Του Στέλιου Συρμόγλου
Φτάσαμε ήδη στο τέρμα!..Και το τέρμα πρέπει να μας ξαναφέρει στην πρώτη αρχή: στην εμμανή αναζήτηση και στη ζηλότυπη περιφρούρηση της εθνικής μας αξιοπρέπειας. Στην αποκατάσταση της παιδείας ως ηθικής αξίας ανάμεσα στα ανθρώπινα σύνολα, ανάμεσα στα άτομα μιας εθνότητας και ανάμεσα στις εθνότητες ως συλλογικά άτομα μιας παγκόσμιας κοινωνίας.
Και η αξιοποίηση του πλούσιου περιεχομένου της Παιδείας, άρα και της Ελευθερίας με την οποία είναι συνυφασμένη η έννοια της παιδείας, είναι ανάγκη αναπόδραστη να συμπορευτεί με την εξελικτική εκείνη επανάσταση της κοινωνίας, που θα δώσει και στους δημοκρατικούς θεσμούς την άρτιά τους έννοια και την ευρυθμία του μηχανισμού τους.
Στο σημερινό ιστορικό πλαίσιο , που το διαμορφώνουν πολλοί παράγοντες, γενικοί και επί μέρους, πολύς λόγος γίνεται περί "κρίσεως του αστικού καθεστώτος" , εκτός της πολύπτυχης κρίσης που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Της κρίσεως αυτής κύρια χαρακτηριστικά είναι η απαιδευσία, η ισοπεδωτική αγένεια, η αγλωσσία και η διάλυση της κοινωνικής συνοχής, όπου ανενεργούν οι θεσμοί ως φορείς αξιών.
Επακόλουθον; Η αλόγιστη διαπερατότητα μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων,χωρίς όρια και μέτρα,η οποία εμφανίζεται ως "δημοκρατία", ενώ δεν είναι παρά μια επικίνδυνη "μεταξίωση", που τείνει ραγδαίως στην "απαξίωση",δηλαδή μετατροπή των πάντων σε "ανταλλάξιμες αξίες".
Δύο είναι οι βασικοί παράγοντες-όψεις της μεταξίωσης αυτής: ο ολοκληρωτισμός της άποψης του "...δεν βαριέσαι αδελφέ" καρυκευμένης από τον πολιτικό ωχαδερφισμό έως και παχυδερμία και τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης.
Ο ολοκληρωτισμός αυτός που επισκιάζει το πλείστον μέρος της κοινωίας και, που δεν είναι παρά προσφορά στο Μολώχ του ίδιου του πνεύματός μας,της ελευθερίας μας, υποστηρίζεται ότι είναι και γέννημα της α-φιλόσοφης εποχής μας,η οποία προσπαθεί να κλείσει τα πάντα σε ένα πειθαρχημένο όλον...
Τα μαζικά Μέσα Ενημέρωσης, εξάλλου, είναι το ισχυρότερο παραισθησιογόνο της εποχής μας. Αυτά τροφοδοτούν το κοινωνικό σύνολο με τις πλέον επικίνδυνες αυταπάτες και υποκαθιστούν τον πνευματικό βίο με το πνευματικόμορφον επεισόδιο, συρρικνώνοντας τον χρόνο χάριν της "επικαιρότητας" και υψώνοντας σινικό τείχος μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Και τελικά συντρίβοντας κάθε αναγωγή στο ιστορικό και στο μεταφυσικό μετατρέπουν τον άνθρωπο σε homunculuus, δηλαδή ανθρωπάκι.
Στην απουσία της κοινωνικής συνοχής η κυρίαρχη μάζα δημιουργεί πολιτισμό ποσότητας, χωρίς ανθρωπιά, αφού επικρατεί η μεταξίωση. Τα άνω έρχονται κάτω και τα κάτω άνω. Εκκωφαντικός θόρυβος της κατάστασης αυτής είναι η κατάρρευση των εκπαιδευτικών θεσμών προ του χειμάρρου της μαζικής πολιτικής βλακείας.
Κατάρρευση όμως της παιδείας σημαίνει και κρίση, χρεωκοπία της φιλοσοφίας, αφού ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος κατάντησε τον δημιουργόν του ανεγκέφαλον. Ιδιαίτερα, όσον αφορά στα ελληνικά πράγματα, κατέστη απολύτως ξένη επί των ημερών μας, η παρατήρηση του Περικλέους "Αγαπώμεν το ωραίον, αλλά μένομεν απλοί και φιλοσοφούμεν χωρίς να είμεθα νωθροί".
