Ο Vladimir Putin δεν έχει χάσει την ικανότητά του να εκπλήσσει – αφότου το "κενό” της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή του προσέφερε ευρύ πεδίο ανάληψης πρωτοβουλιών. Η επίσκεψη του Σύρου προέδρου Bashar al-Assad το βράδυ της Τρίτης στη Μόσχα, κίνηση προφανώς "χορογραφημένη” σε κάθε της λεπτομέρεια από κοινού με το Κρεμλίνο, υποδηλώνει την βούληση της Ρωσίας να υπαγορεύσει τον ρυθμό των εξελίξεων, όχι μόνο στο πεδίο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, αλλά και στην διπλωματική προσπάθεια για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη συριακή κρίση.
Η επίσκεψη, που δημοσιοποιήθηκε μόλις την Τετάρτη, ήταν η πρώτη που πραγματοποιεί στο εξωτερικό ο Assad κατά τα τέσσερα χρόνια που διαρκεί ο σπαραγμός της Συρίας – φέρεται δε να πραγματοποιήθηκε με ρωσικό κυβερνητικό αεροσκάφος για λόγους ασφαλείας.
Το timing υπήρξε μελετημένο: ο Assad εμφανίσθηκε στο Κρεμλίνο την ημέρα της συνυπογραφής του ρωσο-αμερικανικού στρατιωτικού πρωτοκόλλου για την αποφυγή θερμών επεισοδίων στον συριακό εναέριο χώρο – και μόλις λίγα 24ωρα πριν από τις τετραμερείς συνομιλίες την Παρασκευή στη Βιέννη των υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ, Ρωσίας, Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας, που είχε ανακοινώσει ο John Kerry.
Ο συμβολισμός της επίσκεψης Assad δεν αφορά μόνο τη στενή συμμαχική σχέση της Μόσχας και της Δαμασκού, που άλλωστε έχει ήδη επιβεβαιωθεί στα πεδία των μαχών, αλλά και την ίδια την πολιτική υπόσταση του Σύρου προέδρου, ο οποίος εμφανίζεται να κινείται ως αρχηγός κράτος με πλήρεις αρμοδιότητες, που εκπροσωπεί τη χώρα του εκτός συνόρων – και όχι ως απονομιμοποιημένο αντικείμενο αμφισβητήσεων ή ένα "εμπόδιο” που πρόκειται αργά ή γρήγορα να απομακρυνθεί.
Άλλωστε και ο Ρώσος πρόεδρος κατά τις δηλώσεις του ενώπιον του Assad τόνισε καθαρά ότι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας έχει προτεραιότητα έναντι της πολιτικής μετάβασης – συνεπώς η συζήτηση για το μέλλον του ηγέτη της Δαμασκού είναι, κατά το Κρεμλίνο, εκτός θέματος, όσο δεν έχει υπάρξει ακόμη αποφασιστική ήττα των τζιχαντιστών επί του εδάφους.
Ο ίδιος ο Assad, πάλι, εμφανίσθηκε να αναγνωρίζει την ανάγκη μιας πολιτικής διαδικασίας, ωστόσο τόνισε ότι εναπόκειται αποκλειστικά στους ίδιους τους Σύρους να καθορίσουν την έκβασή της.
Υπενθυμίζεται ότι όλες τις προηγούμενες μέρες αναπτύσσεται μεταξύ των δυτικών χωρών και των συμμάχων τους (αλλά ερήμην της Μόσχας και της Δαμασκού) ένας ιδιόμορφος διάλογος για το χρονικό περιθώριο παραμονής στην εξουσίας που μπορεί να παραχωρηθεί στον Assad. Λ.χ. η Γαλλία επιμένει στην άμεση απομάκρυνσή του, ενώ η Τουρκία, σύμφωνα με αξιωματούχους που επικαλείται το πρακτορείο Reuters, για πρώτη φορά φέρεται, σε μιαν αξιοσημείωτη στροφή, να συγκατατίθεται στην παραμονή του Σύρου προέδρου στην εξουσία, για μια μεταβατική περίοδο έξι μηνών.
