Γράφει ο οικονομολόγος MBA, κ. Νικόλαος Διάκος
12/2/2016
Η κυβέρνηση, κατ’ επιταγή του νέου μνημονίου, έχει συστήσει ειδική ομάδα εργασίας -task force- για τη δραστική διάδοση χρήσης του λεγόμενου πλαστικού χρήματος. Η μελλοντική στόχευση, δεν αποκρύπτεται ότι, στην ουσία, αφορά τη γενίκευση της χρήσης του μέσου αυτού, που μόνο καταχρηστικά μπορεί να ονομάζεται «χρήμα», δηλαδή πράγμα, αφού είναι άυλο, δηλαδή μη-πράγμα.
Στην πραγματικότητα, αυτό που επιχειρείται, είναι η αποϋλοποίηση των μετρητών.
Ειδικά ο ελληνικός λαός, θυμάται καλά τον τραυματικό αυτό όρο και την αποϋλοποίηση των μετοχών που συντελέστηκε στην ιδιωτική οικονομία … Το θυμάται καλά, γιατί λίγα χρόνια μετά, επακολούθησε η μεγαλύτερη ληστεία ιδιωτικής περιουσίας, που χαρακτηρίστηκε από την απερίγραπτη αδιαφάνεια με την οποία άλλαζαν τότε χέρια τα πακέτα των μετοχών: αρχικά εντός της χώρας, για να φυγαδευτούν τελικά έξω από αυτή. Άραγε θα είχε συμβεί το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου με τις χάρτινες μετοχές που υπήρχαν πριν;
Στη σχεδιαζόμενη αποϋλοποίηση των μετρητών, προβάλλεται σταθερά μόνον η μια όψη, αυτή των επιδιωκόμενων πλεονεκτημάτων, και κυρίως, ο ευρω-αστικός μύθος της «πάταξης της φοροδιαφυγής».
Φοροδιαφυγή. Η πιο χρησιμοποιημένη λέξη στα εκ της αγγλικής μεταφραζόμενα νομοσχέδια και στα επίσης έξωθεν υπαγορευόμενα δελτία ειδήσεων ή μάλλον δελτία πλύσης εγκεφάλου, αποτελεί έναν ευρω-αστικό μύθο. Και αυτό γιατί, αναπόδραστα, τα βάρη της πάταξης της φοροδιαφυγής θα πέσουν, για μια ακόμα φορά, στις πλάτες των αδυνάτων, δηλαδή εκείνων που έχουν λίγη ή καθόλου διαπραγματευτική ικανότητα στην εμπορική συναλλαγή : ήδη τα φροντιστήρια μετακυλίουν το ΦΠΑ, που πρόσφατα τους επιβλήθηκε, στους εργαζομένους τους (με μικρότερη αμοιβή) και στους πελάτες τους (με ακριβότερη τιμή). Ας μην αμφιβάλλει κανείς, ότι ανάλογα θα πράξουν και οι λοιπές κατηγορίες ελεύθερων επαγγελματιών, που θα υποχρεωθούν να βάλουν μηχανάκια POS, ούτε να διερωτάται από ποια τσέπη θα βγουν τα 7 – 9 δις της φοροδιαφυγής που αναφέρει η ετήσια έκθεση της Κομισιόν για την Ελλάδα… Στο μεγαλύτερο μέρος τους, απλά θα προστεθούν στις επιβαρύνσεις των αδυνάτων μαζί με τους άλλους φόρους, τις υψηλότερες κρατήσεις κλπ., ενώ θα αφαιρούνται από τα διαρκώς συρρικνούμενα εισοδήματά τους.
