Βάσια Ζαριφοπούλου • Νίκος Γεωργαντζάς
Γιατί ο Αριστοτέλης στηρίζει τον ορισμό της πολιτείας στην πόλη ή city; Πώς ακριβώς ορίζεται η κοίτη και ποια είναι η σχέση της με την πόλη ή city;
Η ‘κοίτη’ είναι μια αρχαία ελληνική λέξη. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα ‘κείμαι’, που σημαίνει: ‘ευρίσκομαι’.
Συγγενής του ρήματος ‘κείμαι’ είναι και η λέξη ‘κώμη’ που σημαίνει: συνοικισμός μεγαλύτερος του χωριού και μικρότερος της κωμόπολης. Ως ‘κοίτη’ βέβαια συνήθως εννοούμε την κοιλότητα ροής των υδάτων ενός ποταμού, αν και η λέξη ‘κοίτη’ επίσης σχετίζεται και με την αγκαλιά, την οικία, την οικογένεια, την φιλότητα και την κλίνη.
Συχνά, σε μία ‘κοίτη’, ήτοι σε μία εδαφική έκταση, προσκείμενη συνήθως σε όχθες ποταμού, συγκεντρώνεται μια συλλογικότητα ανθρώπων, που έχουν τις ίδιες καταβολές, ήθη, έθιμα και γλώσσα. Από κοινού ιδρύουν ένα συνεταιρισμό, με σκοπιμότητα να ανοικοδομήσουν οικίες και να διαβιώσουν αρμονικά, με τους κανόνες που ορίζουν οι ίδιοι.
Δημιουργούν έτσι τις αναγκαίες προϋποθέσεις, για την ανάδυση ενός κατά φύσιν οικοσυστήματος. Από την από κοινού δημιουργία μιας σφαιρικής δομής λήψης των κοινών τους αποφάσεων, αφ’ εαυτής αναδύεται η πολιτεία της κλασικής Ελλάδος.
Οι Λατίνοι μετέτρεψαν την λέξη ‘κοίτη’ σε «civitas» και την όρισαν ως μία κοινότητα ανθρώπων, αποτελουμένη από αυτόνομους, κυρίαρχους πολίτες εν ελευθερία. Οι Γάλλοι ‘γαλλοποίησαν’ την έννοια σε «cité », μια γαλλική λέξη που μετέπειτα δανείστηκαν οι Άγγλοι, ώστε να χρησιμοποιούν ευρέως σήμερα, για την κάθε πόλη τους, την λέξη «city»!
Η λατινική έκφραση «civis Romanus sum» σημαίνει: «είμαι Ρωμαίος πολίτης». Στην γαλλική δε και αγγλική γλώσσα, ο πολίτης ονομάζεται: «citoyen» και «citizen», αντίστοιχα.
Επάνω σε τούτη την έννοια της πόλης ή city, ο Αριστοτέλης στηρίζει τον ορισμό της πολιτείας στην πόλη ή city. Βλέπει την πολιτεία ως μία κοινωνία από «πολιτικά όντα», συναρμοσμένα μεταξύ τους σε μία κοινωνική ολότητα, με την προαίρεση της κοινής τους διαβίωσης (Αριστοτέλης, ‘Πολιτικά’, 1252-1254). ★
Την αρμονική συγκόλληση και αειφορία αυτής της κοινής ζωής, τις εξασφαλίζει η κοινωνική ολότητα ανθρώπων με ένα κοινό ιστορικό παρελθόν και μια κοινή ιστορική κληρονομιά, κοινούς ήρωες, κοινά ήθη, έθιμα και αποδεκτούς, κατόπιν λήψης συλλογικών αποφάσεων, κοινούς νόμους. Η πολιτεία όμως, μόνον αφ’ εαυτής αναδύεται· ούτε δημιουργείται, ούτε βέβαια παράγεται.
Αυτό που από κοινού δημιουργείται είναι μια σφαιρική δομή λήψης κοινών αποφάσεων. Η οποία σφαιρική δομή έχει ως πυξίδα τα κατά Δημόκριτον «ευθύνειν και ελέγχειν», ήτοι την από κοινού ανάληψη ευθύνης και ελέγχου όλων ανεξαιρέτως των εταίρων-μελών μιας συνοικήσεως, ενός συνεταιρισμού ή ενός οικοχωριού, αθροιστικά: σε ατομικό συν κοινωνικό συν πολιτικό επίπεδο.