Ετσι ο όρος "φιλοσοφία", ο οποίος χρησιμοποιείται κατά κόρον, έγινε "ασήμαντος" σε νόημα και κενός σε περιεχόμενο. Εκτός της "αμπελοφιλοσοφίας", είμαστε φιλοσοφόπληκτοι από τον βομβαρδισμό με τη λέξη "φιλοσοφία", που γίνεται καθημερινώς από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων ως την λαική αγορά,από την έδρα του πανεπιστημίου ως το ποιμενοστάσιο. και μια ατελείωτη σειρά από φιλοσοφικούς νεολογισμούς των νεοελλήνων, με τη φράση "Η φιλοσοφία μου είναι...".
Κοινός παρανομαστής σε όλες αυτές τις φράσεις είναι η ένδεια φιλσοφικής απόπνοιας της α-φιλόσοφης εποχής μας. Επακόλουθον της έλλειψης ιδανικών, δανεικών σκέψεων , με συνέπεια τον αποπροσανατολισμό του Λαού, του Εθνους και της ζωής γενικώς,με προέχον χαρακτηριστικό την αμάθεια...
Στην πραγματικότητα και ο όρος "φιλοσοφία" κακοποιείται και η σύγχυση κυριαρχεί στις ανθρώπινες σχέσεις, επειδή τις επισκιάζει η αμάθεια. Γνωστή δε η ρήση του Θουκυδίδη: "Η αμάθεια φέρει θράσος, η σκέψις δε δειλία, δισταγμό, απροθυμία".
Η αμάθεια είναι πρόξενος μεγάλων ανθρωπίνων δεινών.Χειρότερη όμως είναι η ημι-μάθεια, η οποία είναι μόνον εμπόδιο στην πρόοδο και τη θεραπεία των υπό της αμαθείας προξενουμένων δεινών, αλλά προκαλεί επιπλέον και την απάτη. Η τελευταία οδηγεί στις κακουργίες και τις συμφορές.
Η αληθινή φιλοσοφία είναι ο λύτης των μεγάλων προβλημάτων της ζωής, ο λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους από τα δεινά,η δύναμη που περιορίζει τον περιορισμό, τη διαφθορά και την αστάθεια,ενώ ισχυροποιεί το αμετακίνητο θεμέλιο της Πολιτείας. Αν ο άνθρωπος ως άτομο και ως κοινωνία, όπως και η Πολιτεία, επιθυμεί τη σωτηρία του και την ευτυχία του -και την επιθυμεί- ,δεν έχει παρά να θελήσει να γνωρίσει τη φυση των δεινών που τον καταμαστίζουν και μαζί τα μέσα της θεραπείας.
Αυτό επιτυγχάνεται μόνο,όταν καταστήσει την Φιλοσοφία κέντρο του βίου του. Η αντίληψη ότι είναι περιττή η σπουδή της φιλοσοφίας, με το αιτιολογικό ότι "δεν δίνει ψωμί", είναι λανθασμένη και ταυτίζεται με τον αβδηριτισμό. Οπως απατώνται όσοι νομίζουν ότι η εξειδίκευση είναι "το παν" στο χώρο της επιστήμης τους,διότι χωρίς τη γνώση της φιλοσοφίας, ούτε την επιστήμη τους κατέχουν, αλλά και ούτε την υπηρετούν αρκούντως.
Αν οι Επιστήμες δεν ποδηγετούνται από την Φιλοσοφία, τότε όψι μόνο οι Επιστήμες δεν είναι πλέον Επιστήμες, αλλά αφαιρείται από την Πολιτεία και η ηθική και η τιμή και ο φόβος των νόμων και ο πατριωτισμός και, με μια λέξη, η ελευθερία. Τότε απομένουν μόνο τα, κακώς εννοούμενα, συμφέροντα των ατόμων, των ομάδων και των μαζών, τα οποία και διέπουν την Πολιτεία και τη ζωή των πολιτών.
Αφιλόσοφη Πολιτεία σημαίνει όχι μόνο κρίση της επιστήμης, αλλά και κρίση της ηθικής, της αισθητικής, της πολιτικής ζωής. Και επακόλουθον της κρίσης αυτής είναι η κοινωνική και πολιτική εκείνη κατάσταση, κατά την οποία περιέρχεται το πηδάλιο του σκάφους της Πολιτείας στα χέρια πολιτικών ταχυδακτυλουργών και θαυματοποιών, που είναι κατώτεροι του ανθρωπίνου είδους,οπότε το σκάφος της Πολιτείας κατασυντρίβεται επάνω στους σκοπέλους της αμάθειας, της ημιμάθειας,της αγένειας και της διαφθοράς.
Αλλοίμονο στο Κράτος που κυβερνούν οι κατώτεροι. Το σκεπάζει νύχτα χωρίς φεγγάρι και άστρα...Και δυστυχώς έχουμε καταντήσει οδοιπόροι μέσα στη νύχτα, χωρίς μάλιστα προορισμό!..
