Του Στέλιου Συρμόγλου
Πάσχα ξέρουμε τι σημαίνει. Μας βυθίζει στη λήθη του νοήματος του χρόνου υπό την επιβλητική συγχορδία της εόρτιας ατμόσφαιρας και των συνεπειών της. Ευθυμία, πανδαισία, ευχές επισκηνώνουν στο εποχιακό χρονικό άρμα, καλώντας μας να γιορτάσουμε το μυστικό κάλλος της Ανάστασης.
Καλό Πάσχα, λοιπόν. Η ευχή απευθύνεται σ' όσους πιστεύουν. Στους άλλους, καλή Κυριακή. Επειδή,όμως, και η Κυριακή προέρχεται από το όνομα του Κυρίου της Ανάστασης και πάλι θεωρώ ότι δεν σέβομαι την ανεξιθρησκεία τους. Αλλα όσοι δεν πιστεύουν, δεν έχουν θρησκεία, άρα δεν έχει νόημα η ανεξιθρησκεία...
Για τους πιστούς όμως η προσέγγιση του Πάσχα, χρειάζεται την απλότητα της αγάπης και τη φωτισμένη απλή πίστη. Αλλιώς, Πάσχα θα έρχονται και Πάσχα θα φεύγουν και εμείς θα μένουμε προ του κλειστού Τάφου. Το χριστιανικό μυστήριο, ιδωμένο στην έσχατη έκφρασή του, στην Ανάσταση του Χριστού,φωτίζει την ιστορία των ψυχών ως ιερή πληροφορία. Ανάγει στον ακοίμητο "τόπο" της διαρκούς επιφάνειας και αποκάλυψης, ενώ ταυτόχρονα κατάγει στη χώρα των στεναγμών και του άγχους ως έγχρονη μαρτυρία του Υπερούσιου.
Ολη η πίστη και η υπόσταση του Χριστιανισμού στηρίζεται στον άδειο Τάφο. Γι' αυτό και ήταν για τους Ιουδαόυς σκάνδαλο και για τους Ελληνες φιλόσοφους μωρία.
Από το κενό μνήμα Του και την "κοινήν εντολή" ανέβλυσε μια καινούργια ζωή. Η χριστιανική ζωή με τις νέες ηθικές της αξίες. Ο Χριστιανισμός προκάλεσε ανακατάταξη στον πίνακα των αξιών και τοποθέτησε την αγάπη στη θέση της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη ήταν για τους αρχαίους Ελληνες η σπουδαιότερη κοινωνική αρετή. Η αγάπη για τους χριστιανούς "αδελφούς εν Κυρίω", θα γίνει τώρα ο γνώμονας που θα ρυθμίζει τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους.
Και είναι η κατάταξη αυτή αρκετά αποκαλυπτική της ουσίας του χριστιανικού πνεύματος, που σαν θεία δρόσος "απέσταξε" και έλυσε τον φλογμόν της πολυθείας. Οι θρησκευτικές έννοιες προκύπτουν από θρησκευτικά βιώματα. Αν, συνεπώς, δεν συνοδεύονται από τέτοια βιώματα, εκπίπτουν σε εννοιολογίκά ράκη, ανίκανα να υπερσπίσουν την υπόθεσή τους. Και τα θρησκευτικά βιώματα είναι από τα συγκλονιστικότερα του ανθρώπου.
Δεν είναι όμως δυνατό να μιλούμε ούτε για θάνατο, ούτε για Ανάσταση, αν δεν αντιληφθούμε και αν δεν βιώσουμε ως το βάθος της τη σημαντικότητα του ανθρώπινου προσώπου, η οποία βέβαια δεν εξαντλείται με έννοιες και με λόγια. Το μόνο συγκλονιστικό "πράγμα" που υπάρχει στον κόσμο είναι η παρουσία του προσώπου, διότι μόνο δι' αυτού φανερώνεται η εσωτερικότητα του κόσμου, η οποία δεν είναι ωσάν την εσωτερικότητα ενός δοχείου, αλλά είναι το εντελώς άλλο του κόσμου, άτοπο και άχρονο.
