φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Ο Άγγελος Τερζάκης (1907 – 1979) υπήρξε ένας από τους πιο λαμπρούς Έλληνες εκφραστές της Γενιάς του ’30 στα γράμματα και στον πολιτισμό. Εκτός από το πολύπλευρο συγγραφικό του έργο ο Τερζάκης είναι γνωστός και για το ότι εκπλήρωσε στο ακέραιο το πατριωτικό του καθήκον, υπηρετώντας ως απλός στρατιώτης στο Μέτωπο της Βορείου Ηπείρου κατά τον πόλεμο του ’40 . Το βιβλίο του «Ελληνική Εποποιία 1940 -41» αποτελεί μια αυθεντική πηγή για τη ζωή και τις άνισες αλλά νικηφόρες μάχες των Ελλήνων στην Ήπειρο.
Στις «Προσωπικές Σημειώσεις» του εμπεριέχονται οι απόψεις του συγγραφέα για διάφορα θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο ως φυσικό και κοινωνικό ον και έχουν διαχρονική αξία. Ας δούμε τί λέει ο Τερζάκης για την πολιτική: «Η πολιτική ζωή είναι όπως τα παγόβουνα. Αυτό που φαίνεται είναι ένα πολοστημόριο του πραγματικού. Το κύριο σώμα είναι υποβρύχιο –παζάρια, συναλλαγές, ελιγμοί. Και ο κοσμάκης διαβάζοντας αυτά που οι αφεντάδες του θέλουνε να διαβάζει, νομίζει και πως μπορεί να κρίνει. Σάμπως να διέθετε τα πραγματικά δεδομένα!»
Για τον Τερζάκη η μελωδία της πολιτικής είναι πολύ περιορισμένη. Παίζει το σκοπό της απάνω σε δύο μόνο νότες: την υποκρισία και τον κυνισμό. Τις μεταχειρίζεται εναλλάξ, σε μακρές και βραχείες συλλαβές και αυτό είναι όλο. Όσο για τους Ρωμιούς, αυτοί ελεεινολογούν το κράτος τους που το φτιάχνουν οι ίδιοι και είναι πολιτικομανείς. Το δυστύχημα στην Ελλάδα είναι πως ο κόσμος παίρνει την πολιτική στα σοβαρά και οι πολιτευτές όχι!
«Οι έννοιες έχουν αντίτιμο, διαφορετικά απομένουν χωρίς περιεχόμενο λέξεις. Η έννοια για να γίνει ιδέα, πίστη, αγοράζεται, δεν αποκτάται δωρεάν. Όταν δεν καταβάλλεις το ηθικό αντίτιμο δεν γίνεται σάρκα σου. Απομένει δανεική. Δεν μπορείς να λες πως είσαι δημοκρατικός όταν δεν συμμερίζεσαι τη ζωή του λαού, το βιωτικό του επίπεδο, τα προβλήματά του. Με το να λες πως είσαι δημοκράτης και να ζεις τον μεγαλοαστικό ή κεφαλαιοκρατικό τύπο ζωής εξαπατάς ή τον εαυτό σου ή τους άλλους ή και τους δύο. Θα καταβάλεις το τίμημα της δημοκρατίας για να είσαι δημοκράτης. Αν δεν μπορείς γιατί δεν σ’ αρέσει τότε ας το πάρεις απόφαση! Θα είσαι ντιλετάντες της Δημοκρατίας, πρόσωπο με ισχυρισμό μόνον, όχι με συνείδηση δημοκρατική. Τη συνείδηση δεν την πλάθει η ιδέα. Την πλάθει ο τύπος ζωής. Πρέπει να συναντηθούν ζωή και ιδέα.
