Έγραφε ο Νομπελίστας Καθηγητής Paul Krugman στις 11 Οκτωβρίου του 2009 σε ένα άρθρο του στους New York Times με τον τίτλο ‘Misguided Monetary Mentalities’.
Ένα μάθημα που πήραμε από την από την Μεγάλη Ύφεση (1929) ήταν ότι δεν πρέπει να υποτιμάμε την καταστροφικότατα που έχουν οι κακές ιδέες. Μερικές από αυτές τι κακές ιδέες ήσαν η αίτια της Μεγάλης Ύφεσης και οι οποίες δυστυχώς αποδεικνύονται ζωντανές, με την έννοια ότι συνεχίζουν να επηρεάζουν την οικονομική σκέψη σήμερα. Για ποιες ιδέες σας λέω; Ο ιστορικός της οικονομίας Peter Temin θεώρει ότι η βασική αίτια της Μεγάλης Ύφεσης ήταν ‘το πνεύμα του κανόνα του χρυσού’. Με τον όρο αυτό δεν αναφέρεται απλά στην πίστη της ιερής υποχρέωσης να διατηρείται η αξία ενός νομίσματος σε σχέση με τον χρυσό, αλλά και σε ένα σύνολο στάσεων και διαθέσεων που πηγάζουν από αυτό το ‘πνεύμα’. Δηλαδή, στη βασανιστική εμμονή στο φόβο του πληθωρισμού την περίοδο του αποπληθωρισμού, στην αντίθεση χορήγησης πιστώσεων όταν η οικονομία αγωνιωδώς τις επιζητά με την αιτία ότι θα υπάρξει κάπου διαφθορά, στον ισχυρισμό ότι η δημιουργία θέσεων εργασίας από το κράτος αποτελεί ‘μαϊμού’ ανάκαμψη. Το 1930, (η Αμερική στην ύφεση), αυτή η πνευματική στάση και διάθεση οδήγησε την κυβέρνηση να υψώσει τα επιτόκια και να μείωση τις κρατικές δαπάνες σε πείσμα της μεγάλης ανεργίας, απλά και μόνο να υπερασπιστεί τον ‘κανόνα του χρυσού’. Ακόμα και όταν οι χώρες οδηγηθήκαν εκτός του κανόνα αυτού η επικρατούσα πίστη απέτρεπε να μειώνουν τα επιτόκια και να δημιουργούν θέσεις εργασίας’.
Και συνεχίζω την μετάφραση του άρθρου:
Αλλά αυτά αποτελούν παρελθόν πια ή όχι; Η Αμερική δεν είναι ώρα να γυρίσει πίσω στον κανόνα του χρυσού. Παρ’ ολ’ αυτά όμως μια σύγχρονη αντίληψη για τον κανόνα του χρυσού και το πνεύμα του αρχίζει να ασκεί μια αυξανόμενη επιρροή στα οικονομικά πράγματα. Αυτή η νέα εκδοχή, της παλιάς κακής ιδέας, ίσως θα μπορούσε να μας εμποδίσει να οδηγηθούμε στην πλήρη ανάκαμψη. Στις προηγούμενες εβδομάδες είδαν το φως της δημοσιότητας δηλώσεις αξιωματούχων της Κεντρικής Τράπεζας (FED) που καλούσαν για πιο σφιχτή νομισματική πολιτική και υψηλότερο επιτόκια. Το πιο εξωφρενικό ήταν η δήλωση ότι άμεσα τα υψηλοτέρα επιτόκια θα δράσουν. Στο μεταξύ η ανεργία έχει φτάσει στο 9.8% με τάσεις ανόδου ενώ ο πληθωρισμός είναι πολύ πιο χαμηλά από τον μακροχρόνιο στόχο της Κεντρικής Τράπεζας….
Και καταλήγει ο Καθηγητής:
Δεν γνωρίζω τι ανάλυση βρίσκεται πίσω στο μυαλό τους. Πιθανότατα δεν υπάρχει καμία ανάλυση αλλά μάλλον μια στάση και διάθεση, με την έννοια ότι η Κεντρική Τράπεζα υποτίθεται ότι ενεργεί σκληρά μη δίνοντας εύκολα πιστώσεις (χρήμα)’.
Δεν μπορεί κάποιος να μην εκφράσει τον θαυμασμό του για την νηφαλιότητα του καθ. Κρούγκμαν το 2009, την ώρα που η Αμερική έδινε την μάχη της για να εξέλθει από την ύφεση που είχε εισέλθει το Σεπτέμβριο του 2008.
Έθεσε στόχους, και διάλεξε τα μέσα του για την επίτευξη αυτών των στόχων, αφού πρώτα απ’ όλα διαφώτισε την αιτία του προβλήματος. Με άλλα λόγια, αιτία της κρίσης ήταν η έλλειψη ζήτησης για παραγωγικές επενδύσεις που οδήγησαν στην χρηματοπιστωτική κατάρρευση και στην έλλειψη ρευστότητας, που καθιστά αδύνατες τις επενδύσεις και οδηγούν στην ανεργία.
Άρα ο στόχος είναι η αύξηση των θέσεων εργασίας και μέσο για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, δεν είναι άλλος από την αύξηση των δαπανών του κράτους πρωτ’ απ’ όλα. Απλή, καλή, αποτελεσματική κεϋνσιανή σκέψη. Και πράγματι αυτό έγινε στην Αμερική που γρήγορα βγήκε από την κρίση. Ο καθηγητής Κρούγκμαν ήταν ένας από αυτούς που συνέβαλαν σε αυτή την προσπάθεια. Μην ξεχνάμε βέβαια ότι η Αμερική δεν είναι υπό τον κανόνα του χρυσού. Άλλο το δολάριο άλλο το ευρώ. (Πότε θα κατανοηθεί αυτό στην Ελλάδα είναι ένα πρόβλημα).
Προχθές όμως στο Μέγαρο Μουσικής στην ομιλία του ο Καθ. Κρούγκμαν παραδόξως φάνηκε απολογητής ‘του πνεύματος του κανόνα του χρυσού’, της κακής ιδέας. Πανηγυρικά το επιβεβαίωσε όταν μας υπέδειξε ότι η Ελλάδα παντοιοτρόπως να παραμείνει στο ευρώ αρκεί να αγωνιστεί να έχει πρωτογενές πλεόνασμα και εξαγωγές. Μας έστειλε στην κάρδια της σκληρής πολίτικης του κανόνα του χρυσού και σκότωσε τον Κέϋνς και κάθε ελπίδα στην καρδιά της Αθήνας.
Δεν μπορεί να μην γνωρίζει ο κύριος Καθηγητής ότι το ευρώ από την φύση του, από την κατασκευή του, είναι ταυτόσημο με τον χρυσό και κατά συνέπεια η αξία του ευρώ είναι αντίστροφη του επιπέδου απασχόλησης. Η πραγματική του αξία δεν μπορεί να στηριχτεί στην δαπάνη του για να παράγει πλούτο και θέσεις εργασίας, αλλά στον αποθησαυρισμό του. Η χρήση του ευρώ απαιτεί διαρκή λιτότητα και υψηλή ανεργία, με το κράτος και τους πολιτικούς ανίσχυρους να ασκήσουν αποτελεσματικά οποιαδήποτε πολιτική, πλην της εισοδηματικής πολικής, και αυτή πάντα με τον φόβο του πληθωρισμού, μήπως πάθει κάτι η αξία του ευρώ και μειωθούν τα κέρδη των τραπεζιτών. Η αποδοχή του ευρώ είναι αποδοχή καταστροφικής ιδέας.
Άρα προς τι η έκκληση του ‘πρέπει να καταλάβουμε τι πήγε στραβά τα τελευταία έξι χρόνια’ και από την άλλη ‘δεν μπορούμε τώρα να αναιρέσουμε το ευρώ’.
Έχω την αίσθηση ότι ξέρει πολύ καλά τι έγινε. Οι ισχυρές χώρες βρέθηκαν με πλεονάσματα και οι αδύναμες με ελλείμματα, όπως παλιά με τον κανόνα του χρυσού και δώστου μετά λιτότητα, χρέη, ανεργία. Δεδομένου ότι το ευρώ αποτελεί προϊόν μιας ανθρώπινης συμφωνίας, ε, ας την αναιρέσουμε, και ας φτιάξουμε μια άλλη ανθρώπινη συμφωνία για να μην έχουμε αυτά τα φαινόμενα. Λέω με άλλα λόγια, ας κάνουμε το ευρώ δολάριο με ότι αυτό συνεπάγεται.
Ως προς την υπόδειξη του για την χώρα μας να παραμείνει στο ευρώ, που αυτό κατά την γνώμη του σημαίνει, ότι μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα αυτό μπορεί να το καταφέρει, να συνυπάρξει δηλαδή με την Γερμανία υπό τον κανόνα του χρυσού, το ευρώ, εδώ ο Καθηγητής με άφησε προσωπικά άναυδο.
