Το ΕΚΑΣ θα καταργηθεί έως το 2019, ενώ από το 2016 δεκάδες χιλιάδες
σημερινοί δικαιούχοι, χαμηλοσυνταξιούχοι των 500-600 ευρώ, θα δουν το
επίδομα είτε να μηδενίζεται είτε να ψαλιδίζεται κατά 50%, με αποτέλεσμα
οι ετήσιες εισοδηματικές απώλειες να ξεπερνούν ακόμη και τα 1.500 ευρώ.
Όσοι συνταξιοδοτηθούν μετά την 1.1.2016 θα πάρουν μειωμένη σύνταξη
περίπου κατά 10% - 15%, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι μειώσεις μπορεί
να ξεπεράσουν το 25%. Μάλιστα, όσο περισσότερες είναι οι εισφορές που
έχει πληρώσει κάποιος κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου και όσο
μεγαλύτερος ο λεγόμενος «συντάξιμος μισθός», τόσο μεγαλύτερος είναι και ο
κίνδυνος περικοπών στις συντάξεις.
Μέσα σε μια ημέρα θα γεννηθεί μια ακόμη γενιά συνταξιούχων με
χαμηλότερες συντάξεις. Μια ακόμη «ταχύτητα», καθώς άνθρωποι με τα ίδια
ακριβώς χαρακτηριστικά που συνταξιοδοτήθηκαν ή θα συνταξιοδοτηθούν με
διαφορά λίγων μηνών θα βρεθούν να εισπράττουν διαφορετικές συντάξεις
ακόμη και κατά 100 ή και 200 ευρώ.
◆ Για τους υφιστάμενους συνταξιούχους το νομοσχέδιο παρέχει προστασία μέχρι το 2018, έτος λήξης του τρίτου μνημονίου.
◆ Για μετά το 2018, το ενδεχόμενο μειώσεων είναι ανοικτό, αν και η
κυβέρνηση δεν το δέχεται. Επίσης ανοικτό είναι το ενδεχόμενο μειώσεων
και από τώρα σε περίπτωση που οι δανειστές δεν δεχθούν τις αυξήσεις στις
ασφαλιστικές εισφορές, αλλά και την «κοστολόγηση» των μέτρων που έχει
κάνει το υπουργείο Εργασίας.
◆ Για τις επικουρικές, ο κίνδυνος περικοπών είναι μάλλον ορατός.
Επ’ αυτού δεν αναφέρει κάτι το κείμενο Κατρούγκαλου. Η κοστολόγηση των
μέτρων, όμως, συμπεριλαμβάνει ένα κονδύλι 200 εκατ. ευρώ, το οποίο, για
να εξασφαλιστεί, θα πρέπει οι συντάξεις άνω των 170 ευρώ που εισπράττουν
περίπου 550.000 συνταξιούχοι να περικοπούν κατά 14% μεσοσταθμικά.
Αυτό το ασφαλιστικό νομοσχέδιο σίγουρα δεν αφήνει ανεπηρέαστους
τους ασφαλισμένους. Ειδικά για εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθερους
επαγγελματίες και αγρότες η αλλαγή θα είναι βίαιη, καθώς από το 2017 θα
κληθούν να πληρώνουν ως εισφορές όχι τα συγκεκριμένα ποσά που καθόριζαν
μέχρι σήμερα ο ΟΓΑ και ο ΟΑΕΕ, αλλά το 20% του φορολογητέου εισοδήματός
τους για την κύρια σύνταξη και επιπλέον 7% για τον κλάδο της υγείας.
Αυτές είναι συνοπτικά οι αλλαγές που επιφέρει το σχέδιο της
ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, η οποία από το μεσημέρι της Δευτέρας
βρίσκεται πλέον στα χέρια των δανειστών για αξιολόγηση αλλά και στα
χέρια του ελληνικού λαού για... κατανόηση.
Προστασία και κίνδυνοι
Το συμπέρασμα που προκύπτει από τις 170 σελίδες του νομοσχεδίου και
τις αλλαγές που επέρχονται τόσο στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων
όσο και από τον νέο υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών είναι ένα: η
κυβέρνηση έφτιαξε νόμο για να προστατέψει τους πιο αδύναμους,
τουλάχιστον στα χαρτιά.