Όμως, υπάρχει και άλλη όψη στην αποϋλοποίηση των μετρητών, και αυτή δεν είναι θετική:
1. Τα επιδιωκόμενα πλεονεκτήματα από την χρήση των καρτών κλπ., αφορούν την ιδιότητα του χρήματος ως μέσου πληρωμών. Αλλά το χαρτονόμισμα, ως υλικό χρήμα, έχει και μια άλλη ιδιότητα που δεν τη διαθέτουν οι κάρτες και γενικά το άυλο «χρήμα»: αποτελεί μέσο ενσωμάτωσης – διακράτησης αξίας, δηλαδή ο φέρων ένα χαρτονόμισμα των 50 ευρώ έχει στα χέρια του περιουσιακή αξία 50 ευρώ. Την περιουσιακή αυτή αξία μπορεί να τη διαθέσει όπως θέλει: να αγοράσει, να επενδύσει ή να αποθεματοποιήσει. Και αυτό το
πράττει σύμφωνα με την ελεύθερη βούληση τη δική του ή/και του αντισυμβαλλομένου του (π.χ. του πωλητή), συνήθως χωρίς να χρειάζεται συγκατάθεση από κάποιον τρίτο (που εποπτεύει ή παρακολουθεί). Με άλλα λόγια, ο φέρων χαρτονόμισμα έχει εξουσία στα χέρια του και η εξουσία αυτή ενσωματώνεται στο υλικό χρήμα. Η χρήση κάρτας και, ακόμα περισσότερο, ψηφιακού «χρήματος» αφαιρεί από τον πολύπαθο πολίτη αυτή την εξουσία, καθώς μετατρέπεται σε απλό χρήστη μιας υπηρεσίας, ο οποίος μπορεί μεν να έχει διάφορα προνόμια, για όσο καιρό του επιτρέπονται, αλλά όχι εξουσία.
Ενόψει της σχεδιαζόμενης αποϋλοποίησης των μετρητών (μετάβαση σε μια αχρήματη κοινωνία), θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους, τόσο τους ψηφοφόρους, όσο και τους εκλεγμένους αντιπροσώπους, η ουσιώδης διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο χαρτονόμισμα και το πλαστικό ή ψηφιακό «χρήμα»:
Με το υλικό χρήμα, το κράτος (η Ε.Ε. πλέον) εκδίδει και κυκλοφορεί χαρτονόμισμα. Ταυτόχρονα, εκείνος που έχει στην κατοχή του χαρτονόμισμα διακρατεί και ισόποση αξία, την οποία μπορεί να μεταφέρει ή να μεταβιβάσει ελεύθερα. Ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας (της Ε.Κ.Τ. πλέον) περιορίζεται στο τύπωμα, την κυκλοφορία και την αποθεματοποίηση του χρήματος, για όσο διάστημα χρειάζεται.
Με το άυλο «χρήμα» (πλαστικό-κάρτα ή ψηφιακό), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή μια υπερεθνική τράπεζα ιδιωτικών συμφερόντων, αποκτά απόλυτη εξουσία εποπτείας και παρακολούθησης. Η διόγκωση του ρόλου της γίνεται εις βάρος του ελληνικού κράτους, που υποβιβάζεται σε απλό διεκπεραιωτή, και κυρίως, εις βάρος του πολίτη, ο οποίος χάνει πλέον την εξουσία να φέρει και να διακρατεί αξία και υποβιβάζεται σε απλό χρήστη «έξυπνων» υπηρεσιών. Φυσικά, η παροχή των υπηρεσιών αυτών υπόκειται σε πολλές προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρώνει ο χρήστης, με τη λίστα των προϋποθέσεων να μεταβάλλεται διαρκώς και, πιθανά, με έλλειψη διαφάνειας. Ανά πάσα στιγμή, ο εποπτεύων – παρακολουθών (η Ε.Κ.Τ.) που έχει την πλήρη εξουσία, μπορεί να ανακαλέσει το δικαίωμα χρήσης («Μας συγχωρείτε, η κάρτα σας δεν γίνεται αποδεκτή») που θα ισοδυναμεί με τον … ξαφνικό θάνατο του χαζού πλέον χρήστη. Τότε τι γίνεται;
2. Εξάλλου η σχεδιαζόμενη αποϋλοποίηση του χρήματος και η ολική μετάβαση στο πλαστικό – ψηφιακό «χρήμα», χαρακτηρίζεται από μια επιπλέον δυσμενή εξέλιξη : εμπεριέχει έλλειμμα Δημοκρατίας, καθώς συνιστά επιδείνωση των όρων της Δημοκρατίας και επιστροφή σε όρους φεουδαρχίας – απολυταρχίας.