Φτάσαμε ήδη στο τέρμα!..Και το τέρμα πρέπει να μας ξαναφέρει στην πρώτη αρχή: στην εμμανή αναζήτηση και στη ζηλότυπη περιφρούρηση της εθνικής μας αξιοπρέπειας. Στην αποκατάσταση της παιδείας ως ηθικής αξίας ανάμεσα στα ανθρώπινα σύνολα, ανάμεσα στα άτομα μιας εθνότητας και ανάμεσα στις εθνότητες ως συλλογικά άτομα μιας παγκόσμιας κοινωνίας.
Και η αξιοποίηση του πλούσιου περιεχομένου της Παιδείας, άρα και της Ελευθερίας με την οποία είναι συνυφασμένη η έννοια της παιδείας, είναι ανάγκη αναπόδραστη να συμπορευτεί με την εξελικτική εκείνη επανάσταση της κοινωνίας, που θα δώσει και στους δημοκρατικούς θεσμούς την άρτιά τους έννοια και την ευρυθμία του μηχανισμού τους.
Στο σημερινό ιστορικό πλαίσιο , που το διαμορφώνουν πολλοί παράγοντες, γενικοί και επί μέρους, πολύς λόγος γίνεται περί "κρίσεως του αστικού καθεστώτος" , εκτός της πολύπτυχης κρίσης που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Της κρίσεως αυτής κύρια χαρακτηριστικά είναι η απαιδευσία, η ισοπεδωτική αγένεια, η αγλωσσία και η διάλυση της κοινωνικής συνοχής, όπου ανενεργούν οι θεσμοί ως φορείς αξιών.
Επακόλουθον; Η αλόγιστη διαπερατότητα μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων,χωρίς όρια και μέτρα,η οποία εμφανίζεται ως "δημοκρατία", ενώ δεν είναι παρά μια επικίνδυνη "μεταξίωση", που τείνει ραγδαίως στην "απαξίωση",δηλαδή μετατροπή των πάντων σε "ανταλλάξιμες αξίες".
Δύο είναι οι βασικοί παράγοντες-όψεις της μεταξίωσης αυτής: ο ολοκληρωτισμός της άποψης του "...δεν βαριέσαι αδελφέ" καρυκευμένης από τον πολιτικό ωχαδερφισμό έως και παχυδερμία και τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης.
Ο ολοκληρωτισμός αυτός που επισκιάζει το πλείστον μέρος της κοινωίας και, που δεν είναι παρά προσφορά στο Μολώχ του ίδιου του πνεύματός μας,της ελευθερίας μας, υποστηρίζεται ότι είναι και γέννημα της α-φιλόσοφης εποχής μας,η οποία προσπαθεί να κλείσει τα πάντα σε ένα πειθαρχημένο όλον...
Τα μαζικά Μέσα Ενημέρωσης, εξάλλου, είναι το ισχυρότερο παραισθησιογόνο της εποχής μας. Αυτά τροφοδοτούν το κοινωνικό σύνολο με τις πλέον επικίνδυνες αυταπάτες και υποκαθιστούν τον πνευματικό βίο με το πνευματικόμορφον επεισόδιο, συρρικνώνοντας τον χρόνο χάριν της "επικαιρότητας" και υψώνοντας σινικό τείχος μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Και τελικά συντρίβοντας κάθε αναγωγή στο ιστορικό και στο μεταφυσικό μετατρέπουν τον άνθρωπο σε homunculuus, δηλαδή ανθρωπάκι.
Στην απουσία της κοινωνικής συνοχής η κυρίαρχη μάζα δημιουργεί πολιτισμό ποσότητας, χωρίς ανθρωπιά, αφού επικρατεί η μεταξίωση. Τα άνω έρχονται κάτω και τα κάτω άνω. Εκκωφαντικός θόρυβος της κατάστασης αυτής είναι η κατάρρευση των εκπαιδευτικών θεσμών προ του χειμάρρου της μαζικής πολιτικής βλακείας.
Κατάρρευση όμως της παιδείας σημαίνει και κρίση, χρεωκοπία της φιλοσοφίας, αφού ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος κατάντησε τον δημιουργόν του ανεγκέφαλον. Ιδιαίτερα, όσον αφορά στα ελληνικά πράγματα, κατέστη απολύτως ξένη επί των ημερών μας, η παρατήρηση του Περικλέους "Αγαπώμεν το ωραίον, αλλά μένομεν απλοί και φιλοσοφούμεν χωρίς να είμεθα νωθροί".