Για τον Vladimir Putin, η υπεράσπιση του Assad αποτελεί λογική συνέπεια των διδαγμάτων μιας καθοριστικής για το σημερινό ρωσικό πλέγμα εξουσίας εμπειρίας: της πτώσης του συμμάχου της Μόσχας Slobodan Milosevic στη Σερβία. Η δυνατότητα διάσωσης πιστών "πελατών” αποτελεί στοιχείο που ορίζει μια μεγάλη δύναμη – όπως άλλωστε και η ικανότητά της να "δεσμεύει” μια περιοχή του κόσμου ως ζωτικής σημασίας για τα εθνικά της συμφέροντα.
Όμως, η επίσκεψη Assad στη Μόσχα παρουσιάζει και μια πίσω όψη, ήτοι της ολοένα και μεγαλύτερης εξάρτησης του Σύρου ηγέτη από τους Ρώσους συμμάχους του, οι οποίοι έτσι αποκτούν μεγαλύτερη ευχέρεια να τον "ρυμουλκύσουν” σε πολιτικές λύσεις της αρεσκείας τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές φορές κατά το πρόσφατο παρελθόν Ρώσοι ιθύνοντες έχουν διαμηνύσει ότι η Μόσχα δεν έχει "παντρευτεί” το καθεστώς Assad. Έχει όμως "παντρευτεί” το συριακό κράτος, του οποίου η επιβίωση αποτελεί απόλυτη αναγκαιότητα, αν πρόκειται η Ρωσία να αποκρούσει τη "στρατηγική του χάους” και να επαναφέρει, όπως επιθυμεί, στο διεθνές σύστημα περισσότερο "βεστφαλιανά” χαρακτηριστικά.
Άλλωστε, αμέσως μετά την αναχώρηση του Assad ο Vladimir Putin προχώρησε σε δύο κινήσεις ιδιαίτερης σημασίας: ενημέρωσε τηλεφωνικά για τη συνάντηση τους βασιλείς Salman της Σαουδικής Αραβίας και Abdullah της Ιορδανίας καθώς και τους προέδρους Abdel Fattah el-Sisi της Ιορδανίας και Tayyip Erdogan της Τουρκίας. Ο τελευταίος είναι και αυτός που θα πρέπει να αντλήσει τα περισσότερο "άβολα” συμπεράσματα καθώς έχει αυτοεγκλωβιστεί σε μια θέση αδιαλλαξίας – ενώ αντίθετα ο διάδοχος και υπουργός Άμυνας της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκηπας Mohammed επισκέφθηκε τη Ρωσία τόσο τον Ιούνιο όσο και τον Σεπτέμβριο, ενώ ο Sisi έγινε για άλλη μία φορά δεκτός από τον Putin τον Αύγουστο (όπως και ο διάδοχος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων τον επόμενο μήνα).
Η Μόσχα δεν επιθυμεί να εμφανίζεται ως μέρος ενός "σιιτικού τόξου”, παρότι έχει συγκροτήσει στη Βαγδάτη κοινό κέντρο επιχειρησιακών πληροφοριών με τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν, ενώ και οι κυριότεροι σουνίτες αντίπαλοι του Assad κατανοούν την ανάγκη να διατηρούν, το λιγότερο, ανοικτούς διαύλους με το Κρεμλίνο.
Για τον αδιάλλακτο Erdogan, πάλι, υπάρχουν και τα παράπλευρα μηνύματα: π.χ. η υποδοχή από τον Ρώσο υφυπουργό Εξωτερικών Μikhail Bogdanov αντιπροσωπείας των Κούρδων της Συρίας, με αντικείμενο μεταξύ άλλων το άνοιγμα ενός γραφείου εκπροσώπησης στη ρωσική πρωτεύουσα.