Του Στέλιου Συρμόγλου
Καθώς εγκαταλείπουμε το 2014, με τη φύση να αγνοεί πάντα τις ανθρώπινες χρονολογίες και πολύ περισσότερο τις ημερολογιακές διαβαθμίσεις και με τη συνείδηση να ενωτίζεται το μυστήριο του χρόνου και του Αχώρητου, πολλών ανθρώπων όψη κεριών τα μάτια τους πήρανε και ο "δαίμονας" των προβλημάτων θορυβεί στην ψυχή τους με τη διαπίστωση ότι ο χρόνος στάζει νεκρός πάνω στα προπατορικά τους πάθη.
Και τα όνειρά τους κρεμασμένα στα συνοικιακά μπαλκόνια να επιβάλλουν τη σιωπή, που λάμπει σαν ψυχρό διαμάντι και παράγει τη σκιά της νύχτας μεσούσης της ημέρας, θυμίζοντας τον ήχο των καιρών και τη θνητή αγωνία των πολλών...
Τέτοια μέρα, τέτοιες σκέψεις. Με τις πολιτικές εξελίξεις ως απότοκο εθνοκτόνων πολιτικών ενεργειών να αποκτούν καταιγιστικό χαρακτήρα. Με το μάτι του χρόνου, ωστόσο, να αμηχανεί το πνεύμα και να παραμένει αμετάθετο στην κοσμική επιφάνεια.Και στη συνείδηση του πολιτισμένου ανθρώπου να παρουσιάζει η εποχή μας δύο μεγάλα προβλήματα, που απεγνωσμένα ζητά το μυαλό να τα λύσει, συμβιβάζοντάς τα με την πνευματική απόσταση του μέχρι τώρα γνωστού κύκλου των κοινωνικών αξιών.
Και τα δύο αυτά προβλήματα αναφέρονται στον καιρό μας. Με το ένα, το τι χαρακτηρίζει την εποχή και συνεπώς τι την ομοιάζει και τι τη ξεχωρίζει από τις άλλες εποχές και, ακόμη περισσότερο, από εκείνους που η πνευματική εμπειρία του σύγχρονου ανθρώπου έχει εξοικειώσει με τη σημερινή πραγματικότητα. Αυτό λοιπόν το πρόβλημα είναι στατικό και εξωτερικό. Είναι μάλλον άχρωμο και ψυχρό.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι, αντίθετα, δυναμικό και εσωτερικό. Είναι χρωματισμένο με την πορφύρα της αξιολογικής σύγκρισης. Πλεονεκτεί ή μειονεκτεί η εποχή μας; Ανεβαίνει ή κατεβαίνει ο πολιτισμός μας σ' αυτήν; Πηγαίνουμε σε πληρέστερες μορφέςζωής ή οπισθοδρομούμε σε ατελέστερες κοινωνικές συνθέσεις;
Είναι φανερό πως τα δύο αυτά προβλήματα έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους. Η διαφορά φαίνεται μερικές φορές από τη δεδομένη αξιολογική κρίση. Ο συντηρητικός που με την κοντόφθαλμη λογική κλαίει πάντοτε την παρακμή της εποχής του, κάθε εποχής, δημιουργεί για τον ευατό του πρόβλημα διαφοράς, που ο άλλος άνθρωπος δεν τη βλέπει και που δεν υπάρχει.
Ο ατομισμός, η υπέρμετρη αξιοποίηση του ατόμου, πήρε θέση κοινωνικού συμβόλου σαν αντίδραση στις προηγούμενες κοινωνικές καταστάσεις ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση. Εστω κι αν οι Γάλλοι σήμερα, από λίγο-πολύ ανομολόγητο ψυχολογικό κλονισμό και από κάποια καθαρή ατομικιστική, δηλαδή κι εδώ επαναστατική δοκισησοφία, λένε πως η επανάσταση θάφτηκε από τα γεγονότα που ακολούθησαν...
