Φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Βασική ιδέα του Toynbee είναι η Αρχή των ρυθμικών μεταβολών ή ο Ρυθμός της ιστορίας των πολιτισμών. Ο ρυθμός ή νόμος είναι ο βασικός όρος της ιστορικής πορείας των πολιτισμών και πρόκειται για τον ρυθμό της Πρόκλησης και της Απάντησης (Αντίδρασης) -Challenge and Response. Αυτός ο ρυθμός διέπει όλη τη ζωή των πολιτισμών και από αυτόν εξαρτάται η πορεία του. Η ουσία του είναι ότι όλο το ιστορικό γίγνεσθαι διέπεται από την Απάντηση/Αντίδραση ή όχι σε μια Πρόκληση ή Πίεση γεωγραφικών ή κοινωνιολογικών παραγόντων που ασκείται στην ανθρώπινη θέληση.
Πρόκειται δηλαδή για τη θέληση και τη δυνατότητα ενός ανθρώπου, μιας συγκεκριμένης ιστορικής ομάδος, ενός έθνους ή ενός πολιτισμού να απαντήσει σε μια ορισμένη πίεση που μπορεί να προέλθει από τη φύση ή από άλλη ανθρώπινη ομάδα. Από τη θέληση και τη δυνατότητα της Απάντησης ή των Απαντήσεων στην Πρόκληση εξαρτάται όχι μόνο το παρόν, αλλά και το μέλλον της ομάδας. Η Πίεση/Πρόκληση έχει ως συνέπεια να υποχρεώνει αυτόν που τη δέχεται να μεταβαίνει από την κατάσταση της αδράνειας σε κατάσταση δράσεως. Χρησιμοποιώντας όρους των πολιτισμών της Άπω Ανατολής, να περάσει από το Γιν (στατική κατάσταση) στο Γιανγκ (δυναμική δράση).
Μιά άλλη εξαιρετική παρατήρηση του Toynbee που παραθέτει ο ιστορικός τέχνης Χρύσανθος Χρήστου στο έργο του «Πολιτισμός και Ιστορία», είναι ότι ούτε η φυλή ούτε το γεωγραφικό περιβάλλον αποτελούν την αιτία της γεννήσεως των πολιτισμών. Η άγνωστη ποσότητα που θα τον εξηγούσε δεν μπορεί να είναι μια απλή ποσότητα αλλά ένα προϊόν που προέρχεται από τα δύο μαζί, κάποια αλληλεπίδραση μεταξύ φυλής και περιβάλλοντος. Το νέο αυτό στοιχείο είναι πνευματικό και ίσως βρεθεί στη μυθολογία, αφού στους μεγάλους μύθους της ανθρωπότητας έχουμε αποθησαυρισμένη εμπειρία της πορείας του ανθρώπου.
Ας δούμε ένα παράδειγμα Απάντησης σε Πρόκληση... Οι ιδρυτές του Μινωικού πολιτισμού στην Κρήτη είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν την πίεση της θάλασσας και γίνονται θαλασσοκράτορες και δημιουργούν τον δικό τους σημαντικό πολιτισμό. ...Ο αρχαίος κλασικός ελληνικός πολιτισμός δέχεται τη μεγαλύτερη παρόρμηση όχι από την εύφορη Βοιωτία, αλλά από την άγονη Αττική...
Φυσικά η πιο σημαντική πρόκληση είναι αυτή των πολεμικών συμφορών, των καταπιέσεων και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο... Από την Απάντηση σε αυτά τα δύσκολα θα κριθεί το παρόν και το μέλλον των κοινωνιών. Σήμερα βιώνουμε την κατάσταση της πρόκλησης γιατί η Συγκυβέρνηση της Αριστεράς στην Ελλάδα προσπάθησε να μπερδέψει τους πολίτες, να τους εξαπατήσει και να τους εκμεταλλευτεί. Ευτυχώς οι μάσκες έπεσαν γρήγορα και όλη η Ελλάδα συνειδητοποιεί ότι οι αυτόκλητοι σωτήρες δεν μπορούν ούτε οι ίδιοι να σωθούν γιατί δεν έχουν σταθερές αξίες. Ο λαός δεν είναι νήπιο, που εκτός από τον ανώριμο σημαίνει και αυτόν που δεν μιλά (νήπιο = νη έπος). Ο λαός είναι Άνθρωπος με την έννοια του «αναρθρώνω, αρθρώνω έπος, λόγον». Όταν σκέφτεσαι, μιλάς, πράττεις και, το κυριότερο, όταν επιλέγεις να πιστεύεις σε κάτι σταθερό, τότε δίνεις την απάντησή σου…!