Σημίτης προς τον Διοικητή της
ΕΥΠ Nαύαρχο Βασιλικόπουλο: «το θέμα το χειρίζεται ο κ. Πάγκαλος, μην
κάνετε τίποτα, μην ασχοληθείτε άλλο !!!»
Λίγα 24ωρα πριν από την κορύφωση της κρίσης, οι Ελληνικές Μυστικές Υπηρεσίες
πήραν στα χέρια τους το περιεχόμενο μιας συνομιλίας του τότε αρχηγού
του Τουρκικού ΓΕΝ ναυάρχου Ερκαγια, ο οποίος εξηγούσε ότι η ιστορία των
γκρίζων ζωνών ήταν «δικό του παιδί».
Ο Ερκαγια αποκάλυπτε πως όταν
ήταν ακόμη αρχηγός του Στόλου είχε δώσει εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες
να ψάξουν όλα τα επίσημα αρχεία του τουρκικού κράτους και να
προσπαθήσουν να βρουν για ποιες νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο θα
μπορούσαν να εγείρουν διεκδικήσεις.
«Έστειλα τη μελέτη στο ΓΕΕΘΑ, το
οποίο και την υιοθέτησε αμέσως» ανέφερε ο Ερκαγια και συμπλήρωσε: «Είμαι
βέβαιος πως με τα στοιχεία που έχουμε μπορούμε να διεκδικήσουμε τους Καλογήρους, τους Φούρνους». (Σας λένε τίποτε οι Υπερπτήσεις Τουρκικών μαχητικών πάνω απο τους Φούρνους)
Σε αυτό το σημείο η συνομιλία διεκόπη
γιατί γινόταν από ανοικτή γραμμή. Οι αναλυτές της ΕΥΠ ήξεραν όμως αμέσως
ότι είχαν στα χέρια τους μια σημαντικότατη είδηση που έδειχνε ότι η
κλιμακούμενη κρίση στα Ιμια δεν ήταν η απρόβλεπτη εξέλιξη μιας τυχαίας
υπόθεσης αλλά εσκεμμένο σχέδιο του Ερκαγια.
Το σχετικό τηλεγράφημα προωθήθηκε στους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας.
* H επιδρομή των Τούρκων κομάντος
Ως τότε οι ελληνικές υπηρεσίες δεν
είχαν άλλη ένδειξη για ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. H μόνιμη αγωνία
τους ήταν η διεξαγωγή μιας καταδρομικής επιχείρησης των Τούρκων στη
Μυτιλήνη ή άλλο νησί κοντά στα τουρκικά παράλια.
Και αυτό γιατί από όλες τις
πληροφορίες προέκυπτε ότι η Αγκυρα πίστευε ότι έλληνες πατριώτες κρύβουν
τον αρχηγό του PKK Αμπντουλά Οτσαλάν σε μυστική τοποθεσία σε νησί. «Ο
φόβος μας ήταν μια επιδρομή με 2-3 ελικόπτερα και κομάντος στη Μυτιλήνη ή
κάπου αλλού» ανέφερε αξιωματούχος της ΕΥΠ εκείνη την περίοδο, ο οποίος
πρόσθεσε πως «ξέραμε ότι ένα τέτοιο επεισόδιο, έστω και αν δεν έβρισκαν
τον Οτσαλάν, θα προκαλούσε απίστευτη κρίση».
Το δεύτερο ερώτημα που μένει
αναπάντητο είναι κατά πόσο υπήρξε έγκαιρη προειδοποίηση για την τουρκική
απόβαση στα Ιμια. Ο σταθμός της ΕΥΠ στην Αλεξανδρούπολη είχε εντοπίσει,
από ανοικτά κανάλια επικοινωνίας (και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία),
εντολές του τουρκικού ΓΕΝ προς δύο περιπολικά το απόγευμα της 29ης
Ιανουαρίου!
H εντολή ήταν σαφής, να πλησιάσουν και
στις δύο βραχονησίδες και να ελέγξουν αν και πού υπάρχουν έλληνες
κομάντος αλλά και ελληνική σημαία.
Ο κυβερνήτης του ενός περιπολικού
ρωτήθηκε μάλιστα επίμονα από το κέντρο κατά πόσο θα μπορούσε να
διαπιστώσει την τακτική κατάσταση κατά τη διάρκεια της νύχτας και με
δεδομένες τις κακές καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν.
Ο Τούρκος αξιωματικός απάντησε πως
αυτό θα εξαρτιόταν από τις συνθήκες που θα αντιμετώπιζε την ώρα που θα
προσέγγιζε τις βραχονησίδες. H σχετική συνομιλία μεταφράστηκε το βράδυ
της 29ης Ιανουαρίου και στάλθηκε στην κεντρική υπηρεσία της ΕΥΠ το
επόμενο πρωί.
Από εκεί στάλθηκε από τον απόρρητο
τηλέτυπο στο κέντρο επιχειρήσεων του ΓΕΝ. Είναι σαφές πως οι επιτελείς
δεν έδωσαν την ανάλογη σημασία στην κρίσιμη πληροφορία, ενδεχομένως
επειδή βομβαρδίζονταν εκείνη την ώρα με πληροφορίες για τις κινήσεις των
τουρκικών πλοίων.
Το βέβαιο πάντως είναι πως η
ΕΥΠ είχε δώσει έγκαιρη προειδοποίηση για την προετοιμασία των Τούρκων. Ο
Κώστας Σημίτης ενημερώθηκε γι” αυτό το έγγραφο και ζήτησε από τον τότε
διοικητή της ΕΥΠ ναύαρχο Λεωνίδα Βασιλικόπολο αντίγραφο, το οποίο και
έλαβε στις 31 Ιανουαρίου.
Ένα από τα σοβαρά προβλήματα εκείνων
των ημερών ήταν ασφαλώς η καχυποψία που υπήρχε ανάμεσα στον Σημίτη, ο
οποίος μόλις είχε αναλάβει την πρωθυπουργία, και ανθρώπους σαν τον
Βασιλικόπουλο, τον ναύαρχο Λυμπέρη ή τον πτέραρχο Κουρή που ήταν τότε
υφυπουργός Αμυνας.
Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν
μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις
συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη
διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987.
Ο Σημίτης τους θεωρούσε
«ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο
παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες.
Ο Διοικητής της ΕΥΠ διαπίστωσε το χάσμα όταν επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό το πρωί της 30ής Ιανουαρίου.
Λίγο πριν είχε συναντήσει στο κτίριο της λεωφόρου Κατεχάκη τον
σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα Μπιλ P., ο οποίος τον ενημέρωσε ότι «σε
λίγες ώρες θα μιλήσει ο πρόεδρος Κλίντον με τον έλληνα πρωθυπουργό.
Τα πράγματα είναι σοβαρά». Ο
σταθμάρχης παρέδωσε επίσης μια επιστολή του ελληνοαμερικανού αρχηγού της
CIA Τζορτζ Τένετ, ο ο οποίος έγραφε πως «θα ήταν καταστροφικό για την
Ελλάδα, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να προκληθεί ένας πόλεμος λόγω
της κλιμάκωσης του επεισοδίου».
Ο Ναύαρχοε Βασιλικόπουλος
πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού, ο οποίος στεκόταν όρθιος όσο του
μιλούσε, τον άκουσε και του είπε: «Δεν σας χρειάζομαι άλλο».
* H πρόταση της CIA
Αρκετές ώρες αργότερα ο σταθμάρχης
επισκέφθηκε για δεύτερη φορά το κτίριο της Κατεχάκη. Αυτή τη φορά δεν
έκρυβε την ανησυχία του και δήλωσε στον κ. Βασιλικόπουλο πως μεταφέρει
μια πρόταση του αρχηγού της CIA.
«Να αποσύρετε εσείς ένα τμήμα της
φρουράς που έχετε στα Ιμια σε ένδειξη καλής θέλησης και οι Τούρκοι σε
ανταπόδοση θα αποσύρουν ναυτικές δυνάμεις» πρότεινε ο Μπιλ P. και
συνέχισε: «Τρέχουμε το ίδιο σενάριο με την Αγκυρα και πιστεύομε ότι
είμαστε σε καλό δρόμο».
Ο Ναύαρχος Βασιλικόπουλος γέλασε
αρχικά λέγοντας χαρακτηριστικά: «Δηλαδή πόσους κομάντος να αποσύρουμε,
δεν έχουμε και καμιά μεραρχία;». «Δεν έχει σημασία πόσους, έστω και
λίγους, για να δείξετε την καλή σας πρόθεση» ανταπάντησε ο σταθμάρχης.
Αμέσως μετά άρχισε μια συζήτηση για
την ακριβή διατύπωση, αν θα αναφερόταν σε λίγους (few), κάποιους (some
of them) ή κάποια άλλη φράση. Ο αρχηγός της ΕΥΠ ρώτησε τον Μπιλ P. αν
στη φόρμουλα της CIA ετίθετο ζήτημα απομάκρυνσης της Ελληνικής Σημαίας από τα Ιμια. «Οχι, σε καμία περίπτωση» απάντησε εκείνος.