Γι' αυτό, στον τόπο και στον χρόνο σταυρώνεται. Η σταύρωσή Του στον κόσμο τούτο είναι η μοίρα Του, επειδή δεν είναι εκ του κόσμου τούτου, αλλά και γι' αυτό ανασταίνεται. Αν δεν ήταν για Ανάσταση, δεν θα ηταν για Σταύρωση!..
Αν το ανθρώπινο πρόσωπο δεν νοηθεί και δεν βιωθεί στην αιωνιότητα, τότε είναι περιττός ο λόγος τόσο για σταύρωση, όσο και για Ανάσταση. Αυτή,όμως, η βίωση της αιωνιότητας είναι πράξη αυτόχρημα ποοιητική και μάλιστα ανήκει στις κορυφαίες στιγμές της ποίησης. Πράγμα που σημαίνει εκείθεν της ποίησης, που είναι ο χώρος του πνεύματος. Πρόκειται λοιπόν για πράξη πνευματική, που πρέπει να βιωθεί ως αγιότητα.
Η αγιότητα του προσώπου, του προσδίδει το φωτοστέφανο της αποκαλύψεως του πενύματος στον κόσμο τούτο. Λέμε στον "κόσμο τούτο". Καταργείται δηλαδή η στερεότητα του κόσμου με τη φανέρωση του προσώπου. Πρόκειται για ένα ρήγμα που επιφέρει μόνο η παρουσία του προσώπου, δηλα΄δη της ψυχής μεόρους θρησκευτικούς. Ετσι όμως η θρησκευτικότητα δεν είναι επιμέρους δραστηριότητα του ανθρώπου, ανάμεσα στις άλλες.
Για να νοηθεί καλύτερα η έννοια της Ανάστασης, πρέπει να διαχωριστεί αποφασιστικά από την έννοια της αθανασίας. Η αθανασία παρουσιάζεται ως κάτι δεδομένο και θα λέγαμε ως κάτι φυσικό. Η Ανάσταση δεν είναι δεδομένη. Και είναι αυτόχρημα πνευματική. Επειδή δεν είναι δεδομένη, εκζητείται από την πάσχουσα ύπαρξη και έπεται του δράματος της ψυχής στον κόσμο.
Η Κυριακή της Αναστάσεως ακολουθεί πάντοτε τη Μεγάλη Παρασκευή, που συνιστά την τραγωδία του ανθρώπινου προσώπου στον κόσμο. Αν ο άνθρωπος δεν βιώσει τον χρόνο ως ημέρα Μεγάλης Παρασκευής, θα πει πως δεν ζει ως πρόσωπο μέσα στον κόσμο, άρα δεν έχει ανάγκη από καμία ευαγγελία Ανάστασης. Η αθανασία είναι χρόνος χωρίς αρχή και χωρίς τέλος. Αντίθεταμ η "αιώνια ζωή", που είναι ο καρπός της Ανάστασης, είναι η αναίρεση του χρόνου, είναι καθαρή ποιότητα.
Ολα αυτά βέβαια συμβαίνουν όταν το ανθρώπινο πρόσωπο ζει οριακά την παρουσία του στον κόσμο. Οταν δηλαδή ζει στον κόσμο, όχι ως κάτι το αυτονόητο, αλλά ως κάτι το βαθύτατα μυστηριακό, τη στιγμή της φανέρωσής του. Και τη ζει τη φανέρωση μέσα στο άνυσμα μιας ζωής, η οποία ύστερα αφανίζεται. Η απόσυρση της ζωής από τη φανέρωση συνιστά άλλο μυστήριο, το οποίο διαλευκαίνεται μέσα στο μυστήριο της Ανάστασης.
Και τότε θα γνωρίσουμε, όπως λέει καιο Ντοστογιέφσκι, τι μας συνέβη. Διότι τώρα ζούμε "εν αινίγματι". Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!..
Πάσχα ξέρουμε τι σημαίνει. Μας βυθίζει στη λήθη του νοήματος του χρόνου υπό την επιβλητική συγχορδία της εόρτιας ατμόσφαιρας και των συνεπειών της. Ευθυμία, πανδαισία, ευχές επισκηνώνουν στο εποχιακό χρονικό άρμα, καλώντας μας να γιορτάσουμε το μυστικό κάλλος της Ανάστασης.
Καλό Πάσχα, λοιπόν. Η ευχή απευθύνεται σ' όσους πιστεύουν. Στους άλλους, καλή Κυριακή. Επειδή,όμως, και η Κυριακή προέρχεται από το όνομα του Κυρίου της Ανάστασης και πάλι θεωρώ ότι δεν σέβομαι την ανεξιθρησκεία τους. Αλλα όσοι δεν πιστεύουν, δεν έχουν θρησκεία, άρα δεν έχει νόημα η ανεξιθρησκεία...
Για τους πιστούς όμως η προσέγγιση του Πάσχα, χρειάζεται την απλότητα της αγάπης και τη φωτισμένη απλή πίστη. Αλλιώς, Πάσχα θα έρχονται και Πάσχα θα φεύγουν και εμείς θα μένουμε προ του κλειστού Τάφου. Το χριστιανικό μυστήριο, ιδωμένο στην έσχατη έκφρασή του, στην Ανάσταση του Χριστού,φωτίζει την ιστορία των ψυχών ως ιερή πληροφορία. Ανάγει στον ακοίμητο "τόπο" της διαρκούς επιφάνειας και αποκάλυψης, ενώ ταυτόχρονα κατάγει στη χώρα των στεναγμών και του άγχους ως έγχρονη μαρτυρία του Υπερούσιου.
Ολη η πίστη και η υπόσταση του Χριστιανισμού στηρίζεται στον άδειο Τάφο. Γι' αυτό και ήταν για τους Ιουδαόυς σκάνδαλο και για τους Ελληνες φιλόσοφους μωρία.
Από το κενό μνήμα Του και την "κοινήν εντολή" ανέβλυσε μια καινούργια ζωή. Η χριστιανική ζωή με τις νέες ηθικές της αξίες. Ο Χριστιανισμός προκάλεσε ανακατάταξη στον πίνακα των αξιών και τοποθέτησε την αγάπη στη θέση της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη ήταν για τους αρχαίους Ελληνες η σπουδαιότερη κοινωνική αρετή. Η αγάπη για τους χριστιανούς "αδελφούς εν Κυρίω", θα γίνει τώρα ο γνώμονας που θα ρυθμίζει τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους.
Και είναι η κατάταξη αυτή αρκετά αποκαλυπτική της ουσίας του χριστιανικού πνεύματος, που σαν θεία δρόσος "απέσταξε" και έλυσε τον φλογμόν της πολυθείας. Οι θρησκευτικές έννοιες προκύπτουν από θρησκευτικά βιώματα. Αν, συνεπώς, δεν συνοδεύονται από τέτοια βιώματα, εκπίπτουν σε εννοιολογίκά ράκη, ανίκανα να υπερσπίσουν την υπόθεσή τους. Και τα θρησκευτικά βιώματα είναι από τα συγκλονιστικότερα του ανθρώπου.
Δεν είναι όμως δυνατό να μιλούμε ούτε για θάνατο, ούτε για Ανάσταση, αν δεν αντιληφθούμε και αν δεν βιώσουμε ως το βάθος της τη σημαντικότητα του ανθρώπινου προσώπου, η οποία βέβαια δεν εξαντλείται με έννοιες και με λόγια. Το μόνο συγκλονιστικό "πράγμα" που υπάρχει στον κόσμο είναι η παρουσία του προσώπου, διότι μόνο δι' αυτού φανερώνεται η εσωτερικότητα του κόσμου, η οποία δεν είναι ωσάν την εσωτερικότητα ενός δοχείου, αλλά είναι το εντελώς άλλο του κόσμου, άτοπο και άχρονο.
Γι' αυτό, στον τόπο και στον χρόνο σταυρώνεται. Η σταύρωσή Του στον κόσμο τούτο είναι η μοίρα Του, επειδή δεν είναι εκ του κόσμου τούτου, αλλά και γι' αυτό ανασταίνεται. Αν δεν ήταν για Ανάσταση, δεν θα ηταν για Σταύρωση!..
Αν το ανθρώπινο πρόσωπο δεν νοηθεί και δεν βιωθεί στην αιωνιότητα, τότε είναι περιττός ο λόγος τόσο για σταύρωση, όσο και για Ανάσταση. Αυτή,όμως, η βίωση της αιωνιότητας είναι πράξη αυτόχρημα ποοιητική και μάλιστα ανήκει στις κορυφαίες στιγμές της ποίησης. Πράγμα που σημαίνει εκείθεν της ποίησης, που είναι ο χώρος του πνεύματος. Πρόκειται λοιπόν για πράξη πνευματική, που πρέπει να βιωθεί ως αγιότητα.
Η αγιότητα του προσώπου, του προσδίδει το φωτοστέφανο της αποκαλύψεως του πενύματος στον κόσμο τούτο. Λέμε στον "κόσμο τούτο". Καταργείται δηλαδή η στερεότητα του κόσμου με τη φανέρωση του προσώπου. Πρόκειται για ένα ρήγμα που επιφέρει μόνο η παρουσία του προσώπου, δηλα΄δη της ψυχής μεόρους θρησκευτικούς. Ετσι όμως η θρησκευτικότητα δεν είναι επιμέρους δραστηριότητα του ανθρώπου, ανάμεσα στις άλλες.
Για να νοηθεί καλύτερα η έννοια της Ανάστασης, πρέπει να διαχωριστεί αποφασιστικά από την έννοια της αθανασίας. Η αθανασία παρουσιάζεται ως κάτι δεδομένο και θα λέγαμε ως κάτι φυσικό. Η Ανάσταση δεν είναι δεδομένη. Και είναι αυτόχρημα πνευματική. Επειδή δεν είναι δεδομένη, εκζητείται από την πάσχουσα ύπαρξη και έπεται του δράματος της ψυχής στον κόσμο.
Η Κυριακή της Αναστάσεως ακολουθεί πάντοτε τη Μεγάλη Παρασκευή, που συνιστά την τραγωδία του ανθρώπινου προσώπου στον κόσμο. Αν ο άνθρωπος δεν βιώσει τον χρόνο ως ημέρα Μεγάλης Παρασκευής, θα πει πως δεν ζει ως πρόσωπο μέσα στον κόσμο, άρα δεν έχει ανάγκη από καμία ευαγγελία Ανάστασης. Η αθανασία είναι χρόνος χωρίς αρχή και χωρίς τέλος. Αντίθεταμ η "αιώνια ζωή", που είναι ο καρπός της Ανάστασης, είναι η αναίρεση του χρόνου, είναι καθαρή ποιότητα.
Ολα αυτά βέβαια συμβαίνουν όταν το ανθρώπινο πρόσωπο ζει οριακά την παρουσία του στον κόσμο. Οταν δηλαδή ζει στον κόσμο, όχι ως κάτι το αυτονόητο, αλλά ως κάτι το βαθύτατα μυστηριακό, τη στιγμή της φανέρωσής του. Και τη ζει τη φανέρωση μέσα στο άνυσμα μιας ζωής, η οποία ύστερα αφανίζεται. Η απόσυρση της ζωής από τη φανέρωση συνιστά άλλο μυστήριο, το οποίο διαλευκαίνεται μέσα στο μυστήριο της Ανάστασης.
Και τότε θα γνωρίσουμε, όπως λέει καιο Ντοστογιέφσκι, τι μας συνέβη. Διότι τώρα ζούμε "εν αινίγματι". Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!..