◆ Ο νέος συνταξιούχος δεν θα υποστεί μεγάλο «κούρεμα» στη σύνταξή
του αν έχει πληρώσει ασφαλιστικές εισφορές για 15 χρόνια και έχει μικρό
μισθό.
◆ Ο επαγγελματίας που δηλώνει εισοδήματα πείνας στην εφορία θα πληρώνει λιγότερες ασφαλιστικές εισφορές.
◆ Ο αγρότης μπορεί να μην γλιτώνει την επιβάρυνση, αλλά αυτή θα έρθει σταδιακά και σε βάθος τετραετίας.
◆ Ο συνταξιούχος με την επικουρική των 100-150 ευρώ δεν θα θιγεί ό,τι και αν γίνει με τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές.
Αυτή όμως η σπουδή της κυβέρνησης να προστατέψει με κάθε τρόπο τη
«χαμηλή» σύνταξη ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Η ανάλυση των νέων δεδομένων
δείχνει ότι γεννάται νέος κίνδυνος αύξησης της εισφοροδιαφυγής αλλά και
της φοροδιαφυγής και νέος κίνδυνος άρνησης ασφάλισης από ένα σημείο και
πέρα, καθώς ουσιαστικό κίνητρο με το νέο σύστημα δεν υπάρχει.
Με την αύξηση των εισφορών όχι μόνο για τους επαγγελματίες αλλά και
για τους μισθωτούς (καθώς οι νέες εισφορές στο ΙΚΑ θα είναι αυξημένες
κατά τουλάχιστον μιάμιση ποσοστιαία μονάδα), το αγαθό της σύνταξης
γίνεται ακριβότερο και ταυτόχρονα – λόγω μείωσης συντάξεων – μικρότερης
αξίας. Δεν υπάρχει σοβαρό κίνητρο ασφάλισης, αλλά αντιθέτως υπάρχει
σοβαρό κίνητρο εισφοροδιαφυγής και φοροδιαφυγής.
Η κυβέρνηση περιχαρακώνεται στο ότι δεν θα μειωθούν οι κύριες
συντάξεις. Καταρχάς αυτό εξαρτάται από τη στάση που θα τηρήσουν οι
θεσμοί. Και γενικότερα η εικόνα που θα σχηματιστεί μετά την ολοκλήρωση
της διαπραγμάτευσης είναι πολύ πιθανό να είναι απείρως χειρότερη σε
σχέση με αυτή που περιγράφεται στο νομοσχέδιο Κατρούγκαλου.
Νάρκη 1: Απώλεια εισφορών
Ένας από τους βασικούς οικονομικούς νόμους ορίζει ότι όσο
αυξάνονται οι φορολογικοί συντελεστές τόσο ισχυρότερο γίνεται το κίνητρο
για αύξηση της φοροδιαφυγής, με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση των
φορολογικών εσόδων.
Ειδικά στο θέμα των επαγγελματιών και των αγροτών, οι κυβερνήσεις
υπέπεσαν αρκετές φορές στο ίδιο λάθος: επέβαλαν φόρο από το πρώτο ευρώ
στους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοί δήλωσαν πέρυσι εισοδήματα 2,6
δισ. ευρώ όλοι μαζί ή... 8.500 ευρώ ο καθένας. Το ίδιο έκαναν και με
τους αγρότες. Επέβαλαν φόρο 13% από το πρώτο ευρώ (μάλιστα ο συντελεστής
θα αυξηθεί) και τα εισοδήματα περιορίστηκαν ακόμη και στα... 2.000 -
3.000 ευρώ κατά κεφαλή.
