Την θεωρία του 100ού πιθήκου μας γνωστοποίησε το 1979 ο βιολόγος-βοτανολόγος-ζωολόγος, Δρ. Lyall Watson, στο βιβλίο του: “Lifetide”.
Πραγματεύεται ένα μυστηριώδες φαινόμενο, κατά το οποίο μία ιδέα, μία νέα γνώση ή μία δεξιότητα μιας ομάδας πιθήκων ―του γένους macaca fuscata― μεταφέρεται αυτομάτως και αιφνιδίως, μέσω συνειδησιακού άλματος, σε ολόκληρο τον πληθυσμό των πιθήκων του ιδίου γένους, ακόμη και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές, μόλις ξεπεραστεί ένας συγκεκριμένος αριθμός ή μία κρίσιμη μάζα πιθήκων του ιδίου γένους, που ασκούν την ίδια δραστηριότητα.
Ένας μικρός αριθμός μιας ομάδας πιθήκων στη νήσο Koshima της Ιαπωνίας έπλενε τις λασπωμένες γλυκοπατάτες πριν τις καταναλώσει. Η γνώση της πλύσης των πατατών διαδόθηκε γρήγορα στα άλλα μέλη της ομάδας, τα οποία μιμούμενα το ένα το άλλο, έπλεναν επίσης τις γλυκοπατάτες πριν τις καταναλώσουν.
Ας υποθέσουμε ότι 99 μέλη επιδίδονταν σ’ αυτήν την δραστηριότητα και ένα νέο μέλος προστέθηκε σ’ αυτά, υιοθετώντας την ίδια δραστηριότητα. Η πρόσθεση αυτή του ενός και μόνον μέλους οδήγησε σε ένα ουδό (κατώφλι) κρίσιμης μάζας όπου, ξαφνικά, ταυτόχρονα και ανεξήγητα όλος ο πληθυσμός των πιθήκων του ιδίου γένους, σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, υιοθέτησε την ίδια τακτική.
Η θεωρία του Δρ. Watson δέχθηκε δριμεία κριτική από συγχρόνους του επιστήμονες-ερευνητές (Masao Kawai, Elaine Myers και Ron Amundson). Μετά τις επιθέσεις, ο ίδιος τελικά παραδέχθηκε ότι δε διέθετε πλήρη αποδεικτικά στοιχεία για την έρευνά του και ομολόγησε ότι το ατεκμηρίωτο πόρισμά του βασίστηκε σε λαϊκές κυρίως παραδόσεις και περιρρέουσες φήμες.
Εντούτοις, η θεωρία του 100ού πιθήκου έτυχε ενθουσιώδους από το κοινό αποδοχής. Υποστηρίχθηκε ένθερμα από το κίνημα της Νέας Εποχής και τον συγγραφέα Ken Keyes, Jr: The Hundredth Monkey.
Και παρ’ ότι το φαινόμενο του εκατοστού πιθήκου φαίνεται να είναι ένα ακόμη σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ο βρετανός βιολόγος Rupert Sheldrake υποστηρίζει ότι η θεωρία του για τα μορφογενετικά πεδία εξηγεί «την αυξανόμενη ευκολία με την οποία νέες ικανότητες εμφανίζονται καθώς όλο και μεγαλύτερα μέρη ενός πληθυσμού τις αποκτούν». Φαίνεται δε πως συμφωνεί μαζί του και ο πολύς, Δρ. John Searl, αφού θεωρεί την επιστήμη "ως ένα σύστημα μεθόδων για την διερεύνηση οποιουδήποτε θέματος επιδέχεται συστηματικής έρευνας".
Αν αποδεχθούμε λοιπόν ότι η θεωρία του Rupert Sheldrake είναι ακόμη σε ισχύ και παρατηρήσουμε τα τσουνάμι των κοινωνικών εξεγέρσεων παγκοσμίως, ίσως τότε θα μπορούσαμε να εξάγουμε ένα συμπέρασμα: το τελευταίο διάστημα έχουν ξαφνικά γεωμετρικά αυξηθεί οι αντιδράσεις των καταπιεζομένων υπηκόων των δεσποτικών καθεστώτων εξουσίας. Φαίνεται επίσης ότι οι λαοί έφθασαν σε ένα οριακό σημείο κρίσιμης μάζας, όπου συνειδητοποιούν ότι μόνον συλλογικά θα καταφέρουν να απεμπολήσουν την μάστιγα που τροχοπεδεί την ευημερία και την ευδαιμονία τους.
Η συνειδητοποίηση τούτη και μόνον, από ένα ικανό αριθμό ατόμων, της απολύτου ανάγκης αλλαγής προς το συλλογικό συμφέρον φαίνεται πως επαρκεί. Προϋπόθεση βέβαια γι αυτό το γύρισμα σελίδας της ανθρώπινης ιστορίας είναι η αυξημένη συνειδητότητα της καθεμιάς και του καθενός από εμάς, σε προσωπικό επίπεδο. Η συλλογική μας συνειδητότητα τότε έπεται τροχάδην!
Μήπως τελικά ήρθε η ώρα του 100ού πιθήκου; Κι ας είναι τούτο ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας… Καμιά φορά και τα παραμύθια αποδεικνύονται χρήσιμα!