Η σκέψη αυτή θέλει κάποιο ξεδιάλυμα. Βέβαια, όποιος γυρεύει τις απλές γραμμές και ικανοποιείται με τα εύκολα συνθήματα, τόσο χρήσιμα στην κυβέρνηση των κοινωνικών σχηματισμών, αλλά τόσο βλαβερά στην κατανόησή τους, νομίζει πως οι δύο αντιλήψεις που συγκρούονται, η πολιτικοκοινωνική μορφή που βγαίνει από τη Γαλλική Επανάσταση και εκείνη που διαγράφεται να ανεβαίνει τον κατήφορο της εποχής μας, είναι χωρισμένες μεταξύ τους σαν τη μέρα με τη νύχτα.
Ετσι εξηγείται η μεγάλη επιτυχία και η μεγάλη χρησιμοποίηση, η εκμετάλλευση που έγινε αποόλες τις κινήσεις και ιδεολογίες, δεξιές και αριστερές., συντηρητικές και φιλελεύθερες έως επαναστατικές. Οι μύθοι είναι καλοί για όλους, που παροσιάζονταν σαν κάτι το καινούργιο, σαν μια απότομη άρνηση των κρατούντων ως το χθές. Κι αυτή η άρνηση του χθές, είναι ο μύθος που θέλγει περισσότερο.
Αυτός είναι το διαρκές και έντονο κίνητρο κάθε δημιουργίας, καλής ή κακής. Η ανάγκη της φυγής από το παρελθόν. Το θάμβος της αλλαγής. Το καλύτερο μέλλον. Φαινόμενα μαζικής υποβολής που πολλαπλασιάζονται με το πλήθος, σε ένταση ασύγκριτα μεγαλύτερη από το άθροισμα των ατόμων που απαρτίζουν τις μάζες.
Το κίνημα αυτό, γιατί ακριβώς υπάρχει, καταδικάζει τις στατικές μορφές των ιδανικών και αναγκάζει στη συνεχή δυναμική ανανέωση των συνθημάτων. Αυτός είναι ο λόγος που η πολιτική εκμετάλλευση της αντίθεσης μεταξύ ατομικισμού και κοινωνισμού προσέλαβε αυτήν την έντονη εικόνα. Ο ωφελισμός, που φαίνεται δυνατότερος, αλλά και νωθρότερος από τη ραστώνη των απολαύσεων, που παρέχει μια δεδομένη κατάσταση, τους απομακρύνει από τη σαφή αντίληψη της κοινωνικής ροής, που είναι το διαρκές γίγνεσθαι.
Η φαντασία του, αντί να δουλεύει για να χαλκεύει καινούργες μορφές προσαρμογής των συμφερόντων των πολιτών, εξαντλείται στην επινόηση χάρτινων πύργων και χαμηλών μύθων, που συκοφαντούν κάθε υποτιθέμενο ατίθασο και κάνουν έτσι να δημιουργείται σιγά και αθόρυβα το αντίθετο ρεύμα. Η αντίδρασή του και το δυνάμωμά του είναι, το συνηθέτσρον, αποτέλεσμα της μωρίας και της έλλειψης φαντασίας των κρατούντων. Τα προηγούμενα και τα παραλειπόμενα, όλων των μεγάλων κρίσεων και ολέθριων καταστάσεων, το δείχνουν αυτό αδιάσειστα.
Καθώς λοιπόν αφήνουμε το 2013, ας σκεφτούμε την ερήμωση της κοινωνίας από τους ψυχαρπάκτες της πολιτικής αθλιότητας του τόπου. Ας σκεφτούμε ότι η μοίρα μας γραμμένη στις ωμοπλάτες μας φοράει το πρόσωπο χιλιάδων ετών. Και ας αναλογιστούμε ότι η στάση μας τα τελευταία χρόνια "μυρίζει" αιχμαλωσία,ακόμη και με τους....Αγιους Πάντες να μας κοροιδεύουν βγάζοντας τη γλώσσα!.. Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε ένα τόσο μεγάλο παρελθόν ως λαός, που είναι δίχως μέλλον!..
