Τι κρύβει η επανάσταση των «μικρών» για το Προσφυγικό

Του Γιώργου Καπόπουλου

Τις μέρες αυτές με αποκορύφωμα την Βαλκανική... Παρασύναξη της Βιέννης κυριάρχησε μια αποκαρδιωτική εικόνα για την Ε.Ε. Πρώτα η Τετράδα του Βίζεγκραντ (Τσεχία, Πολωνία, Σλοβακία και Ουγγαρία) έδωσαν την αίσθηση της αποδόμησης της ενότητας των «28» απέναντι στην πρόκληση των προσφυγικών ροών με κυρίαρχο ένα κλίμα που συμπυκνώνεται στο «Ο σώζων εαυτόν σωθητω».

Μια πιο ψύχραιμη ματιά αναδεικνύει μιά άλλη εικόνα, μια δυναμική πλήρους ανατροπής της σημερινής κακοφωνίας με επίκεντρο το Βίζεγκραντ και την Αυστρία, που δεν συγκρούεται μόνον με την πολιτική της καγκελαρίου Μέρκελ στο Προσφυγικό, αλλά έχει τη δυναμική ανάδειξης σε παράγοντα βραχυκυκλώματος συνολικά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ταυτόχρονα είναι η πρώτη ευθεία και χωρίς προσχήματα εναντίωση στην πρωτοκαθεδρία της Ενιαίας Γερμανίας στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη.

Είναι εκτός πάσης λογικής να θεωρήσουμε ότι ακυρώθηκε η αρχική στάση της Γερμανίας στο Προσφυγικό και ότι το μόνο που μένει στη Μέρκελ είναι να μεθοδεύσει επικοινωνιακά μια συντεταγμένη αναδίπλωση. Είναι επίσης εντελώς ψευδής η εικόνα που θέλει τη Γαλλία του Ολάντ-Βαλς να έχει εγκαταλείψει την καγκελάριο στο Προσφυγικό, την ώρα που υπάρχει μια πυρετώδης προσπάθεια διαμόρφωσης κοινού γαλλογερμανικού παρονομαστή για το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωζώνης.

Ο ορίζοντας της αναστροφής του κλίματος είναι δίχως καμιά αμφιβολία η Σύνοδος Κορυφής της 6ης Μαρτίου, με τη συμμετοχή της Τουρκίας με καθοριστική μέχρι τότε την προσδοκώμενη συμβολή τόσο της ενεργοποίησης της Νατοϊκής Δύναμης στο Αιγαίο όσο και της επικοινωνιακής κατά κύριο λόγο αξιοποίησης της εκεχειρίας στη Συρία, που αναμένεται να αρχίσει να ισχύει σε λίγες ώρες.

Βίζεγκραντ και Αυστρία

 
Κατά γενική παραδοχή η εξέγερση της τετράδας του Βίζεγκραντ αλλά και της χειραγώγησης των βαλκανικών χωρών από τη Βιέννη δεν έχει ως μοναδικό κίνητρο τον φόβο των προσφυγικών ροών. Καμιά από τις παραπάνω χώρες, της Αυστρίας συμπεριλαμβανομένης, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως χώρα τελικού προορισμού και ακόμη και στην περίπτωση πλήρους υλοποίησης της αρχικής πρότασης Μέρκελ για ποσοστώσεις, η κατάσταση θα ήταν διαχειρίσιμη χωρίς ισχυρούς πολιτικούς κλυδωνισμούς.

Κίνητρο της τριάδας του Βίζεγκραντ είναι κυρίως η καταγραφή της πολιτικής χειραφέτησής τους από το Βερολίνο και η κατοχύρωση, στον βαθμό του δυνατού, της μη παρακάμψής τους στην περίπτωση υπέρβασης της ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης της Δύσης με τη Ρωσία για την Ουκρανία.

Η Βιέννη και η πολιτική της στο Προσφυγικό είναι μια πιο σύνθετη περίπτωση, καθώς η δημοσκοπική πρωτιά της Ακροδεξιάς του Κόμματος της Ελευθερίας έχει φέρει σε κατάσταση πολιτικού πανικού τα δύο κυβερνώντα κόμματα, τους Σοσιαλδημοκράτες αλλά και το Λαϊκό Κόμμα.

Η παραπάνω διαπίστωση δεν αναιρεί μια άλλη λιγότερο θεατή σήμερα πραγματικότητα το ότι η Βιέννη εκμεταλλεύεται την κρίση στο Προσφυγικό για να τεθεί επικεφαλής μιας Ομάδας Χωρών στη νοτιοανατολική Ευρώπη εντός και εκτός Ε.Ε., έτσι ώστε να ενισχύσει το ειδικό βάρος της στην Ε.Ε. - Ευρωζώνη.

Σήμερα η Σλοβενία, η Κροατία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία είναι κράτη-μέλη της Ε.Ε. με μόνον τη Λιουμπλιάνα στην Ευρωζώνη, με το Ζάγκρεμπ, τη Σοφία και το Βουκουρέστι να βρίσκονται στην ουσία σε μια δεύτερη ταχύτητα, ενώ η προοπτική της πλήρους ένταξης δεν φαίνεται ούτε σε μακρινό ορίζοντα για τις υπόλοιπες χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας συν την Αλβανία. Η παραπάνω συνολική ευρωπαϊκή στασιμότητα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν πρόκειται να αλλάξει, όσο η Ευρωζώνη δεν μπορεί να βγει από την κρίση και να επιστρέψει μέσω της ανάπτυξης στην πολιτική σταθερότητα.

Έτσι, με τον ίδιο τρόπο που η Πολωνία επιχειρεί να πατρονάρει τους άλλους τρεις του Βίζεγκραντ, συν τις τρεις Βαλτικές, συν την Ουκρανία, η Βιέννη που πατά σε κληρονομιά και παράδοση αιώνων κυριαρχίας και επιρροής στα Βαλκάνια επιχειρεί με αφορμή την πρόκληση του Προσφυγικού να εγκαθιδρύσει περιφερειακή επιρροή και πρωτοκαθεδρία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Συμπεφωνημένη διαφοροποίηση
Πολλοί βιάστηκαν να προσθέσουν στην εξέγερση του Βίζεγκραντ και την αυστριακή -βαλκανική ανταρσία και μια επί της ουσίας αποστασιοποίηση της Γαλλίας από την πολιτική του Βερολίνου για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών. Ένα βιαστικό συμπέρασμα που αγνοεί δύο δεδομένα:

Όπως απέδειξε η Κρίση στην Ευρωζώνη από το 2008-10 μέχρι και σήμερα ούτε το Παρίσι, ούτε το Βερολίνο θα αναλάμβαναν την ευθύνη μιας μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ τους, καθώς η ασύντακτη διάλυση της Ε.Ε. - Ευρωζώνης είναι μια επιλογή πολλαπλάσιου κόστους από τον όποιο συμβιβασμό ή συμψηφισμό.

Η Γαλλία βρίσκεται σήμερα σε δεύτερο πλάνο στην ροή του προσφυγικού κύματος, αλλά οι πάντες γνωρίζουν ότι η Βόρεια Αφρική, το Μαρόκο, η Αλγερία και η Τυνησία, πρώην αποικίες της Γαλλίας και με πολυάριθμες κοινότητες στην πρώην αποικιακή μητρόπολη είναι καζάνια που βράζουν, με τον Ισλαμικό Φονταμενταλισμό να καραδοκεί, για να αξιοποιήσει την κοινωνική και την πολιτική δυσαρέσκεια που παράγουν τα καθεστώτα τους. Εξυπακούεται ότι αποδέκτης ενός προσφυγικού κύματος από τη βόρεια Αφρική που θα συμπαρέσυρε και την Υποσαχάρια Γαλλόφωνη και πρώην Γαλλική Αφρική θα είναι κυρίως αν όχι αποκλειστικά η Γαλλία, με τον ίδιο τρόπο που η Ιταλία εισέπραξε ως ανθρωπιστική καταστροφή την αποσταθεροποίηση της Λιβύης.

Για τακτικούς λόγους λόγω Λεπέν η Γαλλία κρατά σήμερα χαμηλούς τόνους, αλλά γνωρίζει πολύ καλά ότι η ήττα της Μέρκελ στο Προσφυγικό θα είναι ταυτόχρονα μια βαριά υποθήκη που θα δυσκολέψει τη διαχείριση μελλοντικών πληθυσμιακών εκροών από τη Βόρεια Αφρική.

Ευκαιρία για την Αγκυρα

Μονόδρομος για την Τουρκία η συνεργασία

«Κλειδί» στις εξελίξεις θα είναι η στάση της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται στη χειρότερη διεθνή και περιφερειακή απομόνωσή της από την Ίδρυση του Κεμαλικού Κράτους το 1923.