Η από κοινού δημιουργία της σφαιρικής δομής λήψης των κοινών αποφάσεων των εταίρων-μελών οδηγεί στην αφ’ εαυτής ανάδυση του κατά φύσιν συστήματος της πολιτείας. Με την ανάδυσή της, η πολιτεία αναίμακτα και ειρηνικά κάνει περιττή την κάθε είδους ―ενάντια στην φύση― εξουσία, ενώ ταυτόχρονα μεταλλάσει την ολότητα των εταίρων-μελών της σε μια ολότητα ανθρώπων κυριάρχων εν ελευθερία, ήτοι σε πραγματικούς πολίτες.
Η αειφορία της πολιτείας και η ευημερία των πολιτών της εξασφαλίζεται μέσω της δυναμικής αλληλεξάρτησης μεταξύ της πολιτείας και των πολιτών της. Την ολότητα πλέον αυτή, των ανθρώπων κυριάρχων εν ελευθερία, στηρίζουν η αυτο-οργάνωση, η αυτο-διαχείριση και η αυτο-διοίκηση.
★ Ιδού πώς ακριβώς ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί το… city στον ορισμό της πολιτείας: «πολιτεία μεν γαρ έστι τάξις τοις πόλεσιν η περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται, και τι το κύριον της πολιτείας και τι το τέλος εκάστης της κοινωνίας εστίν» (Αριστοτέλους ‘Πολιτικά’, 1289α, 15-18).
Μτφ. «η πολιτεία λοιπόν είναι η αρμονική δομή ευταξίας των αρχών των πόλεων, δηλαδή με ποιον τρόπο κατανέμονται και ποιο είναι το κυρίαρχο στοιχείο της πολιτείας και ποιο το ποθούμενο αποτέλεσμα της κάθε κοινωνίας».
Φωτογραφία: αναπαράσταση της Αμφιπόλεως.
Γιατί ο Αριστοτέλης στηρίζει τον ορισμό της πολιτείας στην πόλη ή city; Πώς ακριβώς ορίζεται η κοίτη και ποια είναι η σχέση της με την πόλη ή city;
Η ‘κοίτη’ είναι μια αρχαία ελληνική λέξη. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα ‘κείμαι’, που σημαίνει: ‘ευρίσκομαι’.
Συγγενής του ρήματος ‘κείμαι’ είναι και η λέξη ‘κώμη’ που σημαίνει: συνοικισμός μεγαλύτερος του χωριού και μικρότερος της κωμόπολης. Ως ‘κοίτη’ βέβαια συνήθως εννοούμε την κοιλότητα ροής των υδάτων ενός ποταμού, αν και η λέξη ‘κοίτη’ επίσης σχετίζεται και με την αγκαλιά, την οικία, την οικογένεια, την φιλότητα και την κλίνη.
Συχνά, σε μία ‘κοίτη’, ήτοι σε μία εδαφική έκταση, προσκείμενη συνήθως σε όχθες ποταμού, συγκεντρώνεται μια συλλογικότητα ανθρώπων, που έχουν τις ίδιες καταβολές, ήθη, έθιμα και γλώσσα. Από κοινού ιδρύουν ένα συνεταιρισμό, με σκοπιμότητα να ανοικοδομήσουν οικίες και να διαβιώσουν αρμονικά, με τους κανόνες που ορίζουν οι ίδιοι.
Δημιουργούν έτσι τις αναγκαίες προϋποθέσεις, για την ανάδυση ενός κατά φύσιν οικοσυστήματος. Από την από κοινού δημιουργία μιας σφαιρικής δομής λήψης των κοινών τους αποφάσεων, αφ’ εαυτής αναδύεται η πολιτεία της κλασικής Ελλάδος.
