της Elif Shafak*
Ολο και περισσότεροι Τούρκοι έχουν αρχίσει να αισθάνονται σαν πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα, καθώς επικρατεί απόλυτος διχασμός μεταξύ φίλων και πολέμιων του Ερντογάν. Οι διώξεις αντιφρονούντων και η ανοικτή σύγκρουση με τους Κούρδους.
Αυτοί είναι οδυνηροί καιροί για τον τουρκικό λαό. Για τρίτη φορά μέσα σε πέντε μήνες, μια θανάσιμη τρομοκρατική επίθεση έπληξε την Άγκυρα, αυτή τη φορά με 37 θύματα, όλοι πολίτες.
Οι αρχές έχουν αναγνωρίσει μία από τους υποτιθέμενους δράστες της σφαγής της Κυριακής, ως βομβίστρια αυτοκτονίας, μέλος του παράνομου κουρδικού Εργατικού Κόμματος ή PKK, μιας ομάδας που έχει χαρακτηριστεί διεθνώς ως τρομοκρατική. Άμεση απάντηση της κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν να στείλει πολεμικά αεροσκάφη για να χτυπήσει τις θέσεις του PKK στο βόρειο Ιράκ και να ανακοινώσει απαγόρευση στις ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις.
Έχουν γίνει εκκλήσεις για εθνική ενότητα στον απόηχο της τρομοκρατικής απειλής, αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν θα οδηγήσουν πουθενά: διότι η τουρκική κοινωνία του σήμερα είναι βαθιά πολωμένη. Ακόμη κι εν μέσω πένθους, η χώρα δεν μπορεί να ενωθεί.
Πρόσφατα ένας άνδρας κατέθεσε μήνυση κατά της γυναίκας του επειδή προσέβαλε τον πρόεδρο. Ο 40χρονος οδηγός φορτηγού ηχογράφησε τη γυναίκα του για να χρησιμοποιήσει την κασέτα ως αποδεικτικό στοιχείο στις δικαστικές αίθουσες. «Την είχα προειδοποιήσει», είπε αργότερα στους δημοσιογράφους. «Ο πρόεδρός μας είναι καλός άνθρωπος και έχει κάνει καλά πράγματα για την Τουρκία». Η σύζυγός του έχει ξεκινήσει διαδικασίες διαζυγίου.
Αυτή δεν είναι μια μεμονωμένη ιστορία. Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε πως το 76% του τουρκικού λαού δεν επιθυμεί να ζει στην ίδια γειτονιά με κάποιον που υποστηρίζει διαφορετικό πολιτικό κόμμα. Ούτε θα επέτρεπαν στα παιδιά τους να είναι φίλοι με τα παιδιά τέτοιων ανθρώπων.
Στο παρελθόν, οι κοινωνικοί διχασμοί οδηγούνταν από ιδεολογικές (αριστερή-δεξιά, κοσμική-θρησκευτική), εθνικές (κουρδική-τουρκική) ή βασισμένες στην πίστη (σουνιτική-αλεβίτικη) γραμμές. Σήμερα, ωστόσο, η χώρα έχει διχαστεί σε εκείνους που υποστηρίζουν τον Ερντογάν και τους υπολοίπους.
Η ιστορία της χώρας μάς υπενθυμίζει επίσης το πόσο πολυάσχολα έχουν αποδειχθεί τα τουρκικά δικαστήρια. Σύμφωνα με τον Bekir Bozdag, υπουργό Δικαιοσύνης, τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ανοίξει περισσότερες από 1.800 υποθέσεις υποτιθέμενης προσβολής κατά του προέδρου. Μεταξύ εκείνων που έχουν δικαστεί είναι ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, γιατροί, μπλόγκερ, ακόμη και μαθητές γυμνασίου. Τα κοινωνικά δίκτυα παρακολουθούνται πλέον στενά. Η πρώην Μις Τουρκία, η Merve Buyuksarac, διώχθηκε διότι επέκρινε τον κ. Ερντογάν στο Instagram, ενώ το Twitter έχει ανακοινώσει πως η Τουρκία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των χωρών που απαιτούν την αφαίρεση αναρτήσεων.
Όταν ο Can Dundar, αξιοσέβαστος αρχισυντάκτης στην καθημερινή εφημερίδα Cumhuriyet, και ο επικεφαλής των γραφείων του εντύπου στην Άγκυρα, Erdem Gul, αφέθηκαν ελεύθεροι έπειτα από απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, οι φιλελεύθεροι ανακουφίστηκαν. Αλλά ο κ. Ερντογάν γρήγορα αποδοκίμασε την απόφαση του δικαστηρίου: «Το λέω σαφέστατα: Δεν συμφωνώ με την απόφαση και δεν τη σέβομαι». Και συνέχισε: «Αυτή δεν είναι απαλλακτική απόφαση, είναι διαταγή για απελευθέρωση». Η δίκη συνεχίζεται. Καθώς συνεχίζεται αυτή η απολυταρχική στροφή, η διάκριση των εξουσιών ατροφεί.
Σε αυτό το κλίμα, οι προοπτικές για μια ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ του τουρκικού κράτους και του PKK είναι μηδαμινές. Τούρκοι και Κούρδοι που πιστεύουν στην ειρήνη και τη συνύπαρξη, γνωρίζουν πως, τουλάχιστον προς το παρόν, έχουν χάσει. Στο μεταξύ, η TAK, οργάνωση-παρακλάδι του PKK, απειλεί να συνεχίσει τις φρικαλέες επιθέσεις σε αμάχους. Ενστικτωδώς η κυβέρνηση θέλει να ρίξει λάδι στη φωτιά της διένεξης αντί να την κατασβήσει. Για παράδειγμα, νωρίτερα αυτό τον μήνα το Υπουργείο Δικαιοσύνης ζήτησε οι βουλευτές του φιλοκουρδικού HDP να στερηθούν βουλευτικής ασυλίας. Αν ποτέ εγκριθεί αυτό το αίτημα, δημοκρατικά εκλεγμένοι πολιτικοί θα αντιμετωπίσουν την απειλή να δικαστούν.
Αλλά θα αποτελούσε σοβαρότατο λάθος η τιμωρία φιλελεύθερων Κούρδων για τις ενέργειες τυφλής τρομοκρατίας που διαπράττουν πολεμοχαρή στοιχεία στο όνομα της κουρδικής ανεξαρτησίας.
Σε αυτό το ταραχώδες φόντο, πραγματοποιούνται οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ. Το 2015, ο αριθμός των Σύρων προσφύγων άγγιξε στην Τουρκία τουλάχιστον τα 2,5 εκατομμύρια. Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότεροι Τούρκοι έχουν αρχίσει να αισθάνονται σαν πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα.
*Τουρκάλα μυθιστοριογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Το Μπάσταρδο της Κωνσταντινούπολης»