Καθώς έβγαινε από το γραφείο
του κ. Βασιλικόπουλου, ο σταθμάρχης σταμάτησε, γύρισε προς το γραφείο
του και του είπε: «Σας παρακαλώ, μη χάσετε χρόνο, δώστε μου μια
απάντηση. Τα πράγματα είναι κρίσιμα».
Ο Ναύαροχος. Βασιλικόπουλος
σήκωσε το πορτοκαλί τηλέφωνο και ζήτησε να μιλήσει με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ
ναύαρχο Λυμπέρη για να τον ενημερώσει. Οι υπασπιστές του του είπαν πως
είναι «εκτός επικοινωνίας» γιατί βρισκόταν στο γραφείο του κ. Σημίτη στη
Βουλή
.
Εν συνεχεία τηλεφώνησε στον υφυπουργό
κ. Κουρή, ο οποίος βρισκόταν – μόνος του – στο Εθνικό Κέντρο
Επιχειρήσεων στα υπόγεια του Πενταγώνου. «Δεν μου φαίνεται και τόσο κακή
ιδέα, γιατί πάμε για μεγάλη κρίση» του είπε ο κ. Κουρής και τότε ο κ.
Βασιλικόπουλος μπήκε στο υπηρεσιακό του αυτοκίνητο και κατέβηκε ο ίδιος
στη Βουλή.
Πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού και
εκεί συνάντησε την πάντοτε ευγενέστατη ιδιαιτέρα του Μαρία Πλευράκη.
Της ζήτησε να μιλήσει με τον πρωθυπουργό για θέμα «μείζονος σημασίας»
και εκείνη του ζήτησε να περιμένει δύο λεπτά.
Μπήκε στην αίθουσα συσκέψεων,
ενημέρωσε τον κ. Σημίτη και – λίγο αμήχανη – του είπε πως «ο πρόεδρος
είπε να δείτε τον κ. Μαντέλλη και να τον ενημερώσετε».
* Η επικοινωνία με τον πρωθυπουργό
Ο ψηλός και συνήθως νευρικός
απόστρατος αξιωματικός δύσκολα συγκράτησε την αγανάκτησή του και
επέμεινε: «Μα, αντιλαμβάνεσθε πως είμαι ο αρχηγός της ΕΥΠ και πρέπει να
μιλήσω μόνο στον πρωθυπουργό».
Αυτό δεν συνέβη και ο Ναύαρχος κάθησε
σε έναν καναπέ για πολλή ώρα. Κάθε λίγο το γραφείο του τον ειδοποιούσε
πως είχε τηλεφωνήσει ο Μπιλ P., τονίζοντας πως είναι επείγον να
επικοινωνήσει μαζί του.
Έπειτα από μία ώρα και κάτι η πόρτα
της αίθουσας συσκέψεων άνοιξε και βγήκε ο υπουργός Εξωτερικών κ. Θ.
Πάγκαλος για να τηλεφωνήσει στον Αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών κ.
Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ από ένα διπλανό δωμάτιο.
Ο Ναύαρχος βρήκε την
ευκαιρία, μπήκε στην αίθουσα και βρέθηκε δίπλα στον κ. Σημίτη. Τον
ενημέρωσε και εκείνος του απάντησε πως «το θέμα το χειρίζεται ο
κ. Πάγκαλος, μην κάνετε τίποτα, μην ασχοληθείτε άλλο».
Αξίζει να σημειωθεί πως η πρόταση των
Αμερικανών δεν προέβλεπε απευθείας επαφή του αρχηγού της ΕΥΠ με τον
διοικητή της MIT πρέσβη Οξάν, καθώς όλη η διαπραγμάτευση θα γινόταν μέσα
από το κανάλι της CIA.
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΕΝ
Λίγο πριν από τη 1 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου, οι Τούρκοι έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο απόβασης των κομάντος τους στα Δυτικά Ιμια.
Την ίδια ώρα που η φρεγάτα «Γιαβούζ»
πλησίαζε πολύ κοντά στην επίμαχη βραχονησίδα, οπότε και πιστεύεται ότι
άφησε τη λαστιχένια βάρκα με τους κομάντος, δύο τουρκικά ελικόπτερα
«Μπλακ Χωκ» πετούσαν από πάνω. Οι επιτελείς του ΓΕΝ πίστευαν ότι τα δύο
ελικόπτερα θα αποβίβαζαν εκείνα κομάντος ενώ στην πραγματικότητα
επιχείρησαν να παραπλανήσουν τις ελληνικές δυνάμεις.
