Του Βασίλη Κωνσταντίνου Φούσκα*
Η κατάσταση στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Στη συνάντηση του Μονάχου, το περασμένο Σαββατοκύριακο, Γερμανία και Γαλλία αντιδίκησαν ανοιχτά για το προσφυγικό.
Η Γαλλία κατηγόρησε το σχέδιο της Μέρκελ για διανομή των προσφύγων σε όλη την Ε.Ε. ως ανεφάρμοστο και ουτοπικό και επιχειρηματολόγησε ότι αν γίνει πράξη, η Ε.Ε. θα διαλυθεί.
Η Ρωσία, διά στόματος Μεντβέντεφ, χαρακτήρισε το γερμανικό σχέδιο «βλακεία».
Για δικούς της εσωτερικούς πολιτικούς λόγους η Γαλλία θέλει μια αυστηρή επιτήρηση των ευρωπαϊκών συνόρων και κανέναν πρόσφυγα στην Ε.Ε.
Ταυτόχρονα ο Ολάντ διαπίστωσε ότι πιθανή έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από την Ε.Ε. θα σημάνει και την «εξάρθρωσή» της.
Στην Ουκρανία η κατάσταση είναι πολύ κρίσιμη καθώς η κυβέρνηση αδυνατεί να εκπληρώσει τους όρους του ΔΝΤ για χρηματοδότηση, ενώ στην Ανατολική Ουκρανία (και βέβαια στη Κριμαία) η Ρωσία έχει εδραιώσει de facto ή de jure (Κριμαία) την κυριαρχία της.
Στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, με επίκεντρο τώρα τη Συρία, και έπειτα από δεκαετίες ιμπεριαλιστικών πολέμων η κατάσταση είναι ασύλληπτη.
Οι ΗΠΑ, αφού απέτυχαν να εκθρονίσουν τον Ασαντ με το να υποστηρίζουν τους λεγόμενους μετριοπαθείς μουσουλμάνους, θερίζουν τώρα τους καρπούς των επεμβάσεών τους στο Αφγανιστάν, τη Λιβύη και το Ιράκ με την εξέγερση φανατικών σουνιτών εναντίον σιιτών διεκδικώντας ένα νέο ισλαμικό κράτος στην καρδιά του Ευφράτη και τη Συρία.
Η Τουρκία υποστήριξε και υποστηρίζει την πτώση του Ασαντ και πρόσφερε και προσφέρει βοήθεια στο «Ισλαμικό κράτος» και τους φανατικούς σαλαφιστές μουσουλμάνους για λόγους τόσο γεωπολιτικούς όσο και άμεσης εμπλοκής του καθεστώτος Ερντογάν σε οικονομικές και άλλες συναλλαγές με τους σουνίτες του «Ισλαμικού κράτους».
Οι Κούρδοι ωστόσο, μαζί με τη Ρωσία, αποδείχτηκαν οι αστάθμητοι όσο και καθοριστικοί παράγοντες της περίπλοκης συριακής κρίσης.
Μέχρι τώρα έχουν κατορθώσει να επανακτήσουν σημαντικά εδάφη από το «Ισλαμικό κράτος», βοηθώντας την προέλαση των δυνάμεων του Ασαντ και ελέγχοντας τη ζώνη του Χαλεπιού.
Το μεγαλύτερο εσωτερικό μέρος των συνόρων της Συρίας με την Τουρκία ελέγχεται από τις Λαϊκές Μονάδες Προστασίας (YPG) των Σύρων Κούρδων.
Οι τελευταίες αυτές επιτυχίες των Κούρδων και των δυνάμεων του Ασαντ οφείλονται στον ρωσικό παράγοντα και την επιτυχή δράση της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας.
Η Δύση, και πάνω απ’ όλα οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία, δεν φαίνεται να γνωρίζουν πια ποιους να υποστηρίξουν.
Μόνο η Τουρκία ουσιαστικά ξέρει τι θέλει: η Τουρκία θέλει πάση θυσία πτώση του Ασαντ και αποφυγή δημιουργίας κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία με τη στήριξη του Ασαντ και της Ρωσίας.
