Τους χρόνους μας διακρίνει μια συνεχώς αυξανόμενη απομάκρυνση από τον εαυτό μας. Κι ας επικρατεί άλλη εντύπωση. Αναζεί πάλι η πεποίθηση ότι είναι δυνατή η γνώση του υπεραισθητού.. Και όχι μόνο η φιλοσοφία, αλλά και η επιστήμη πειράται να καθορίσει την ουσία της πραγματικότητας. Στο δυνατόν αυτής της γνώσης αντιδρούσε ο θετικισμός, περιοριζόμενος στο επί μέρους στοιχείο του. Εν αντιθέσει προς τον θετικισμό κατανοείται πάλι σήμερα η σημασία της ολότητας και της μορφής.
Εξάλλου, εξαίρεται η ουσιώδης, η ποιοτική διαφορά μεταξύ φύσης και πνεύματος, την οποία επισκότισε η φυσιοκρατία και ο θετικισμός. Για τις ροπές αυτές το πνεύμα έχει μεν πραγματικότητα, αλλά στερείται αυτονομίας και ιδιοτυπίας. Οι μεταφυσικές ροπές του 20ου αιώνα, όπως και η σύγχρονη οντολογία, επιστρέφουν στην παλαιότερη αντίληψη περί πνεύματος και καταδεικνύουν την πραγμάτικότητά του, την αυτονομία του και τη σημασία του. Χωρεί,εντούτοις,η προσπάθεια για άρση της μεταξύ φύσης και πνεύματος αντίθεσης, με τη συγκρότηση της ευρύτερης ενότητας.
Η κριτική πραγματοκρατία, η οποία τείνει προς μεταφυσική,βασιζόμενη επί της εμπειρίας και χωρούσα δια επαγωγής, προπαρασκεύασε αυτήν τη σύνθεση.Η νέα αυτή θεώρηση της πραγματικότητας σημαίνει πλήρη εκμηδένιση του υλισμού.
Ο άνθρωπος κουράστηκε από το καταθλιπτικό συναίσθημα, το οποίο γεννά βίο χωρίς νόημα,χωρίς ψυχική ασφάλεια, χωρίς κεντρική αξία, όπως είναι κατ'ανάγκην κάθε μορφή βίου χωρίς πίστη σε κάποιο θεό. Την πίστη μας προς αυτόν ουδέν παρεμποδίζει σήμερα, ούτε η επιστήμη ούτε η φιλοσοφία. Την πίστη στις δυνατότητες του Σύμπαντος.
Στο μηχανοκρατικό κοσμοείδωλο αντιπαραβάλλεται το "βασίλειο" της ελευθερίας, του αυτόνομου και δημιουργικού πνεύματος. Στον υλιστικό μονισμό, η πολυαρχία της κατά στρώματα διαρθρωμένης πραγματικότητας. Και στον εξωτερικό κόσμο των αισθήσεων, ο ενδόμυχος κόσμος μας, το αξιολογικό σύμπαν του στήθους μας, το οποίο δημιουργεί χώρο για τυην όποια πίστη, στην όποια δύναμη.
Αλλωστε, η ίδια η επιστήμη κατέδειξε το μυστήριο που μας περιβάλλει. Οι χρόνοι κατά τους οποίους οι μικροί προφήτες της φρονούσαν μεγαλαυχούντες ότι έλυσαν όλα τα αινίγματα και κατά τους οποίους μυθολογούσαν περί της τελευταίας λέξης της επιστήμης ως προς τα μεγάλα προβλήματα, παρήλθαν ανεπιστρεπτί.
Η ευλάβεια προς το μη ερευνητό, η οποία χαρακτήριζε τον Goethe, κατέλαβε πάλι της ψυχές πολλών ανθρώπων. Η νόηση, ως αποκλειστικό μέσον για την αλήθεια, έχασε μέρος της μαγείας της.Οι μέθοδοι που συγκρότησαν οι φυσικές επιστήμες κατά το παρελθόν,δεν θεωρούνται πλέον επαρκείς για έρευνα όλης της περιοχής της φύσης.
Τα πορίσματα της σύγχρονης Βιολογίας, η νέα περί ύλης και ενέργειας αντίληψη της φυσικής και της χημείας, ο κλονισμός της μέχρι σήμερα ισχύουσας έννοιας περί των φυσικών νόμων, δημιούργησαν έδαφος κατάλληλο για νέες μεταφυσικές συλλήψεις. Και παρέχουν στηρίγματα στη θρησκευτική και ιδεαλιστική κοσμοθεωρία.
Ο Riilke συνιστά την...επιστροφή στον εαυτό μας! Διότι το πνεύμα, το υπεραισθητό, το ιδεώδες δεν βιώνεται παρά μονο με την απομάκρυνση από τους μικρούς θορύβους της ζωής. Ο 19ος αιώνας διαπνεόταν από τον πόθο προς το απέραντο και από τη νοσταλγία προς ύψιστη αξία, εκ της οποίας λαμβάνει το νόημα ο ανθρώπινος βίος.
Κουρασμένη η ψυχή από τον υλισμό και τον θετικισμό, πλήρης σκεπτικισμού και αμφιβολίας ως προς την αξία της νόησης και μόνο της νόησης, στρέφεται προς τον μυστικισμό. Και τον συναντούμε στις τέχνες και στις προσπάθειες προς νέες μορφές πίστης.
Αλλά και η φιλοσοφία της ζωής, η οποία ανακαλύπτει πάλι την πίστη υπό τη μορφή ακριβώς του μυστικισμού. Μυστικιζούσης ροπής δεν ήταν άμοιρη και η φιλοσοφία σ' όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Αφορμάται από των φυσικών ή από των πνευματικών επιστημών. Ανασυνδέει εαυτήν προς τα μεγάλα ιδεαλιστικά φιλοσοφήματα του παρελθόντος και στρέφεται προς την πνευματοκρατική ερμνηνεία του κόσμου...