Τώρα, για την απόκρυψη εισοδήματος, εκτός από το κίνητρο της
φοροδιαφυγής, θα υπάρχει και το κίνητρο της εισφοροδιαφυγής. Ο
υπολογισμός των εισφορών θα γίνεται πλέον αναλογικά με βάση το εισόδημα
και όχι με βάση συγκεκριμένα ποσά, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα για
ελεύθερους επαγγελματίες, δικηγόρους, μηχανικούς, ακόμη και αγρότες. Τι
σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι σε κάθε απόδειξη που θα εκδίδει στο εξής
ένας επαγγελματίας θα επιβάλλονται:
◆ Φόρος 26% από το πρώτο ευρώ.
◆ ΦΠΑ 23%.
◆ Ασφαλιστικές εισφορές 27% για κύρια σύνταξη, αλλά και εισφορές
υπέρ του κλάδου υγείας. Σε αυτό το ποσοστό πρέπει να προστεθεί και 7,5%
για την επικούρηση. Σύνολο 34,5%.
Οι αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών θα
γίνουν από 1.1.2017 για σημερινούς ασφαλισμένους στον ΟΑΕΕ, ενώ για τους
αγρότες, δεδομένου ότι προγραμματίζεται τριπλασιασμός εισφορών, αυτός
προγραμματίζεται να γίνει μέχρι και το 2019. Το ίδιο το υπουργείο
Εργασίας, στην προσπάθεια να εκτιμήσει τις δημοσιονομικές επιπτώσεις από
την αναπροσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών, περιορίζεται μόνο σε
συγκεκριμένες εκτιμήσεις:
◆ Εκτιμά ότι θα εισπράξει 102 εκατ. ευρώ από την αύξηση των εισφορών στους σημερινούς ασφαλισμένους του ΟΓΑ.
◆ Υπολογίζει στα 346 εκατ. ευρώ τα πρόσθετα έσοδα που ενδεχομένως
θα προκύψουν από την αύξηση των εισφορών υπέρ της επικουρικής σύνταξης
κατά 1% (0,5% για τους εργοδότες και 0,5% για τους εργαζόμενους).
◆ Δεν κάνει καμία εκτίμηση για την επίπτωση που θα έχει η μεταβολή στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για τους επαγγελματίες.
Νάρκη 2: Δύο ταχύτητες
Υποτίθεται ότι η μεταρρύθμιση αποσκοπεί στο να επιβάλει ενιαίους
κανόνες για όλους αποκαθιστώντας τη δικαιοσύνη. Αυτό όμως στην πράξη δεν
πρόκειται να συμβεί τουλάχιστον μέχρι το 2018. Όλες οι αδικίες και οι
παθογένειες που κουβαλάει το σημερινό ασφαλιστικό σύστημα θα περάσουν
και στο επόμενο, καθώς οι σημερινές κύριες συντάξεις θα παραμείνουν στο
ύψος τους και το μεγάλο ψαλίδι θα πέσει στις συντάξεις που θα
καταβληθούν από εδώ και στο εξής. Το τι σημαίνει συνταξιούχοι δύο
ταχυτήτων γίνεται αντιληπτό από τα ακόλουθα παραδείγματα:
1 Ασφαλισμένος στον ΟΑΕΕ με συντάξιμες αποδοχές 1.400 ευρώ έφυγε
στη σύνταξη τον Ιούλιο του 2015 εισπράττοντας σύνταξη 952 ευρώ ύστερα
από 20 χρόνια ασφάλισης. Ο αντίστοιχος συνταξιούχος που θα φύγει τον
Ιούλιο του 2016 με επίσης 20 χρόνια ασφάλισης θα εισπράττει 620 ευρώ.
2 Ασφαλισμένος στο ΙΚΑ με συντάξιμες αποδοχές 2.000 ευρώ θα έβγαζε
σύνταξη 1.218 ευρώ ύστερα από 35 χρόνια εργασίας με το σημερινό
καθεστώς, ενώ με το καινούργιο η σύνταξή του θα πέσει στα 1.134 ευρώ.
Αυτές οι διαφορές «παλαιών» - «νέων» εκτιμάται ότι θα κυμαίνονται
από 5% έως και 30% σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ μεσοσταθμικά οι
μειώσεις που θα φέρει το νέο σύστημα θα φτάνουν το 15%. Μέχρι και το
2018 η ψαλίδα θα παραμείνει στις συντάξεις. Από το 2018 και μετά,
υπάρχει ανοικτό το ενδεχόμενο ακόμη για μειώσεις στις συντάξεις που
καταβάλλονται σήμερα.
Το νομοσχέδιο δεν αποσαφηνίζει το τι ακριβώς πρόκειται να γίνει
μετά την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου. Κάνει λόγο για «σύγκλιση» των
συντάξεων που θα έχουν καταβληθεί μέχρι το τέλος του 2015 με αυτές που
θα έχουν δοθεί μετά την 1.1.2016. Το αν αυτό θα γίνει με μειώσεις των
πρώτων ή αυξήσεις των δεύτερων (σ.σ.: τώρα μοιάζει με όνειρο θερινής
νυκτός), είναι κάτι που θα φανεί στην πράξη.
Νάρκη 3: Αντικίνητρο ασφάλισης
Η κυβέρνηση καταβάλλει εμφανέστατη προσπάθεια να ικανοποιήσει τους
υποψήφιους συνταξιούχους οι οποίοι έπεσαν ή θα πέσουν θύματα της
μακροχρόνιας ανεργίας και των χαμηλών μισθών. Πώς το επιτυγχάνει; Με τη
θέσπιση της βασικής σύνταξης των 384 ευρώ, η οποία θα χορηγείται ύστερα
από 15 χρόνια προϋπηρεσίας, ανεξάρτητα από το αν αυτή θα έχει διανυθεί
στην αρχή ή στο τέλος του εργασιακού βίου.
Δηλαδή μπορεί κάποιος να εργάστηκε από το 2000 έως το 2015 και το
2030 να συνταξιοδοτηθεί συμπληρώνοντας το 67ο έτος της ηλικίας του. Θα
πάρει κανονικά σύνταξη, το ύψος της οποίας θα φτάσει στα 480 ευρώ, αν οι
συντάξιμες αποδοχές του υπολογιστούν στα 800 ευρώ. Τι θα εισέπραττε
παραπάνω αν ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος παρέμενε στην αγορά εργασίας
για επιπλέον πέντε χρόνια, δηλαδή για 20 χρόνια συνολικά; Η απάντηση
είναι ότι θα εισέπραττε 519 ευρώ, δηλαδή 39 ευρώ παραπάνω για πέντε
ολόκληρα χρόνια δουλειάς. Και αν παρέμενε για συνολικά 35 χρόνια; Τότε η
σύνταξή του από τα 480 ευρώ θα διαμορφωνόταν στα 684 ευρώ.
Προφανώς δεν είναι ισχυρό κίνητρο το να παραμείνεις ασφαλισμένος
για 20 χρόνια και να πληρώνεις ασφαλιστικές εισφορές με συντελεστές από
28% έως και 40% (ανάλογα με το αν είσαι μισθωτός ή ελεύθερος
επαγγελματίας) προκειμένου να πάρεις 200 ευρώ παραπάνω στη σύνταξη. Όταν
οι ασφαλισμένοι θα το αντιληφθούν, θα προτιμήσουν να στραφούν σε
πρακτικές που μόνο καλό δεν κάνουν σε ένα ασφαλιστικό σύστημα (τα μισά
κάτω από τραπέζι κ.λπ.).
Νάρκη 4: Οι δανειστές
Το νέο σύστημα βγάζει συντελεστές αναπλήρωσης της τάξεως του 44%
για το αναλογικό κομμάτι της σύνταξης, το οποίο μαζί με την κύρια
ανεβαίνει γύρω στο 55%, ενώ, αν προστεθεί και η επικουρική, κοντά στο
60% - 65%. Αυτά τα ποσοστά είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα τα δεχτούν οι
θεσμοί, οι οποίοι επιμένουν για αθροιστικά ποσοστά της τάξεως του 50% -
55%.
Δεύτερο σημείο αιχμής: Θα δεχτούν οι δανειστές την αύξηση των
ασφαλιστικών εισφορών; Αν όχι, η κυβέρνηση θα χάσει και το κάστρο της
διατήρησης των κύριων συντάξεων στο σημερινό ύψος τους...