Το παζλ έρχεται να το συμπληρώσει η στρατιωτική είσοδος της Σαουδικής Αραβίας ως άμεσου σύμμαχου της Τουρκίας σε πιθανή χερσαία επιχείρηση εναντίον της Συρίας και των Κούρδων, αλλά και η οικονομική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας για παύση παραγωγής πετρελαίου προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ραγδαία πτώση της διεθνούς τιμής του «μαύρου χρυσού».
Η Τουρκία είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Το «σουλτανάτο» του Ερντογάν έχει ελπίδες να σωθεί από μέγιστη πολιτική πανωλεθρία στο εσωτερικό της χώρας μόνο όταν πετύχει το σχέδιο ανατροπής του Ασαντ και αποφυγής κουρδικού κράτους στη Συρία (αφήνουμε κατά μέρος, λόγω έλλειψης χώρου, τα εγκλήματα του καθεστώτος εναντίον του κουρδικού πληθυσμού στην Τουρκία).
Αν όμως αποτολμήσει χερσαία επιχείρηση εναντίον της Συρίας, τότε θα βρεθεί άμεσα αντιμέτωπος με τη Ρωσία, τους Κούρδους, τη Χεζμπολάχ και τις δυνάμεις του Ασαντ.
Εμμέσως πλην σαφώς θα έρθουν και στο προσκήνιο το Ιράν και οι σιίτες του Ιράκ και της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίοι και υποστηρίζονται από το Ιράν. Η γενίκευση του πολέμου θα είναι αδύνατο να συγκρατηθεί.
Σε αυτή την περίπτωση το ΝΑΤΟ, και με δεδομένο τον ρόλο του στο Αιγαίο για την αποτροπή δήθεν των προσφυγικών κυμάτων, θα πρέπει να αποφασίσει μεταξύ δύο στρατηγικών.
Η πρώτη στρατηγική αποβλέπει σε ένα μέτωπο εναντίον της Ρωσίας με το τόξο να επεκτείνεται από τη Βαλτική και την Ουκρανία μέχρι τον Ευφράτη και την Κεντρική Ασία.
Αυτή είναι η κλασική στρατηγική επέκτασης του ΝΑΤΟ από το 1992 και αυτή φαίνεται να είναι ακόμη και σήμερα η προτιμητέα, αν κρίνει κανείς από τις κινήσεις των μονάδων και των οπλικών συστημάτων της Συμμαχίας στην Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, το Αιγαίο και την Κεντρική Ασία.
Η πρωταρχική αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο δεν είναι το προσφυγικό. Είναι ο έλεγχος του ρωσικού στόλου καθώς οδεύει προς την Ανατολική Μεσόγειο από την Κριμαία και η πιθανή επέμβασή του στη Συρία.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη στρατηγική, όχι εντελώς αποκομμένη από την πρώτη.
Αυτή βλέπει τη Ρωσία ως προνομιακό συνομιλητή και σύμμαχο εναντίον του ισλαμικού φονταμενταλισμού και άρα υπέρ των Κούρδων, του Ασαντ, του Ιράν και των σιιτών γενικότερα.
Αυτή η στρατηγική είναι βέβαια ευθέως και εναντίον της πολιτικής Ερντογάν και της Σαουδικής Αραβίας και επιβάλλει την αναθεώρηση της τοποθέτησης του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ απέναντι στο νέο «σουλτανάτο» του Ερντογάν.
Η υιοθέτηση αυτής της στρατηγικής οριοθετεί και το επόμενο βήμα της Συμμαχίας στο Αιγαίο: η συγκράτηση των προσφύγων δεν μπορεί να γίνει από τις θάλασσες των νησιών, αλλά από την ίδια την ενδοχώρα της Τουρκίας.
Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ έτσι γίνονται οι χορηγοί των Κούρδων και οι φορείς του διαμελισμού της Τουρκίας, κάτι που η πολιτική Βενιζέλου – Λόιντ Τζορτζ δεν κατάφεραν έναν αιώνα πριν.
Είναι Ελλάδα και Κύπρος έτοιμες για αμφότερα τα σενάρια; Πολύ αμφιβάλλω.
Η ισχύς και μόνο η ισχύς θα καθορίσει τους φίλους και εχθρούς αυτής της αμείλικτης παγκόσμιας σύρραξης για ηγεμονία στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και Ευρασία, ένας αγώνας ηγεμονίας που τώρα έχει εστιαστεί στη Συρία.
Η Ευρώπη παίρνει γεύση.
*Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου