιο εισόδημα του
μέσου αμερικανικού νοικοκυριού μειώθηκε κατά 12%. Την τριετία ανάκαμψης 2010-2013 το ετήσιο εισόδημα του μέσου αμερικανικού νοικοκυριού μειώθηκε κατά 5%.
Ακόμη και η μείωση της ανεργίας τον Αύγουστο στις ΗΠΑ στο 6,1% δεν οφείλεται στη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά στην «εξαφάνιση» περί των 5,91 εκατ. εργαζομένων που έπαψαν να ψάχνουν για δουλειά. Η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό έχει μειωθεί στο 62,8%, επίπεδο που είναι το χαμηλότερο εδώ και περισσότερο από τρεις δεκαετίες.
Όσο για την υποσχόμενη δημοσιονομική χαλάρωση στην Ευρωζώνη την οποία υποτίθεται προωθεί ο Ντράγκι σε συνεργασία με τον Ολάντ-Ρέντσι, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία προσπάθεια της Γαλλίας και της Ιταλίας να παρατείνουν την εκπλήρωση των δημοσιονομικών τους στόχων, αφού τα νούμερα δεν βγαίνουν.
Η όποια παράταση που ενδεχομένως δοθεί για τη Γαλλία και την Ιταλία, πιθανότατα θα συνοδεύεται από δεσμεύσεις για επίσπευση των «διαρθρωτικών μέτρων», δηλαδή το άνοιγμα των αγορών εργασίας και προϊόντων, όπως με εύσχημο τρόπο ονομάζεται η πίεση για περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις, μαζικές απολύσεις κα άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο που θέλει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς σε πείσμα ακόμη και αυτής της κυρίαρχης οικονομικής λογικής-πως μπορείς να έχεις πλεονάσματα χωρίς ουσιαστική ανάπτυξη και λαούς ξεζουμισμένους στη λιτότητα-δεν αλλάζει.
Χάσμα και Συγκρούσεις
Οι εσωτερικές συγκρούσεις στην ΕΕ διευρύνονται αφού η Γερμανία δεν καλοβλέπει το άνοιγμα της στρόφιγγας από τον Ντράγκι. Η ίδια συνεχίζει να συσσωρεύει πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της-στο 1,1% του ΑΕΠ έφθασε το γερμανικό δημοσιονομικό πλεόνασμα το πρώτο εξάμηνο φέτος-προκαλώντας αντιδράσεις επειδή δεν ανακυκλώνει το χρήμα που βγάζει. Οι χώρες της Ευρωζώνης αντί να συγκλίνουν όπως υπόσχονταν οι εμπνευστές του εγχειρήματος, αποκλίνουν με το χάσμα βορρά-νότου να μεγαλώνει και να προκαλεί τριβές μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων.
Η πρόσφατη κριτική από τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας Αρνό Μοντεμπούρ, οδήγησε σε παραίτηση άρον-άρον και ανασχηματισμό της γαλλικής κυβέρνησης. Το «κόψιμο» χρήματος από τον Ντράγκι δεν έχει καν σχέση με την παραδοσιακή κεϊνσιανή αντίληψη περί τόνωσης της ζήτησης. Οι πολιτικές του Κέϊνς στόχευαν στην ανάπτυξη και βελτίωση των υποδομών μέσω δημόσιων επενδύσεων, την ενίσχυση του εισοδήματος για να τονωθεί η κατανάλωση και στη σχετική προστασία των εργαζομένων από την καπιταλιστική ζούγκλα που είχε οδηγήσει την ανθρωπότητα στην κατάρρευση του ’30 και στα δεινά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι πολιτικές της ΕΚΤ, όπως άλλωστε και των «ομολόγων» της σε ΗΠΑ, Βρετανία και Ιαπωνία, πολλαπλασιάζουν τα αδιέξοδα. Η απόκλιση μάλιστα στη νομισματική πολιτική τα επόμενα χρόνια καθώς FED και Τράπεζα της Αγγλίας ετοιμάζονται να αυξήσουν τα επιτόκια, θα εντείνει τις εντάσεις σε νομισματικό επίπεδο.
*Δημοσιογράφος-Οικονομικός Αναλυτής
oikonomiallomati.blogspot.gr