Προφανώς μάλλον ξέχασε την μη ισχύ του σχετικού πλεονεκτήματος στην ευρωζώνη, και έτσι εμμέσως πλην σαφώς υπέδειξε μισθούς πείνας. Έτσι η χώρα θα γίνει εξαγωγική. Ο καταχρεωμένος ιδιωτικός τομέας θα αναλάβει όλη την δαπάνη, αν είναι δυνατόν, και με τι επιτόκια. Ο δημόσιος τομέας θα φορολογεί άγρια για να έχει έστω μικρά δημοσιονομικά πλεονάσματα και έτσι δεν θα ζητάμε λεφτά. Αυτή η κατάσταση δεν είναι διατηρήσιμη. Εν τω μεταξύ θα έχει μειωθεί κι άλλο το ΑΕΠ, η ανεργία θα έχει πάει σε νέα ύψη και θα ζητάμε και άλλα λεφτά γιατί το χρέος της χώρας έχει ήδη προσλάβει εκθετική μορφή, τόκοι επί των τόκων.
Αυτή η εκθετική μορφή του χρέους, στη φύση λέγεται καρκίνος και τελειώνει με θάνατο και μετά πας στην κόλαση γιατί δεν έκανες αυτά που έπρεπε να κάνεις.
Και το τελευταίο. Γιατί το εθνικό νόμισμα να συνιστά κόλαση άραγε; Αυτό δεν μας το εξήγησε ο κύριος Καθηγητής. Αλλά ας μου επιτρέψει να του θυμίσω ότι κόλαση συνιστά η βασανιστική εμμονή στο φόβο του πληθωρισμού την περίοδο του αποπληθωρισμού με το ευρώ, ενώ με το εθνικό νόμισμα δεν μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο. Κόλαση συνιστά η αντίθεση στη χορήγηση πιστώσεων όταν η οικονομία αγωνιωδώς τις επιζητά και αυτό συμβαίνει με το ευρώ, ενώ με το εθνικό νόμισμα δεν μπορεί να υπάρξει έλλειψη πιστώσεων. Κόλαση είναι ο ισχυρισμός ότι η δημιουργία θέσεων εργασίας από το κράτος αποτελεί ‘μαϊμού’ ανάκαμψη, ενώ αποτελεί πρωταρχικό καθήκον κάθε κράτους επιβολή της πλήρους απασχόλησης που μπορεί να την χρηματοδοτήσει με το χρήμα που εκδίδει. Με το ευρώ δεν μπορεί, και η ανεργία είναι κόλαση. Κόλαση είναι οι μη αξιοπρεπείς μισθοί και συντάξεις που μας επέβαλε το ευρώ, κόλαση συνιστά η διάλυση του κράτους πρόνοιας, κόλαση συνιστά η έλλειψη ενεργούς ζήτησης γιατί δεν έχεις το νόμισμα σου, κόλαση είναι τα αυξημένα επιτόκια που εμποδίζουν την δημιουργία θέσεων εργασίας και κόλαση είναι τα χρέη των νοικοκυριών και των
επιχειρήσεων. Κόλαση είναι να σε πεθαίνουν κάθε μέρα. Δεν είναι κόλαση το εθνικό νόμισμα αλλά ευλογία.
Έχω την αίσθηση ότι ο Καθηγητής θα συμφωνούσε μαζί μας, με αυτούς που επιθυμούν την επιστροφή στο Εθνικό Νόμισμα, ότι πρέπει να πάμε σε μια άλλη ένωση στην Ευρώπη, αν αυτό το θέλουν και οι άλλοι Ευρωπαϊκοί Λαοί, αντάξια του πολιτισμού της Ευρώπης και όχι της ζούγκλας του ευρώ που εγείρει πέραν των άλλων και γεωπολιτικά θέματα.
Στην ΕΕ να συνεργαστούμε να επιβληθούν εκείνες οι πολιτικές, που αποτρέπουν ανισορροπίες στα ισοζύγια πληρωμών, που συνεπάγονται πτωχεύσεις κρατών, υπερδανεισμούς και εντάσεις, και εξασφάλιση της ζήτησης και της πλήρους απασχόλησης.
Να εφαρμοστούν πολιτικές σταθερών πλην όμως αναπροσαρμοζόμενων ισοτιμιών νομισμάτων, που πάντα να αντανακλούν την παραγωγικότητα κάθε οικονομίας, και τέλος να διευκολυνθούν οι ροές πλεονασμάτων με μορφές επενδύσεων στις ασθενέστερες χώρες για να μπουν στην διαδικασία της οικονομικής προόδου.
Μετά θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για δημοσιονομική ενοποίηση και τραπεζική ένωση. Όσο υπάρχει ο κανόνας του χρυσού, το ευρώ, η άσχημη ιδέα, τίποτα καλό δεν μπορεί να γίνει.
Ώσπου να γίνουν αυτά άμεσα πρέπει να επιστρέψουμε στο Εθνικό μας Νόμισμα ούτως ή άλλως.
spyridonstalias@hotmail.com