Ποιά «κεντροδεξιά», ποιά «κεντροαριστερά»! Το δίλημμα και το τρίλημμα

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

Προσφάτως τίθεται το ζήτημα εάν η κοινωνία θα πρέπει να προσχωρήσει στη λογική της «πολιτικής κεντροδεξιάς» ή της «πολιτικής κεντροαριστεράς», της επονομαζόμενης και «σοσιαλδημοκρατίας».

Με βάση αυτό το δίλημμα ας επιτραπούν τα εξής:

• η κεντροαριστερά ως σοσιαλδημοκρατία

Η εμφανιζόμενη ως «κεντροαριστερά» στον ευρωπαϊκό χώρο, αποτελεί μύθο ως η δήθεν αντιμπεριαλιστική εκδοχή στα πολιτικά πράγματα. Και τούτο γιατί οι Μητροπολιτικές Χώρες του καπιταλισμού, όποτε «εφάρμοσαν σοσιαλδημοκρατία», ουδέποτε έθιξαν την εθνική αστική τάξη υπέρ των συμφερόντων όχι μόνο της εθνικής εργατικής τάξης, αλλά και των συμφερόντων του λεγόμενου «μεσαίου χώρου» -που υποτίθεται ότι εκπροσωπούσαν. Αντιθέτως από την εκμετάλλευση των Χωρών της Περιφέρειας οι μητροπολιτικές πολιτικές της σοσιαλδημοκρατίας μετέφεραν «κοινωνικό πλεόνασμα» στις Μητροπόλεις. Έτσι με την εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού και των πρώτων υλών των Περιφερειών άμβλυναν τις εσωτερικές αντιθέσεις υπέρ του μητροπολιτικού και κοσμοπολίτικου κεφαλαίου. Αυτή είναι η σοσιαλδημοκρατία για όσους την αγνοούν! Απόψεις δε για τη «μικτή οικονομία» και την ταύτιση της σοσιαλδημοκρατίας με τις απόψεις του J.M.Keynes είναι σήμερα μακράν της πραγματικότητας, παρά που υποστηρίζονται ακαδημαϊκά (1).

Είναι κοινός τόπος στις ημέρες μας ότι υπό το καθεστώς των «νεοφιλελεύθερων» πολιτικών που κυριαρχούν στον ευρωπαϊκό χώρο, οι εμφανιζόμενες δυνάμεις ως «κεντροαριστερά» ή ως «σοσιαλδημοκρατία» τελούν σε απόλυτη συνάφεια και αιτιώδη σχέση με την πολιτική αντίληψη της κεντροδεξιάς ή άλλως του νεοφιλελευθερισμού. Ως εκ τούτου το δίλημμα «κεντροαριστερά –κεντροδεξιά», ελάχιστη ή μηδαμινή σημασία έχει ως δίλημμα.

Ειδικότερα για την ελληνική κοινωνία και οικονομία η σοσιαλδημοκρατία ήταν και είναι αδιανόητη! Και τούτο γιατί η Ελλάδα ουδέποτε είχε (και κατά μείζονα λόγο έχει) δυνατότητα εκμετάλλευσης λαών και κοινωνιών της Περιφέρειας. Η Ελλάδα ουδέποτε ήταν Μητρόπολη του Καπιταλισμού.

• οι αντιθέσεις και οι διαστρωματώσεις

Οι σύγχρονες κοινωνίες ασφαλώς εξακολουθούν να έχουν την κατ’ αρχήν βασική ταξική αντίθεση. Ωστόσο οι σύγχρονοι κοινωνικοί σχηματισμοί κατά το μάλλον και μάλλον είναι διαρθρωμένοι σε επιμέρους διαστρωματώσεις, με χαρακτηριστικό τους γνώρισμα τις κοινές κοινωνικές, οικονομικές, ακόμη και πολιτιστικές καταβολές και αναφορές.

Στη βασική ταξική αντίθεση παρεμβάλλεται ασφαλώς ο μεσαίος χώρος. Προφανές είναι δε ότι ο «μεσαίος χώρος» συνιστά ιδιαίτερες διαστρωματώσεις πολιτών που αν και κατά τεκμήριο διαβιούν με σχετική άνεση, εν τούτοις ανήκουν όχι μόνο στους «μη κατέχοντες» αλλά και στους «κατεχόμενους».

Από τότε που οι παραγωγικές διαδικασίες έγιναν πραγματικότητα με τις δυναμοηλεκτρικές μηχανές (1867), τους κινητήρες εσωτερικής καύσης (1877), το τραμ (1879), τις πετρελαιομηχανές (1891), την ασύρματη επικοινωνία (1901), το αεροπλάνο (1903), την τηλεόραση (1929),  τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (από το 1950 και μετά), είναι προφανές ότι μετεξελίχθηκαν οι παραγωγικές σχέσεις. Όμως οι κοινωνικές δυνάμεις του «μεσαίου χώρου» ουδέποτε έγιναν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής.

Έτσι οι «μη κατέχοντες» ουδέποτε αποφάσισαν με οποιοδήποτε τρόπο: α) στην «συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου» και ως εκ τούτου στη δημιουργία των «μονοπωλίων», β) στη «συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό» και στη δημιουργία «χρηματιστικού κεφαλαίου», γ) στην «εξαγωγή κεφαλαίων», δ) στη συγκρότηση των «διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων» και ε) στην μέσω των μονοπωλιακών ενώσεων διανομή του κόσμου σε παγκόσμιες αγορές. (2)

• ειδικότερα για την Ελλάδα στην παρούσα ιστορική βάση

Είναι κοινός τόπος για την ελληνική πολιτική ζωή, ότι φορείς και κόμματα επιδίδονται για την άλωση του λεγόμενου «μεσαίου χώρου». Εξ αυτού του λόγου γίνεται αναφορά στους όρους «κεντροδεξιά» και «κεντροαριστερά» ή άλλως «σοσιαλδημοκρατία».

Η επιχείρηση, όμως, άλωσης του «μεσαίου χώρου» υπό το καθεστώς των μνημονιακών-νεοφιλελεύθερων πολιτικών έχει μόνο «δεξιά κατεύθυνση» και η δήθεν «κεντροαριστερά» αφορά απόπειρα παραπλάνησης των πολιτών. Η αναφορά ως σύνθετης ονομασίας του «κέντρου» είτε προς τα αριστερά είτε προς τα δεξιά, αφορά όλως ανεπαίσθητη απόκλιση που ουδεμία κατ’ ουσίαν επίπτωση έχει στα κοινωνικά δικαιώματα και στην πρόοδο του μεσαίου χώρου.

Από τις κοινές πολιτικές της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς ο μεσαίος χώρος βάλλεται ως ο κύριος φορέας των φοροδοτικών ικανοτήτων με άνιση όμως και μη ανάλογη προς τις δυνάμεις του δημοσιονομική πολιτική. Και βάλλεται χάριν και χάρις μιας επικυρίαρχης εγχώριας και εξωχώριας οικονομικής ελίτ. Ταυτοχρόνως ο μεσαίος χώρος βάλλεται και στο επίπεδο των κοινωνικών του δικαιωμάτων. Οι πολιτικές όμως αυτές μετατοπίζουν το μεσαίο χώρο ως σύνολο και ως επιμέρους διαστρωματώσεις στη λογική της ταξικής αντίθεσης. Η φωτοχοποίηση του μεσαίου χώρου τον μετατοπίζει κοινωνικά λόγω αντικειμενικών συνθηκών. Οι αντικειμενικές όμως συνθήκες αναποφεύκτως επιδρούν και στην υποκειμενική στάση όλων όσοι πλήττονται από τη νεοφιλελεύθερη πολιτική και τα μέτρα που αυτή συνεπάγεται.

Έτσι όμως συγκροτείται μια κοινωνία κατά το μάλλον και μάλλον συμπαγής όχι μόνο κοινών προσδοκιών αλλά και κοινών δικαιωμάτων, στην οποία πλέον είναι αδιάφορος ο σύνθετος όρος «κεντροδεξιά»-«κεντροαριστερά» ως πολιτικό δίλημμα.

Τα προαναφερόμενα είναι εξόχως επίκαιρα. Και τούτο γιατί η επιχειρούμενη ανασυγκρότηση τόσο του λεγόμενο «κεντροδεξιού χώρου» όσο και του λεγόμενου «κεντροαριστερού χώρου» δεν αφορούν καν δίλημμα για μια κοινωνία που σχεδόν στο σύνολό της βιώνει μακρόχρονη λιτότητα, για μια κοινωνία που μεγάλα τμήματα αυτής έχουν φωτοχοποιηθεί, για μια κοινωνία που βιώνει την ανασφάλεια και το χειρότερο τη φτωχοποίηση στα όρια της ανθρωπιστικής κρίσης.

• από το δίλημμα στο τρίλλημα

Με τούτα τα δεδομένα αναγκαία είναι όσο ποτέ η συνειδητή συσπείρωση όλων των πληττόμενων πολιτών και των οικονομικώς δρόντων που δοκιμάζονται από τα μνημονιακά μέτρα, σ’ ένα μέτωπο ενάντια στη λιτότητα και στην εξάρτηση από τα μονοπωλιακά και μητροπολιτικά κέντρα λήψης αποφάσεων.

Έτσι από το δίλημμα: «κεντροαριστερά ή κεντροδεξιά» η κοινωνία ενώπιον της έχει το τρίλημμα για τη συνειδητή συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου που δεν θα αφορά τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο παρά το σύνολο της πληττόμενης κοινωνίας. Η συσπείρωση δε αυτή είναι αδιάφορο εάν θα έχει «κεντροδεξιά» ή «κεντροαριστερά» προέλευση ή παράδοση! Και επειδή «κάποιοι» μοιρολατρούν ότι: και αν ακόμη η κοινωνία συσπειρωθεί «τίποτα δεν αλλάζει», να γνωρίζουν ότι είναι μακράν των διδαγμάτων της ιστορίας!..

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. Α.Heywood, Βασικές έννοιες της πολιτικής επιστήμης (2011-στα ελληνικά) σελ. 104 αι επ.
2. Πρβλ. M.Stewart, Keynes and After (1991), σελ. 157 και επ., I.Adams, Political Ideology Today (2002), όπου το δοκίμιο Conservatism and the right σελ. 43 και επ., Ε.Μ.Wood, Empire of Capital (2003), σελ. 140 και επ., Ρ.Ι.Nikitin, The Fundamentals of Political Economy (1983), σελ. 162 και επ. όπου και σύγχρονο δοκίμιο για τον «ιμπεριαλισμό» του Λένιν, S.R. Shlaom, Socialist Visions (1983), σελ. 138 και επ., P.M.Sweezy, The Theory of Capitalist Development (1970), σελ. 242,  και M. Mann, Οι Πηγές της Κοινωνικής Εξουσίας, Τόμος Β' (2009-στα ελληνικά), σελ. 693 και επ. όπου το κεφάλαιο «Το Έθνος της Μεσαίας Τάξης».

----------------------------------------

*Ο Πέτρος Ι. Μηλιαράκης, δικηγορεί στα Ανώτατα Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (E.C.H.R. & GC-EU)

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "ΕΠΙΚΑΙΡΑ"