Καθώς εγκαταλείπουμε το 2014, με τη φύση να αγνοεί πάντα τις ανθρώπινες χρονολογίες και πολύ περισσότερο τις ημερολογιακές διαβαθμίσεις και με τη συνείδηση να ενωτίζεται το μυστήριο του χρόνου και του Αχώρητου, πολλών ανθρώπων όψη κεριών τα μάτια τους πήρανε και ο "δαίμονας" των προβλημάτων θορυβεί στην ψυχή τους με τη διαπίστωση ότι ο χρόνος στάζει νεκρός πάνω στα προπατορικά τους πάθη.
Και τα όνειρά τους κρεμασμένα στα συνοικιακά μπαλκόνια να επιβάλλουν τη σιωπή, που λάμπει σαν ψυχρό διαμάντι και παράγει τη σκιά της νύχτας μεσούσης της ημέρας, θυμίζοντας τον ήχο των καιρών και τη θνητή αγωνία των πολλών...
Τέτοια μέρα, τέτοιες σκέψεις. Με τις πολιτικές εξελίξεις ως απότοκο εθνοκτόνων πολιτικών ενεργειών να αποκτούν καταιγιστικό χαρακτήρα. Με το μάτι του χρόνου, ωστόσο, να αμηχανεί το πνεύμα και να παραμένει αμετάθετο στην κοσμική επιφάνεια.Και στη συνείδηση του πολιτισμένου ανθρώπου να παρουσιάζει η εποχή μας δύο μεγάλα προβλήματα, που απεγνωσμένα ζητά το μυαλό να τα λύσει, συμβιβάζοντάς τα με την πνευματική απόσταση του μέχρι τώρα γνωστού κύκλου των κοινωνικών αξιών.
Και τα δύο αυτά προβλήματα αναφέρονται στον καιρό μας. Με το ένα, το τι χαρακτηρίζει την εποχή και συνεπώς τι την ομοιάζει και τι τη ξεχωρίζει από τις άλλες εποχές και, ακόμη περισσότερο, από εκείνους που η πνευματική εμπειρία του σύγχρονου ανθρώπου έχει εξοικειώσει με τη σημερινή πραγματικότητα. Αυτό λοιπόν το πρόβλημα είναι στατικό και εξωτερικό. Είναι μάλλον άχρωμο και ψυχρό.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι, αντίθετα, δυναμικό και εσωτερικό. Είναι χρωματισμένο με την πορφύρα της αξιολογικής σύγκρισης. Πλεονεκτεί ή μειονεκτεί η εποχή μας; Ανεβαίνει ή κατεβαίνει ο πολιτισμός μας σ' αυτήν; Πηγαίνουμε σε πληρέστερες μορφέςζωής ή οπισθοδρομούμε σε ατελέστερες κοινωνικές συνθέσεις;
Είναι φανερό πως τα δύο αυτά προβλήματα έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους. Η διαφορά φαίνεται μερικές φορές από τη δεδομένη αξιολογική κρίση. Ο συντηρητικός που με την κοντόφθαλμη λογική κλαίει πάντοτε την παρακμή της εποχής του, κάθε εποχής, δημιουργεί για τον ευατό του πρόβλημα διαφοράς, που ο άλλος άνθρωπος δεν τη βλέπει και που δεν υπάρχει.
Ο ατομισμός, η υπέρμετρη αξιοποίηση του ατόμου, πήρε θέση κοινωνικού συμβόλου σαν αντίδραση στις προηγούμενες κοινωνικές καταστάσεις ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση. Εστω κι αν οι Γάλλοι σήμερα, από λίγο-πολύ ανομολόγητο ψυχολογικό κλονισμό και από κάποια καθαρή ατομικιστική, δηλαδή κι εδώ επαναστατική δοκισησοφία, λένε πως η επανάσταση θάφτηκε από τα γεγονότα που ακολούθησαν...
