Η πρωτοχρονιά μας βυθίζει συνήθως στη λήθη του νοήματος του χρόνου υπό την επιβλητική συγχορδία της εόρτιας ατμόσφαιρας και των συνεπειών της. Ευθυμία,ευχές, πανδαισία για τους έχοντες ακόμα, λίγος ή πολύς τζόγος επισκηνώνουν στο χρονικό άρμα, καλώντας μας να ξεχάσουμε κι όχι να θυμηθούμε ή να εμβαθύνουμε στον έγχρονο κατάστασή μας.
Κι όμως, η κυκλική επαναστροφή επί τα ίδια κάθε Πρωτοχρονιά προσφέρει νύξεις, εγείρει ερωτηματικά, αφυπνίζει κάποτε τις κοιμώμενες συνειδήσεις μας. Σε τι συνίσταται αλήθεια ο χρόνος; Ποιο είναι το ουσιαστικό του είναι; Είναι πασίγνωστο πως το πρόβλημα απασχόλησε και απασχολεί φιλοσόφους, επιστήμονες και στοχαστές, μα αξίζει να σημειωθεί εμφαντικά μάλιστα, πως ο χρόνος είναι κατάσταση όλων των βροτών. Αξίζει επομένως να αναστραφούμε με το είναι του, αφού αφορά όλους μας ανεξαιρέτως.
Είναι γνωστό, πως ως ένσαρκα όντα,ως όντα δηλαδή με σώμα το οποίο κινείται και δρα, μετέχουμε στην κοσμική διαδικασία, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η κίνηση και η μεταβολή. Αλλάζουν τα πάντα και μαζί τους και η σωματική μας υπόσταση, έσχατο όριο της οποίας είναι η φθορά και η μεταστοιχείωση. Το είναι της αλλαγής επομένως είναι ο δυναμικός θάνατος.
Κάθε αλλαγή εγκλείει το θάνατο. δυναμικά,αφού εκεί κατευθύνεται.Η συνειδητοποίηση αυτής της τραγικής αλήθειας όμως, δεν ανήκει στην ίδια την αλλαγή των πραγμάτων, αλλά στη στοχαζόμενη συνείδηση, στον άνθρωπο δηλαδή ο οποίος συνειδητοποιεί αυτήν την αλήθεια.
Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε σοφά στην ιστορία του στοχασμού από τον Ηράκλειτο μέχρι τον Χάιντεγκερ διαμέσου των Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Ντεκάρτ, Μπέρκλι, Εγελο, Κάντ, Νπέρκσον κ,ά. Λύση όμως ουσιαστικά δεν δόθηκε. Αν δινόταν, η φιλοσοφία δεν θα είχε λόγο ύπαρξης πια...
Ναι, η ανθρώπινη συνείδηση πιστοποιεί την αλλαγή και μαζί της το φρικτό φάσμα της εκμηδένισης. Χρόνος έτσι είναι το άρμα που οδηγεί το στοχαζόμενο άνθρωπο στο τέλος, στην άρση της υπαρκτικής του κατάστασης. Κατά βάθος όμως ο χρόνος κλείνει μέσα του το θάνατο. Κι αυτό σημαίνει πως η ίδια η συνείδηση και η έκτασή της, το αρχέγονο υπαρξιακό νοείν συνάπτεται με το θάνατο.
Είναι βέβαιο, ωστόσο, πως το περιεχόμενο της συνείδησης είναι και παραστάσεις, αντικείμενα και μεγέθη του επιστητού. Αποφλοιώνοντας τη συνείδηση από τις παραστάσεις χωρίς χρονικότητα (ιστορικότητα δηλαδή), βυθιζόμαστε σε μιαν άχρονη ουσιαστικά κατάσταση,η οποία συμπτύσσεται με το αειδή χώρο, με τη χωρική ομογένεια, που δεν γνωρίζει ούτε αλλαγές, ούτε μεταβολές.
Αγόμαστε έτσι στην καρδιά του μυστηρίου. Χωρίς το χώρο που είναι άτμητη και αδιαίρετη ολότητα, δεν υπάρχει δυνατότητα κάποιας παράστασης και καμιάς αλλαγής. Δεν υπάρχει, με άλλα λόγια, ούτε λογισμός ούτε χρονικότητα. Ο χρόνος φύεται ως ιερό φυτό με την αντιλαμβανόμενη συνείδηση, μα το είναι του "επισκηνώνει" στην αχώρητη διάσταση του χώρου. Επεται πως ουσιώδες συστατικό δεν είναι η στη χρονικότητα φθίνουσα έγκοσμος συνείδηση,αλλά κάποιο άφθαρτο στοιχείο.
Κι αυτό το στοιχείο κατοπτρίζεται χωρικά, για να αναλώνει συνειδησιακά το υποκείμενο. Βέβαια, ο πανθειστικός πειρασμός είναι σαφής, ελλοχεύει παντοτινά, τείνει να ταυτίσει το χώρο με το είναι, οπότε χρόνος είναι οι άπειροι τρόποι του υπάρχειν και του μεταβάλλεσθαι των όντων. Οι δυσκολίες όμως είναι ανυπέρβλητες και γι'αυτό περαιτέρω είσδυση στο μυστήριο οδηγεί σε γονιμότερες διαπιστώσεις.
Αλλη πραγματικότητα ο χώρος κι άλλη η στο χώρο διαχεόμενη πρωτουπαρξιακά νοούσα συνείδηση, η γυμνή και αναντιπαράστατη πρωτοσυνείδηση. Ο χώρος είναι κάτοπτρο της διαφάνειας της τελευταία. Κι αυτό συνιστά δυνατή την εναλλαγή, κίνηση και μεταβολή των αντικειμένων.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως το είναι του χρόνου δεν συλλαμβάνεται, δεν τέμνεται, ούτε ιστορείται. Πρόκειται για το αποφατικό, άφθαρτο και αιώνιο στοιχείο, το οποίο υπαινίσσεται ο χώρος και το οποίο ταυτόχρονα υποκρύπτει και φανερώνει το αισθητό.
Το είναι του χρόνου εντούτοις, η αιωνιότητα που τον τρέφει και που του προσφέρει τη διάσταση της χρονικότητας, "προσωποιείται" ως επιστασία , ως πρόνοια, ως μέριμνα, ως σκέψη. Η ανθρώπινη συνείδηση θεάται αυτήν την αλήθεια και την προσλαμβάνει στο μέτρο των δυνατοτήτων της.
Γι' αυτό ο άνθρωπος είναι έγχρονο ον. Δεν ταυτίζεται ούτε με τη χρονικότητα, ούτε με την υπερβατικότητα. Σαρκώνει όμως τις κατηγορίες της τελευταίας έγχρονα ως προσωπικός λόγος, ως προσωπικό ήθος,ως προσωπικό κάλλος. Η ανθρώπινη δημιουργία άγει επομένως τη χρονικότητα της είτε γνωρίζει είτε αγνοεί την ιλιγγιώδους βάθους αλήθεια των απαρχών της.