του
Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
Οι
πρόσφατες δηλώσεις του Ιταλού Πρωθυπουργού
Ματέο Ρέντζι, που αφορούν εναντίωση στη
«γραφειοκρατία των Βρυξελλών», επαναφέρουν
στο προσκήνιο τη συζήτηση κατά πόσο οι
ακολουθούμενες πολιτικές στην Ευρωπαϊκή
Ένωση είναι ή όχι μονόδρομος, κατά πόσο
δηλαδή τα «νεοφιλελεύθερο δόγμα» θα
μπορεί να επικυριαρχεί ή όχι. Σε τελευταία
ανάλυση επαναφέρουν στο προσκήνιο τη
συζήτηση κατά πόσο ισχύει το «δόγμα
Τ.Ι.Ν.Α.» (There
Is
No
Alternative),
ότι δηλαδή δεν υπάρχει εναλλακτική ή
άλλως ότι βρισκόμαστε ενώπιον μονόδρομου.
Ωστόσο,
ο μονόδρομος του νεοφιλελευθερισμού
ακόμη και με βάση το πρωτογενές Ευρωπαϊκό
Ενωσιακό Δίκαιο, δεν είναι συμβατός,
καθόσον οι Συνθήκες κινούνται σ’ ένα
εκκρεμές. Στο εκκρεμές μεταξύ της
ελεύθερης αγοράς και της κοινωνικής
συνοχής. Στο εκκρεμές μεταξύ των
κοινωνικών δικαιωμάτων και της αυστηρής
δημοσιονομικής επιτήρησης. Στο εκκρεμές
τελικώς μεταξύ των ατομικών πολιτικών
δικαιωμάτων και της από καθέδρας λήψης
αποφάσεων μέσω της γραφειοκρατικής
ελίτ των Βρυξελλών. Ως εκ τούτου οι
πολιτικές δυνάμεις είναι εκείνες που
θα καθορίσουν την κατεύθυνση προς τη
μια ή την άλλη πλευρά. Δηλαδή το πολιτικό,
οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα είναι
«ποιός αποφασίζει» και «πώς λαμβάνονται
οι αποφάσεις».
Η
Ιταλία τα τελευταία χρόνια και κυρίως,
με την εισαγωγή του ομοσπονδιακού
στοιχείου που αφορά στο ενιαίο νόμισμα
(βλ. καλύτερα
αμετάκλητες νομισματικές ισοτιμίες),
έχει υποστηρίξει μέσω της πολιτικής
και οικονομικής ελίτ της χώρας, πολιτικές
που δεν έχουν μεταβολισθεί ακόμη από
το Εκλογικό Σώμα του Ιταλικού Λαού. Ο
Ματέο Ρέντζι φαίνεται ότι έχει αντιληφθεί
αυτή τη δυσανεξία του Εκλογικού Σώματος
της Ιταλίας και γενικά της κοινωνίας
της, και ως εκφραστής της λεγόμενης
«κεντροαριστεράς», φαίνεται να αντιλέγει
στο μονόδρομο της πολιτικής και
οικονομικής ελίτ των Βρυξελλών. Αναμένεται
όμως να αποδειχθεί μέχρι ποιο βαθμό
εννοεί την αντίθεσή του στην πολιτική
της από καθέδρας λήψης των αποφάσεων
των Ενωσιακών Οργάνων.
- ο μονόδρομος της μεταδημοκρατίας ως Τ.Ι.Ν.Α.
Ενταύθα,
θα πρέπει να μας προβληματίσουν τα εξής:
Η
εμμονή στο μονόδρομο που υποστηρίζει
με αποφασιστικότητα η γραφειοκρατία
των Βρυξελλών, δεν είναι τίποτα περισσότερο
και τίποτα λιγότερο, από την επιβολή
του δόγματος της ελεύθερης αγοράς έναντι
των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο μονόδρομος
αυτός είναι συνειδητή επιλογή της
άρχουσας οικονομικής και πολιτικής
ελίτ, με χρονική αφετηρία την πτώση του
Τείχους του Βερολίνου.
Ο
μονόδρομος αυτός είχε ήδη βρει έδαφος
με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη που αφορά
εγκατάλειψη των παραδοσιακών πολιτικών
του «συντηρητισμού». Από την Ενιαία
Ευρωπαϊκή Πράξη η επιλογή είναι σαφής:
να προταχθεί η
οικονομία έναντι της πολιτικής.
Πρόδηλο είναι δε ότι από τη δεκαετία
του ’80 λαμβάνει χώρα συνειδητή επιλογή
μιας πολιτικής και οικονομικής ελίτ να
υποστηρίξει την «ιδεολογία
της μεταδημοκρατίας»,
της υπεροχής δηλαδή της οικονομίας
έναντι της πολιτικής, ή άλλως της υποταγής
της πολιτικής στην οικονομία. Αυτή η
ιδεολογία είναι η κρατούσα στη
γραφειοκρατική ελίτ των Βρυξελλών.
Επιχειρείται δε να γίνει αποδεκτή και
από τους Λαούς ως η νέα ιδεολογία, στη
βάση του «δόγματος
Τ.Ι.Ν.Α.»
Άξιο
παρατήρησης είναι ότι αυτή η αναπαραγωγή
ιδεολογίας, υποστηρίχθηκε με την
εγκαθίδρυση του ευρωσυστήματος. Το
ευρωσύστημα όμως έχει μετατρέψει το
όλο οικοδόμημα όχι σε μια ενιαία αγορά,
αλλά: α)
σε δημοσιονομική ενοποίηση, β)
σε οικονομική διακυβέρνηση και γ)
σε τελευταία ανάλυση σε διαρκή εποπτεία,
στη βάση του «δόγματος
Τ.Ι.Ν.Α.».