31 Ιανουαρίου, 00.47: Από φρεγάτα «Ναυαρίνο» (κέντρο επιχειρήσεων για τα Ιμια) προς ΓΕΝ: Ελικόπτερα κινούνται βόρεια προς βραχονησίδες.
00.55 ΓΕΝ προς Ναυαρίνο: Δεν θα πατήσει Τούρκος στα νησιά. Να βληθούν προειδοποιητικές βολές και αν συνεχίσουν να καταρριφθούν. Να προστατευθούν τα Ιμια και το Φαρμακονήσι.
01.04 ΓΕΝ προς Ναυ.:
Δύο τουρκικά ελικόπτερα Μπλακ Χοκ βρίσκονται στην περιοχή, το ένα σε
αιώρηση πλησίον της Γιαβούζ (φρεγάτα), 1.000 γιάρδες δυτικά από τα Ιμια.
Το άλλο υπερίπταται Γιαβούζ. (φώτο)
01.25 ΓΕΝ προς Ναυ:
Εξασφαλίσατε την ετοιμότητα ημετέρων μονάδων. Στοχοποιήσατε κάθε
τουρκική μονάδα. Να ευρίσκεσθε σε ετοιμότητα για παν ενδεχόμενο.
01.37 ΓΕΝ προς Ναυ.:
Εφόσον τα ελικόπτερα προσπαθήσουν να βγάλουν κόσμο, να ριφθεί μια
φωτοβολίδα. Δεύτερον, να ριφθεί προειδοποιητική βολή, τρίτον να
καταρριφθούν.
01.55 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τα ελικόπτερα είναι κοντά στη φρεγάτα. H φρεγάτα είναι 500 γιάρδες από το νησί.
Τα ελικόπτερα απομακρύνονται αλλά το
ελληνικό Πεντάγωνο δεν ανησυχεί μόνο για τα Ιμια, καθώς έχει να
προστατεύσει μια σειρά από νησίδες στην περιοχή.
02.00 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εφιστάται η προσοχή σας μήπως η απομάκρυνση ελικοπτέρων είναι παραπλανητική για να κάνουν ενέργεια στο Φαρμακονήσι.
Στις 03.00 αρχίζουν να έρχονται οι πρώτες πληροφορίες πως οι Τούρκοι έχουν αποβιβαστεί στα Δυτικά Ιμια.
Δίνεται η εντολή να ανέβει η δεύτερη
ομάδα βατραχανθρώπων αλλά η εκτέλεσή της καθυστερεί επειδή πέρασαν πρώτα
από τα Ανατολικά Ιμια για να πάρουν φορτισμένες μπαταρίες ασυρμάτων.
Για 45 λεπτά της ώρας Ελλάδα και Τουρκία βρέθηκαν πολύ κοντά στο να
έχουν κομάντος τους πρόσωπο με πρόσωπο στα Δυτικά Ιμια.
03.15 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχουν πληροφορίες ότι ίσως κάτι γίνεται στη Δυτική Ιμια. Εξακριβώσατε και πείτε μου.
03.16 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πρι…
Διατάξτε Πολεμιστή (περιπολικό ναυτικού) να αποβιβάσει Μονάδα Υποβρυχίων
Καταστροφών στη Δυτική Ιμια και να μου πείτε έναρξη και πέρας.
03.30 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχει πληροφορία ότι έχουν ανέβει 30 άτομα στο δυτικό νησί Ιμια. Να πάει ο Πολεμιστής να ελέγξει με προβολέα και στη συνέχεια να αποβιβάσει MYK (βατραχανθρώπους).
03.36 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τώρα αποβιβάζονται MYK στη βάρκα και εκτιμάται ότι η κίνηση θα περατωθεί σε 30 λεπτά.
03.38 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πείτε μου
άμεσα αν υπάρχει κανένας Τούρκος κρατημένος δίπλα στο νησί. Με
ενδιαφέρει άμεσα αν είναι κανένας πάνω στο νησί.
03.42 ΓΕΝ προς Ναυ.: Απογειώσατε ελικόπτερο και ελέγξατε δυτικό νησί προ αποβιβάσεως MYK.
04.08 ΓΕΝ προς Ναυ.: Τονίζεται η απαίτηση πριν βγουν οι MYK να είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχει άνθρωπος στη Δυτική Ιμια.
