Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακινδυνεύουν σύγκρουση με την Τουρκία εν όψει των προσπαθειών να δημιουργήσουν μία νόμιμη μεταναστευτική διαδρομή για να δώσουν τέλος στα χαοτικά περάσματα του Αιγαίου, καθώς η πίεση από χώρες όπως η Κύπρος ανάγκασαν την ΕΕ να οπισθοχωρήσει από προηγούμενα θέλγητρα.
Η διαφορά απόψεων στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες οδήγησε την ΕΕ να υποχωρήσει στις πρωτοβουλίες για την Τουρκία για να αντιμετωπίσει τις συμμορίες λαθραίας διακίνησης ανθρώπων που λειτουργούν στις ακτές της, σύμφωνα με την τελευταία μορφή των προτάσεων που έγινε γνωστή.
Οι ηγέτες της ΕΕ θα συζητήσουν τη στρατηγική με την Τουρκία την Παρασκευή, τη στιγμή που το προσφυγικό κύμα καταβάλει τις δημόσιες υπηρεσίες σε περιοχές της Ευρώπης και απειλεί το σύστημα ελεύθερης μετακίνησης στην ήπειρο. Οι διπλωματικές προσπάθειες της Παρασκευής ξεκινούν στις 8πμ, με συνάντηση του προέδρου Ντόναλντ Τουσκ με τον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου.
«Πρέπει να κλείσουμε τους παράνομους διαδρόμους» είπε ο καγκελάριος της Αυστρίας Βέρνερ Φάινμαν. «Να αντιμετωπίσουμε την παρανομία, να ενισχύσουμε τη νομιμότητα.»
Ενώ η ένωση θα προσφέρει ακόμη τα επιπλέον 3 δισεκατομμύρια ευρώ στην Τουρκία για τη στέγαση των προσφύγων μέχρι το 2018, οι ηγέτες έχουν αποδυναμώσει τις διασφαλίσεις που έγιναν στις 7 Μαρτίου για τις προοπτικές των συζητήσεων για την ένταξη της Τουρκίας και την άρση της απαίτησης για βίζα σε τούρκους επισκέπτες στην Ευρώπη.
«Δώσαμε μια εντολή με τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία στον πρόεδρο Τουσκ για να την παρουσιάσει» είπε ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Σαβιέ Μπετέλ.
Η Κύπρος επέβαλε να ξεκαθαριστεί πως μόνο η ΕΕ θα αποφασίσει αν και πότε θα επιταχύνει τη διαδικασία της ένταξης, η οποία έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο από το ξεκίνημά της το 2005, ενώ νέα ερωτηματικά τέθηκαν και στον στόχο της Τουρκίας για μετακίνηση χωρίς βίζα μέχρι τον Ιούλιο. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έθεσαν μια προθεσμία μέχρι τα τέλη του Απριλίου για την Τουρκία, για να εκπληρώσει μια λίστα 72 σημείων, μεταξύ αυτών την έκδοση βιομετρικών διαβατηρίων και την άρση των μεροληπτικών κανόνων κατά των κύπριων επισκεπτών. Μέχρι τώρα, έχει εκπληρώσει πλήρως 19 από τους στόχους, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κομισιόν.
«Η επιθυμία για απελευθέρωση από το καθεστώς της βίζας σημαίνει την ίδια στιγμή πως τα διεθνή νομικά πρότυπα θα πρέπει να μεταφερθούν ή να ενταχθούν στην τουρκική νομοθεσία» είπε η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.
Κάποιοι αξιωματούχοι της ΕΕ ήλπιζαν σε μια μεγάλη συμφωνία που θα έδινε τέλος στην αποξένωση με την Τουρκία, ενώ άλλοι επέμειναν στα νομικά και πρακτικά εμπόδια του τελευταίου σχεδίου για τη διαχείριση του μεγαλύτερου προσφυγικού κύματος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από την πρώτη σταγόνα προσφύγων που διαπέρασαν τη Μεσόγειο θάλασσα μετά τις αραβικές επαναστάσεις του 2011 μέχρι τη μαζική έξοδο από τη Συρία μέσω της Τουρκίας και τα Βαλκάνια, η διαχείριση της κρίσης από την πλευρά της Ευρώπης είναι καταδικασμένη σε ένα μόνιμο παιχνίδι κυνηγητού.
Περίπου 857.000 άνθρωποι πέρασαν το Αιγαίο προς την Ελλάδα το 2015. Από την σύνοδο κορυφής ΕΕ-Τουρκίας στις 7 Μαρτίου, κοντά στους 11.000 έχουν φτάσει στις ακτές των ελληνικών νησιών, φτάνοντας το σύνολο σε αυτήν τη διαδρομή στις 144.000 για φέτος. Τουλάχιστον 96 σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.
Το τελευταίο σχέδιο είναι να επισπευτούν οι αποφάσεις ασύλου στο ελληνικό έδαφος, να σταλούν πίσω στην Τουρκία όσοι δεν εγκρίνονται και να δημιουργηθεί ένα κανάλι νόμιμης μετεγκατάστασης για μέχρι και 72.000 σύρους από τους τουρκικούς προσφυγικούς καταυλισμούς. Οι προηγούμενες προτάσεις για σχεδόν αυτόματες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία αφέθηκαν μετά τις ενστάσεις των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πρόταση της ΕΕ θα καλύψει τμήμα των 2,7 εκατομμυρίων σύρων που έχουν φτάσει στην Τουρκία. Η αξιοπιστία της είναι ανοιχτή σε αμφισβητήσεις, καθώς οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν αποτύχει να εκπληρώσουν προηγούμενες δεσμεύσεις για μετεγκατάσταση προσφύγων.
Στόχος είναι να αποθαρρυνθούν οι πρόσφυγες από το επικίνδυνο θαλάσσιο πέρασμα και να ανταμειφτούν όσοι καταθέτουν νόμιμες αιτήσεις από την Τουρκία. Ωστόσο, έχουν δημιουργηθεί ανησυχίες πως οι διακινητές θα μετακινηθούν σε άλλες διαδρομές, πιθανώς μέσω της Αδριατικής προς την Ιταλία.
Διαμάχη επίσης γίνεται για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής και δικαστηρίων ασύλου στην Ελλάδα, όπου ήδη έχουν συσσωρευτεί 46.000 μετανάστες που δεν μπορούν να μετακινηθούν λόγω των κλειστών συνόρων προς τα βορειότερα. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ξέσπασε κατά αυτών των «μονομερών» κινήσεων και απαίτησε επιπλέων βοήθεια για τις ελληνικές κοινωνικές υπηρεσίες, οι οποίες έχουν εξασθενήσει λόγω της πενταετούς οικονομικής κρίσης.
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν να αναλάβουν τη διαχείριση των αποφάσεων ασύλου στα ελληνικά νησιά και σταμάτησαν να επιμένουν για τη μεταφορά των μεταναστών που βρίσκονται ήδη στα νησιά σε κέντρα υποδοχής στην ενδοχώρα.