Ιατρός-Παθολογοανατόμος
Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιμελητής Β’ Ασκληπιείο Βούλας
Σύμφωνα με τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Nόμος 3418 ΦΕΚ Α΄287/28-11-2005), ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. Οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης.
Ο ιατρός σέβεται την επιθυμία των ατόμων τα οποία επιλέγουν να μην ενημερωθούν. Στις περιπτώσεις αυτές, ο ασθενής έχει δικαίωμα να ζητήσει από τον ιατρό να ενημερώσει αποκλειστικά άλλο ή άλλα πρόσωπα, που ο ίδιος θα υποδείξει, για την κατάσταση της υγείας του. Ενίοτε, όμως, η ανακοίνωση της διάγνωσης αν και όπως προαναφέρθηκε αποτελεί νόμιμη υποχρέωση του ιατρού, συχνά παραμελείται ο δε ασθενής παραπλανάται με ασαφείς, ανεπαρκείς και συχνά απλοϊκές γενικόλογες διαγνώσεις. Ούτως ή άλλως η ανακοίνωση της διάγνωσης αποτελεί για τον ασθενή ένα ισχυρό σοκ (Γεράσιμος Ρηγάτος. Ψυχοκοινωνική Ογκολογία. Εκδόσεις Ascent, Αθήνα 2000)
Οι ψυχολογικές αντιδράσεις των ασθενών ύστερα από μια διάγνωση κακοήθους νεοπλάσματος, έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με διάφορα συστήματα ταξινόμησης.
Η πιο γνωστή από τις ταξινομήσεις αυτές είναι εκείνη της Elisabeth Kuebber Ross, που διακρίνει τις ψυχολογικές αντιδράσεις σε πέντε στάδια. Τα στάδια αυτά δεν ισχύουν μόνον για τους ασθενείς με αρχικού σταδίου καρκίνους, αλλά και για τους πάσχοντες από καρκίνο τελικού σταδίου, ενώ ισχύουν και για τους συγγενείς τους οι οποίοι περνούν από ανάλογες ψυχικές διεργασίες. Τα στάδια αυτά είναι α) η άρνηση της πραγματικότητας, β) η οργή, γ) η διαπραγμάτευση, δ) η κατάθλιψη, ε) η ήρεμη αποδοχή της αλήθειας (Elisabeth Kuebber Ross On Death and Dying Scribner; Reprint edition, August 12, 2014).
Η άρνηση ορίζεται ως ένας αμυντικός μηχανισμός που λειτουργεί ασυνείδητα και με τον οποίο το άτομο αρνείται την ύπαρξη ορισμένων στοιχείων της εξωτερικής κυρίως πραγματικότητας (Schacter, Daniel L. (2011). Psychology Second Edition. 41 Madison Avenue, New York, NY 10010: Worth Publishers).
Σύμφωνα με δεδομένα από την MAYO CLINIC, ενίοτε η άρνηση, όταν συμβαίνει για μικρό χρονικό διάστημα, μπορεί να έχει ωφέλιμο αποτέλεσμα, αφού δίνει χρόνο για την προσαρμογή του ασθενούς και την προετοιμασία του για τις επερχόμενες αλλαγές στην ζωή του. Μακροπρόθεσμα όμως, η άρνηση μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή της θεραπείας, με ολέθρια αποτελέσματα για την υγεία ή και την ζωή του ασθενούς.
Η άρνηση της διάγνωσης μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους. Ειδικά στην Παθολογική Ανατομική, είναι συχνότατο το φαινόμενο ο ασθενής ή οι οικείοι του, να αμφισβητούν την τεθείσα ιστολογική διάγνωση, ζητώντας δεύτερη ή και τρίτη γνώμη, από διαφορετικά εργαστήρια, φθάνοντας ακόμη και στο σημείο να υποστηρίζουν πως το παρασκεύασμα ή το βιοπτικό υλικό επί του οποίου έχει τεθεί η διάγνωση δεν ανήκει στον ασθενή.
Σε κάθε περίπτωση πάντως το ζητούμενο είναι, ο ασθενής να αποδεχτεί να υποβληθεί στην κατάλληλη γι αυτόν θεραπεία, μιας και η τελική απόφαση για την επιλογή της κατά περίπτωση καλύτερης θεραπευτικής επιλογής είναι αποτέλεσμα ώριμης επεξεργασίας των δεδομένων και από τις δύο πλευρές (θεραπευτική ομάδα και ασθενής), με γνώμονα πάντα το συμφέρον του τελευταίου.