Έτσι
όμως, είναι σαφές ότι η επικράτηση των
νεοφιλελεύθερων δογμάτων δεν διολισθαίνει
απλώς την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μη
αναστρέψιμες καταστάσεις, αλλά ενέχει
ακριβώς και τον κίνδυνο της εσωτερικής
αντίθεσης που
μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην
αυτοκαταστροφή του όλου εγχειρήματος,
καθόσον το «δόγμα Τ.Ι.Ν.Α.» δεν μπορεί
να αφομοιωθεί από τις κοινωνίες οι
οποίες μαστίζονται από την πολιτική
της λιτότητας. Η επιλογή «Τ.Ι.Ν.Α.» αφορά
εισαγωγή σοβαρότατου στοιχείου αντίθεσης
στον κοινωνικό ιστό της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και δεν απειλεί απλώς την κοινωνική
συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη,
αλλά απειλεί το σύνολο του εποικοδομήματος.
Όσο
δε οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και των Θεσμών δεν αντιλαμβάνονται
ότι η επικράτηση του ευρωσυστήματος
έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πρόταγμα
την ιδεολογία της μεταδημοκρατίας και
την λιτότητα ως «Τ.Ι.Ν.Α.», τόσο
το όλο εγχείρημα θα στηρίζεται σε
προδήλως εσφαλμένη και πεπλανημένη
προϋπόθεση.
- το ευρώ ως Τ.Ι.Ν.Α
Το «ευρώ»
ασφαλώς αποτελεί εισαγωγή ομοσπονδιακού
στοιχείου
στη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς
η πορεία του ενιαίου
νομίσματος,
θα έπρεπε να συνδέεται αρρήκτως με τις
Αρχές και τις Αξίες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης που δεν αφορούν μόνο στην ελεύθερη
αγορά, αλλά
αφορούν και στις πρόνοιες
για την ευημερία των λαών, την κοινωνική
συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ των
κρατών-μελών. Εν
τούτοις,
το ευρώ ως ενιαίο νόμισμα αποδείχθηκε
«ταξικό εργαλείο» επιβολής μέτρων
λιτότητας και περιστολής κοινωνικών
και ατομικών δικαιωμάτων. Ακολούθησε
δηλαδή το «δόγμα Τ.Ι.Ν.Α.» αγνοώντας την
επιβαλλόμενη σχέση μεταξύ των παραγωγικών
δυνάμεων.
Ασφαλώς, σε
ζητήματα που αφορούν imperium
επί προσώπων και dominium
επί πραγμάτων, σε ζητήματα
δηλαδή κυριαρχίας,
τίθεται εκ προοιμίου και εξ ανάγκης ως
μείζον πολιτικό ζήτημα το εάν η εκχώρηση
της νομισματικής κυριαρχίας υπηρετεί
την επιβαλλόμενη «ομοσπονδιακή
λογική»
ή εάν η εκχώρηση της κυριαρχίας αυτής
συνεπάγεται αντίστοιχη αύξηση κυριαρχίας
άλλου κράτους-μέλους, στο πλαίσιο της
Νομισματικής Ένωσης. Έτσι όμως το ευρώ
ως «Τ.Ι.Ν.Α.» εξ αντικειμένου εγείρει
νομικό και πολιτικό ζήτημα κατά πόσο
συμπολιτεύεται τα χαρακτηριστικά
ομοσπονδοποίησης ή κατά πόσον αποτελεί
το πρόσχημα οικονομικής διακυβέρνησης
και δι’ αυτής πολιτικής διαρκούς
εποπτείας.
Τούτα όλα
συνεπάγονται επιδείνωση του εξ αρχής
υφιστάμενου δημοκρατικού ελλείμματος.
Και το έλλειμμα αυτό είναι προφανές ότι
επιδεινώνεται από τις εξωθεσμικές
και από καθέδρας
πολιτικές
ενός άκρατου ηγεμονισμού, της
πολιτικής και οικονομικής ελίτ, που ως
πρόταγμα έχει τη λιτότητα και την
περιστολή των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Αυτές
τις εξωθεσμικές πολιτικές φαίνεται να
έχει αντιληφθεί σοβαρά πλέον ο Ιταλός
Πρωθυπουργός. Έτσι:
Η πρόσφατη
αντίδραση του Ματέο Ρέντζι ίσως αποτελέσει
την αρχή μιας αντίδρασης στο «δόγμα
Τ.Ι.Ν.Α.» Ο Ιταλός Πρωθυπουργός υποστήριξε
ότι «η
Ευρώπη δεν είναι μόνο κανόνες και
οδηγίες»,
διακήρυξε ότι «τελείωσε
η εποχή που οι Βρυξέλλες έλεγχαν την
Ιταλία με τηλεχειριστήριο»,
και συμπλήρωσε πως: «Η
Ευρώπη δεν μπορεί να είναι μόνο μια
δέσμη κανόνων που πρέπει να τηρούμε.
Είναι και ένα μεγάλο ιδανικό, άλλως δεν
υφίσταται!»
Ο Ματέο Ρέντζι
επιχειρεί να ανοίξει ένα δρόμο ως
«κεντροαριστερά». Απομένει να δούμε
και μια σύγχρονη αριστερά πώς μπορεί
να επηρεάσει τις συνειδήσεις των Λαών
σε μια προοδευτική κατεύθυνση. Οι
αντικειμενικές συνθήκες ασφαλώς και
συμβάλουν!
-----------------------------------
*
Ο
Πέτρος
Μηλιαράκης
δικηγορεί
στα Ανώτατα
Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας
και στα Ευρωπαϊκά
Δικαστήρια του
Στρασβούργου
και του Λουξεμβούργου
(ECHR
και GC
- EU).