Η σκέψη αυτή θέλει κάποιο ξεδιάλυμα. Βέβαια, όποιος γυρεύει τις απλές γραμμές και ικανοποιείται με τα εύκολα συνθήματα, τόσο χρήσιμα στην κυβέρνηση των κοινωνικών σχηματισμών, αλλά τόσο βλαβερά στην κατανόησή τους, νομίζει πως οι δύο αντιλήψεις που συγκρούονται, η πολιτικοκοινωνική μορφή που βγαίνει από τη Γαλλική Επανάσταση και εκείνη που διαγράφεται να ανεβαίνει τον κατήφορο της εποχής μας, είναι χωρισμένες μεταξύ τους σαν τη μέρα με τη νύχτα.
Ετσι εξηγείται η μεγάλη επιτυχία και η μεγάλη χρησιμοποίηση, η εκμετάλλευση που έγινε αποόλες τις κινήσεις και ιδεολογίες, δεξιές και αριστερές., συντηρητικές και φιλελεύθερες έως επαναστατικές. Οι μύθοι είναι καλοί για όλους, που παροσιάζονταν σαν κάτι το καινούργιο, σαν μια απότομη άρνηση των κρατούντων ως το χθές. Κι αυτή η άρνηση του χθές, είναι ο μύθος που θέλγει περισσότερο.
Αυτός είναι το διαρκές και έντονο κίνητρο κάθε δημιουργίας, καλής ή κακής. Η ανάγκη της φυγής από το παρελθόν. Το θάμβος της αλλαγής. Το καλύτερο μέλλον. Φαινόμενα μαζικής υποβολής που πολλαπλασιάζονται με το πλήθος, σε ένταση ασύγκριτα μεγαλύτερη από το άθροισμα των ατόμων που απαρτίζουν τις μάζες.
Το κίνημα αυτό, γιατί ακριβώς υπάρχει, καταδικάζει τις στατικές μορφές των ιδανικών και αναγκάζει στη συνεχή δυναμική ανανέωση των συνθημάτων. Αυτός είναι ο λόγος που η πολιτική εκμετάλλευση της αντίθεσης μεταξύ ατομικισμού και κοινωνισμού προσέλαβε αυτήν την έντονη εικόνα. Ο ωφελισμός, που φαίνεται δυνατότερος, αλλά και νωθρότερος από τη ραστώνη των απολαύσεων, που παρέχει μια δεδομένη κατάσταση, τους απομακρύνει από τη σαφή αντίληψη της κοινωνικής ροής, που είναι το διαρκές γίγνεσθαι.
Η φαντασία του, αντί να δουλεύει για να χαλκεύει καινούργες μορφές προσαρμογής των συμφερόντων των πολιτών, εξαντλείται στην επινόηση χάρτινων πύργων και χαμηλών μύθων, που συκοφαντούν κάθε υποτιθέμενο ατίθασο και κάνουν έτσι να δημιουργείται σιγά και αθόρυβα το αντίθετο ρεύμα. Η αντίδρασή του και το δυνάμωμά του είναι, το συνηθέτσρον, αποτέλεσμα της μωρίας και της έλλειψης φαντασίας των κρατούντων. Τα προηγούμενα και τα παραλειπόμενα, όλων των μεγάλων κρίσεων και ολέθριων καταστάσεων, το δείχνουν αυτό αδιάσειστα.
Καθώς λοιπόν αφήνουμε το 2013, ας σκεφτούμε την ερήμωση της κοινωνίας από τους ψυχαρπάκτες της πολιτικής αθλιότητας του τόπου. Ας σκεφτούμε ότι η μοίρα μας γραμμένη στις ωμοπλάτες μας φοράει το πρόσωπο χιλιάδων ετών. Και ας αναλογιστούμε ότι η στάση μας τα τελευταία χρόνια "μυρίζει" αιχμαλωσία,ακόμη και με τους....Αγιους Πάντες να μας κοροιδεύουν βγάζοντας τη γλώσσα!.. Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε ένα τόσο μεγάλο παρελθόν ως λαός, που είναι δίχως μέλλον!..