Κατά τους τελευταίους τρεις αιώνες περίπου, παρατηρήθηκε μια εξελικτική πορεία στη μορφή του χρήματος, η οποία αντιστοιχεί στις κοινωνικές – πολιτειακές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στο ίδιο διάστημα. Με αδρές γραμμές, μπορούμε να περιγράψουμε την εξέλιξη αυτή σε διαδοχικά βήματα μέσα στο χρόνο, έτσι :
α. χρυσό νόμισμα (φεουδαρχία)
β. χαρτονόμισμα ανταλλάξιμο σε χρυσό «επί τη εμφανίσει» (αστικό πολίτευμα)
γ. χαρτονόμισμα απλό, δηλ. μη ανταλλάξιμο (κοινωνία των πολιτών)
δ. πλαστικό «χρήμα», δηλ. κάρτα πιστωτική, χρεωστική κλπ. (κοινωνία της πληροφορίας)
ε. ψηφιακό «χρήμα», δηλ. με χρήση του διαδικτύου (παγκόσμιο χωριό).
Καθώς αφαιρείται μέχρις εξαφανίσεως κάθε εξουσία που βρίσκεται στα χέρια του απλού πολίτη, αυτός ολοένα και περισσότερο μοιάζει με τον δουλοπάροικο, από τον οποίο και προήλθε. Όπως επί φεουδαρχίας – απολυταρχίας, ο άρχοντας έλεγχε ασφυκτικά κάθε δραστηριότητα του δουλοπάροικου, ο οποίος δεν μπορούσε να κάνει τίποτα χωρίς την άδειά του, έτσι και τώρα ό (χαζοχαρούμενος) χρήστης των «έξυπνων» υπηρεσιών, αν παραβιάσει τους όρους της πολιτικής ορθότητας, μπορεί με το πάτημα ενός κουμπιού να διαγραφεί από το προσκήνιο.
3. Το υλικό χρήμα είναι ανώνυμο, όπως ακριβώς και η ψήφος, και επομένως, δημοκρατικό. Η χρήση του υλικού χρήματος, όπως και της ψήφου γίνεται ελεύθερα, και με τον τρόπο αυτό, προστατεύεται ο αδύναμος πολίτης από τον έλεγχο που μπορεί να ασκήσει επάνω του κάποιος με πολύ περισσότερη δύναμη.
Αντίθετα, κάθε συναλλαγή που πραγματοποιείται με το πλαστικό – ψηφιακό «χρήμα», καταγράφεται πλήρως : το όνομα, η τοποθεσία, ο χρόνος, το κατάστημα, αλλά και το ακριβές είδος της δαπάνης είναι στη διάθεση καθενός που έχει την κατάλληλη πρόσβαση, νόμιμα ή παράνομα, και μάλιστα σε βάθος χρόνου.
Συμπερασματικά, ενώ όλα τα γνωστά Συντάγματα προβλέπουν, ότι η εξουσία πηγάζει από το λαό, ο πολύπαθος πολίτης, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, δεν βλέπει να επαληθεύεται κάτι τέτοιο στην πράξη. Ολοένα και περισσότερο, αισθάνεται ως υπόδουλος και όχι ως κυρίαρχος. Η πρόβλεψη του Συντάγματος έχει φαλκιδευτεί σε μεγάλο βαθμό στην πορεία του χρόνου, καθώς με την καταλυτική επίδραση της τεχνολογίας, το προσωπικό στοιχείο σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής χάνει έδαφος υπέρ του απρόσωπου στοιχείου…
Ποια εξουσία θα έχει ποιος λαός στο παγκόσμιο χωριό;
Δεν είναι υπερβολικό να ισχυριστούμε, ότι το χαρτονόμισμα αναδεικνύεται, ίσως, στο τελευταίο οχυρό λαϊκής εξουσίας!
Κι ακόμα, πρέπει να αναλογιστούμε όλοι μας, ότι αν υλοποιηθούν οι σχεδιασμοί περί αχρήματης κοινωνίας, θα διαμορφωθεί μια κοινωνική πραγματικότητα χειρότερη από το επί φεουδαρχίας παρελθόν, καθώς τότε μεν ο άρχοντας ήταν γνωστός στους αρχομένους, με τα καλά του και τα κακά του, ενώ τώρα στήνεται μια υποδομή για μεταβίβαση – παράδοση της εξουσίας, στο κοντινό μέλλον, σε κάποιον παγκόσμιο άρχοντα του παγκόσμιου χωριού που ακόμα, κατά το χρόνο λήψης των αποφάσεων, είναι άγνωστος.