Οι Λατίνοι μετέτρεψαν την λέξη ‘κοίτη’ σε «civitas» και την όρισαν ως μία κοινότητα ανθρώπων, αποτελουμένη από αυτόνομους, κυρίαρχους πολίτες εν ελευθερία. Οι Γάλλοι ‘γαλλοποίησαν’ την έννοια σε «cité », μια γαλλική λέξη που μετέπειτα δανείστηκαν οι Άγγλοι, ώστε να χρησιμοποιούν ευρέως σήμερα, για την κάθε πόλη τους, την λέξη «city»!
Η λατινική έκφραση «civis Romanus sum» σημαίνει: «είμαι Ρωμαίος πολίτης». Στην γαλλική δε και αγγλική γλώσσα, ο πολίτης ονομάζεται: «citoyen» και «citizen», αντίστοιχα.
Επάνω σε τούτη την έννοια της πόλης ή city, ο Αριστοτέλης στηρίζει τον ορισμό της πολιτείας στην πόλη ή city. Βλέπει την πολιτεία ως μία κοινωνία από «πολιτικά όντα», συναρμοσμένα μεταξύ τους σε μία κοινωνική ολότητα, με την προαίρεση της κοινής τους διαβίωσης (Αριστοτέλης, ‘Πολιτικά’, 1252-1254). ★
Την αρμονική συγκόλληση και αειφορία αυτής της κοινής ζωής, τις εξασφαλίζει η κοινωνική ολότητα ανθρώπων με ένα κοινό ιστορικό παρελθόν και μια κοινή ιστορική κληρονομιά, κοινούς ήρωες, κοινά ήθη, έθιμα και αποδεκτούς, κατόπιν λήψης συλλογικών αποφάσεων, κοινούς νόμους. Η πολιτεία όμως, μόνον αφ’ εαυτής αναδύεται· ούτε δημιουργείται, ούτε βέβαια παράγεται.
Αυτό που από κοινού δημιουργείται είναι μια σφαιρική δομή λήψης κοινών αποφάσεων. Η οποία σφαιρική δομή έχει ως πυξίδα τα κατά Δημόκριτον «ευθύνειν και ελέγχειν», ήτοι την από κοινού ανάληψη ευθύνης και ελέγχου όλων ανεξαιρέτως των εταίρων-μελών μιας συνοικήσεως, ενός συνεταιρισμού ή ενός οικοχωριού, αθροιστικά: σε ατομικό συν κοινωνικό συν πολιτικό επίπεδο.
Η από κοινού δημιουργία της σφαιρικής δομής λήψης των κοινών αποφάσεων των εταίρων-μελών οδηγεί στην αφ’ εαυτής ανάδυση του κατά φύσιν συστήματος της πολιτείας. Με την ανάδυσή της, η πολιτεία αναίμακτα και ειρηνικά κάνει περιττή την κάθε είδους ―ενάντια στην φύση― εξουσία, ενώ ταυτόχρονα μεταλλάσει την ολότητα των εταίρων-μελών της σε μια ολότητα ανθρώπων κυριάρχων εν ελευθερία, ήτοι σε πραγματικούς πολίτες.
Η αειφορία της πολιτείας και η ευημερία των πολιτών της εξασφαλίζεται μέσω της δυναμικής αλληλεξάρτησης μεταξύ της πολιτείας και των πολιτών της. Την ολότητα πλέον αυτή, των ανθρώπων κυριάρχων εν ελευθερία, στηρίζουν η αυτο-οργάνωση, η αυτο-διαχείριση και η αυτο-διοίκηση.
★ Ιδού πώς ακριβώς ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί το… city στον ορισμό της πολιτείας: «πολιτεία μεν γαρ έστι τάξις τοις πόλεσιν η περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται, και τι το κύριον της πολιτείας και τι το τέλος εκάστης της κοινωνίας εστίν» (Αριστοτέλους ‘Πολιτικά’, 1289α, 15-18).
Μτφ. «η πολιτεία λοιπόν είναι η αρμονική δομή ευταξίας των αρχών των πόλεων, δηλαδή με ποιον τρόπο κατανέμονται και ποιο είναι το κυρίαρχο στοιχείο της πολιτείας και ποιο το ποθούμενο αποτέλεσμα της κάθε κοινωνίας».
Φωτογραφία: αναπαράσταση της Αμφιπόλεως.