Ετσι ο όρος "φιλοσοφία", ο οποίος χρησιμοποιείται κατά κόρον, έγινε "ασήμαντος" σε νόημα και κενός σε περιεχόμενο. Εκτός της "αμπελοφιλοσοφίας", είμαστε φιλοσοφόπληκτοι από τον βομβαρδισμό με τη λέξη "φιλοσοφία", που γίνεται καθημερινώς από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων ως την λαική αγορά,από την έδρα του πανεπιστημίου ως το ποιμενοστάσιο. και μια ατελείωτη σειρά από φιλοσοφικούς νεολογισμούς των νεοελλήνων, με τη φράση "Η φιλοσοφία μου είναι...".
Κοινός παρανομαστής σε όλες αυτές τις φράσεις είναι η ένδεια φιλσοφικής απόπνοιας της α-φιλόσοφης εποχής μας. Επακόλουθον της έλλειψης ιδανικών, δανεικών σκέψεων , με συνέπεια τον αποπροσανατολισμό του Λαού, του Εθνους και της ζωής γενικώς,με προέχον χαρακτηριστικό την αμάθεια...
Στην πραγματικότητα και ο όρος "φιλοσοφία" κακοποιείται και η σύγχυση κυριαρχεί στις ανθρώπινες σχέσεις, επειδή τις επισκιάζει η αμάθεια. Γνωστή δε η ρήση του Θουκυδίδη: "Η αμάθεια φέρει θράσος, η σκέψις δε δειλία, δισταγμό, απροθυμία".
Η αμάθεια είναι πρόξενος μεγάλων ανθρωπίνων δεινών.Χειρότερη όμως είναι η ημι-μάθεια, η οποία είναι μόνον εμπόδιο στην πρόοδο και τη θεραπεία των υπό της αμαθείας προξενουμένων δεινών, αλλά προκαλεί επιπλέον και την απάτη. Η τελευταία οδηγεί στις κακουργίες και τις συμφορές.
Η αληθινή φιλοσοφία είναι ο λύτης των μεγάλων προβλημάτων της ζωής, ο λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους από τα δεινά,η δύναμη που περιορίζει τον περιορισμό, τη διαφθορά και την αστάθεια,ενώ ισχυροποιεί το αμετακίνητο θεμέλιο της Πολιτείας. Αν ο άνθρωπος ως άτομο και ως κοινωνία, όπως και η Πολιτεία, επιθυμεί τη σωτηρία του και την ευτυχία του -και την επιθυμεί- ,δεν έχει παρά να θελήσει να γνωρίσει τη φυση των δεινών που τον καταμαστίζουν και μαζί τα μέσα της θεραπείας.
Αυτό επιτυγχάνεται μόνο,όταν καταστήσει την Φιλοσοφία κέντρο του βίου του. Η αντίληψη ότι είναι περιττή η σπουδή της φιλοσοφίας, με το αιτιολογικό ότι "δεν δίνει ψωμί", είναι λανθασμένη και ταυτίζεται με τον αβδηριτισμό. Οπως απατώνται όσοι νομίζουν ότι η εξειδίκευση είναι "το παν" στο χώρο της επιστήμης τους,διότι χωρίς τη γνώση της φιλοσοφίας, ούτε την επιστήμη τους κατέχουν, αλλά και ούτε την υπηρετούν αρκούντως.
Αν οι Επιστήμες δεν ποδηγετούνται από την Φιλοσοφία, τότε όψι μόνο οι Επιστήμες δεν είναι πλέον Επιστήμες, αλλά αφαιρείται από την Πολιτεία και η ηθική και η τιμή και ο φόβος των νόμων και ο πατριωτισμός και, με μια λέξη, η ελευθερία. Τότε απομένουν μόνο τα, κακώς εννοούμενα, συμφέροντα των ατόμων, των ομάδων και των μαζών, τα οποία και διέπουν την Πολιτεία και τη ζωή των πολιτών.
Αφιλόσοφη Πολιτεία σημαίνει όχι μόνο κρίση της επιστήμης, αλλά και κρίση της ηθικής, της αισθητικής, της πολιτικής ζωής. Και επακόλουθον της κρίσης αυτής είναι η κοινωνική και πολιτική εκείνη κατάσταση, κατά την οποία περιέρχεται το πηδάλιο του σκάφους της Πολιτείας στα χέρια πολιτικών ταχυδακτυλουργών και θαυματοποιών, που είναι κατώτεροι του ανθρωπίνου είδους,οπότε το σκάφος της Πολιτείας κατασυντρίβεται επάνω στους σκοπέλους της αμάθειας, της ημιμάθειας,της αγένειας και της διαφθοράς.
Αλλοίμονο στο Κράτος που κυβερνούν οι κατώτεροι. Το σκεπάζει νύχτα χωρίς φεγγάρι και άστρα...Και δυστυχώς έχουμε καταντήσει οδοιπόροι μέσα στη νύχτα, χωρίς μάλιστα προορισμό!..