Δεν υπάρχει Κέντρο. Υπάρχει μόνο Δεξιά και Αριστερά. Υπάρχει ανάμεσά τους κι ένας κόσμος κινητός, ασυνάρτητος, περιθωριακός, που ιδεολογικά παραπαίει, νεροκουβαλητής πότε στο μύλο της μιας άκριας, πότε της άλλης. Ένας κόσμος δίχως ιδεολογική οργάνωση, δίχως πολιτική συγκεκριμένη, δίχως συνέπεια και κατεύθυνση, γεμάτος αοριστολόγους, αισθηματολόγους, λιποτάχτες, άτολμους, παρελθοντιστές, ηττημένους, ψεδαισθησιαζόμενους, μυαλά θολά και παραζαλισμένα. Ανάμεσά τους μπερδεύονται πολλοί εγκάθετοι…»
Ο Τερζάκης γράφει και για τη Φύση, τον Θεό , τον Έρωτα:
«Πού να ξέρω εγώ αν η ερωτική έκσταση δεν είναι μέσο για μια στιγμιαία επικοινωνία με μια τάξη πραγμάτων έξω από την κοινή εμπειρία, κι όχι απλό μηχανικό δόλωμα για τη σύλληψη του εμβρύου; Οπότε όλη η αξιολογία αλλάζει. Η ερωτική δίψα δεν μεταβάλλει τον άνθρωπο σε τυφλό, ηλίθιο όργανο μιας σκοτεινής βουλής , αλλά είναι μια μεταφυσική ανάγκη επιστροφής ή ανόδου σε έναν Παράδεισο μυστικό, που δίνει βάθος στο νόημα του κόσμου. …
Δίνω μια μυστικιστική σημασία στον έρωτα – μόνο που είναι ανεπίτευκτη. Η ερωτική έκσταση μια εμπειρία. Εμπειρία σαν κατάσταση οριακή. Σε φέρνει σ’ επαφή με κάτι “πέραν”. Η ερωτική έκσταση είναι αδιατύπωτη σε γλώσσα. Δεν αιχμαλωτίζεται σε ρητά νοήματα ή συναισθήματα. Ανεπίδεκτη καταγραφής. Είναι κάτι άλλο, σχεδόν αλλότριο…. Παρατήρησε τη χαρά, την αγαλλίαση με την οποία η γυναίκα, όταν έχει απαλλαγεί από τα δεσμά της υποκρισίας, πετάει τα ρούχα της –όλα!- και πηδάει στο κρεβάτι, για να σφαδάσει, να δοθεί. Είναι μια χειρονομία συμβολική, οργιαστική, που γυρίζει πίσω χιλιετηρίδες ολάκερες. Τη στιγμή εκείνη, ολάκερος ο πολιτισμός –ένα περιττό κάλυμμα- πετάγεται πέρα, και ο άνθρωπος γυμνό σκουλήκι, όπως βγήκε από τα χέρια της Φύσης, λυτρώνεται, ελευθερώνεται. Η ευτυχία του έρωτα είναι κι ένας θρίαμβος, μια άγρια θριαμβευτική επιστροφή στο λίκνο.
Όταν λέμε πως όλες οι γυναίκες είναι ίδιες, πως «λύχνου σβεσθέντος» κλπ. απομονώνουμε το όργανο αναπαραγωγής της γυναίκας και εντοπίζουμε σε αυτό, απρόσωπο πια, το θέμα. Όμως η γυναίκα είναι συνδυασμός διαφόρων πραγμάτων: του οργάνου, της μορφής, του αναστήματος, του ψυχικού της ρευστού κ.λπ. Όλα αυτά μαζί δημιουργούν ένα απρόοπτο: Τις αντιδράσεις της συγκεκριμένης κάθε φορά γυναίκας στην κρούση. Αυτό είναι υο μυστήριο που περιέχει η κάθε μια και που μεθάει τον άντρα. Πρόκειται για δόλωμα, που αποβλέπει στην αναπαραγωγή; Πρόκειται για μια στιγμιαία μεταφυσική αποκάλυψη με συμβολικό τρόπο; …Αναζητώ την εκπλήρωση, όχι τον έρωτα. Ο έρωτας μπορεί να με βοηθήσει να την φτάσω».
Ο πίνακας απεικονίζει το «Γυμνό» του επίσης εκπροσώπου της Γενιάς ’30 στην εικαστική τέχνη Κ. Παρθένη.