Το ελικόπτερο απογειώνεται από
το Ναυαρίνο και πετάει, σε εξαιρετικά κακές συνθήκες, πάνω από τις
βραχονησίδες. H πίεση από το κέντρο είναι ασφυκτική.
04.25 Ναυ. προς ΓΕΝ: Ελικόπτερο άνωθεν Δυτικής Νήσου, Αναμένω αποτελέσματα.
04.26 Ναυ. προς ΓΕΝ: Δεν έχει εντοπίσει ακόμη τίποτα. Ορατότητα χαμηλή.
04.28 Ναυ. προς ΓΕΝ: Βρέχει στην περιοχή. Ορατότητα χαμηλή. Προσπαθεί να εντοπίσει οτιδήποτε.
04.29 ΓΕΝ προς Ναυ.: Περιμένω να μου πείτε για το ελικόπτερο και το αποτέλεσμα της έρευνας. Το αναμένει ο πρωθυπουργός.
04.47 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχει
περάσει τέσσερις φορές πάνω από το νησί. Αποτελέσματα αρνητικά. Πετάει
σε ύψος 40-50 μέτρα και προσπαθεί.
04.50 Ναυ. προς ΓΕΝ: Υπάρχουν μερικά άτομα πάνω στο νησί.
Το ελικόπτερο αναφέρει πως πρόκειται για δέκα τούρκους κομάντος πάνω στο δυτικό νησί.
05.02 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι δικοί μας βατραχάνθρωποι να παραμείνουν στον Πολεμιστή και να γίνει συλλογή στοιχείων.
05.04 ΓΕΝ προς Ναυ.: Το ελικόπτερο να επιστρέψει.
05.05 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχω
απώλεια επικοινωνίας με το ελικόπτερο. H τελευταία του αναφορά EMRGENCY
EMERGENCY βόρεια 1,5 μίλι από το σημείο του ενδιαφέροντος.
Στις 05.40 το ΓΕΝ διατάζει τον κυβερνήτη του Πυρπολητή να πάρει τους έλληνες βατραχανθρώπους από την περιοχή.
05.40 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Θα εκτελεσθεί αποχώρηση φίλιων και εχθρικών μονάδων από την περιοχή.
05.58 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι
οδηγίες για τον Πυρπολητή είναι ότι από την περιοχή θα φύγει ένα δικό
τους και ένα δικό μας. H διαταγή θα δίνεται από το ΓΕΝ. Ο Πυρπολητής θα
φύγει τελευταίος αφού πάρει τους ΟΥΚ και τη σημαία. Εσείς παραμείνετε
για το ελικόπτερο. Θέλω τα ονόματα του πληρώματος.
07.12 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Να αρχίσετε να παίρνετε τη Σημαία και τον κόσμο. Να μου πείτε αν γίνεται το ίδιο και από τους άλλους.
OI ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ K.
ΣΗΜΙΤΗΣ Πρωθυπουργός N. ΚΟΥΡΗΣ Υφυπουργός Εθνικής Αμυνας XP.
ΛΥΜΠΕΡΗΣ Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Λ. ΒΑΣΙΛΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Αρχηγός ΕΥΠ
Έγκαιρη ή καθυστερημένη ενημέρωση;
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν οι
ελληνικές υπηρεσίες ενημέρωσαν έγκαιρα για την απόβαση των Τούρκων
κομάντος στα Δυτικά Ιμια. Οι αξιωματούχοι που χειρίζονταν την κρίση
εκείνο το βράδυ επιμένουν πως οι αναλυτές της ΕΥΠ παρακολουθούσαν
συνεχώς τα τουρκικά κανάλια για να συλλέξουν πληροφορίες.
Μόλις είδαν ότι ανακοινώθηκε η
απόβαση των κομάντος, ενημέρωσαν το Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ.
Θυμούνται μάλιστα πως ο υφυπουργός κ. Κουρής έδωσε αμέσως εντολή να
ετοιμασθεί το σχέδιο ανακατάληψης της βραχονησίδας.
Το αν το ΓΕΕΘΑ μπόρεσε να επικοινωνήσει εγκαίρως με τον κ. Λυμπέρη, ο οποίος βρισκόταν στη Βουλή, δεν είναι σαφές.
Τα συμπεράσματα δικά σας …Αν
και όσοι από εσάς παρακολουθείτε τις Υπερπτήσεις των Τούρκικων Μαχητικών
πάνω απο τους Φούρνους δεν ειναι τυχαίο, ούτε βέβαια η ιστορία με το
Φαρμακονήσι ειναι αθώα και τυχαία!