Μακράν του να κρατά όμηρο την Ε.Ε. και κυρίως τη Γερμανία με την αυξομείωση των προσφυγικών ροών, η Αγκυρα σήμερα έχει ένα πραγματικό παράθυρο ευκαιρίας να διαπραγματευθεί μια Ειδική Σχέση συνεργασίας με την Ευρώπη ως ένα κάποιο αντιστάθμισμα της κατά κράτος ήττας της πολιτικής των Ερντογάν - Νταβούτογλου στη Συρία, αλλά και στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Χωρίς προσέγγιση εφ’ όλης της ύλης, σε ρεαλιστική βάση χωρίς δηλαδή τις ψευδαισθήσεις-φαντασιώσεις των Ενταξιακών Διαπραγματεύσεων που έχουν ως ορίζοντα μια πλήρη ένταξη το κόστος της οποίας δεν θέλουν να αναλάβουν ούτε οι Βρυξέλλες, ούτε η Αγκυρα, η Τουρκία θα είναι για το ορατό μέλλον σε ψυχροπολεμική στασιμότητα σε διαφορετικό κατά περίπτωση βαθμό, με τη Ρωσία, το Ιράν, τις ΗΠΑ, τη Δαμασκό, τη Βαγδάτη, με μόνη προσδοκία μια κάποια εξομάλυνση με το Ισραήλ και ίσως και με την Αίγυπτο.

Υπό την προϋπόθεση μιας πιο μακροπρόθεσμης θεώρησης η Αγκυρα μπορεί να προωθήσει μια Ειδική Πολιτική Σχέση με την Ε.Ε.: Δίχως υπερβολή μπορεί να αναδειχθεί σε βαρύνοντα παράγοντα της αντιπαράθεσης του Βερολίνου με την τετράδα Βίζεγκραντ - Αυστρία και ειδικότερα μπορεί να διευκολύνει καθοριστικά την καγκελάριο Μέρκελ να αντιμετωπίσει μια ταυτόχρονη ενδογερμανική και ενδοευρωπαϊκή πίεση.

Πέραν της απομόνωσης της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή, υπάρχει ταυτόχρονα και μια σκληρή ραγδαία επιδεινούμενη οικονομική συγκυρία: Σε μια χώρα όπου ο πρόεδρος δεν επιτρέπει στον κεντρικό τραπεζίτη να αυξήσει τα επιτόκια και να ελέγξει την καταναλωτική υπερθέρμανση, έρχονται τώρα να προστεθούν πρώτον, το πλήγμα στον τουρισμό που θα φέρει η ματαίωση της άφιξης εκατομμυρίων επισκεπτών από τη Ρωσία. Στα παραπάνω, θα προστεθεί η συρρίκνωση της συνολικής τουρκικής επιχειρηματικής δραστηριότητας στην πρώην ΕΣΣΔ συνολικά και στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή λόγω της σύγκρουσης με τη Μόσχα, αλλά και της κατάρρευσης των πετρελαϊκών εισοδημάτων πολλών εμπορικών εταίρων της Αγκυρας.

Με άλλα λόγια, η Αγκυρα είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη να συνεργασθεί με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και να δώσει την αίσθηση μιας καταρχήν τουλάχιστον ελέγξιμης διαχείρισης των προσφυγικών ροών, που μαζί με την έστω σταδιακή εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός στη Συρία να αλλάξει την εικόνα που εισπράττεται από την κοινή γνώμη και τις πολιτικές ελίτ στη Γηραιά Ήπειρο.

Ραντεβού στις Βρυξέλλες
Όλα τα παραπάνω αθροιστικά μπορούν να διαμορφώσουν ένα σκηνικό που θα σώζονται τα προσχήματα για όλους, αλλά και η ουσία, που δεν θα είναι άλλη από μια απόφαση για συνολική και αλληλέγγυα στάση που δεν θα διαφέρει και πολύ από την αρχική πρόταση της Μέρκελ.

Εμπειρη τακτικίστρια και αριστοτέχνης στην εξισορρόπηση εσωτερικών και ευρωπαϊκών συσχετισμών, η καγκελάριος θέλει να φύγει από τις Βρυξέλλες νικήτρια, για να αντιμετωπίσει τις τρεις τοπικές εκλογές του Μαρτίου σε Ομόσπονδα Κρατίδια, ώστε να μην αμφισβητηθεί η πολιτική κυριαρχία της την επόμενη μέρα.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