Την εικόνα της «σκληρής διαπραγμάτευσης» με το κουαρτέτο των δανειστών για το Ασφαλιστικό προσπαθεί να φιλοτεχνήσει η κυβέρνηση. Ομως, την ίδια ώρα που μιλά για «κόκκινες γραμμές», προχωρεί σε διαρροές που προετοιμάζουν το έδαφος γι’ αυτό που τελικά θα νομοθετηθεί. Οι διαρροές έχουν δυο σκέλη: από τη μια είναι διαρροές που αναφέρονται σε μέτρα που επιδεινώνουν το σχέδιο Κατρούγκαλου (π.χ. περικοπές στις καταβαλλόμενες συντάξεις, μείωση της λεγόμενης εθνικής σύνταξης και καταβολή της με κάποιας μορφής αναλογικότητα, μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης που θα μειώσουν τη λεγόμενη ανταποδοτική σύνταξη) και από την άλλη είναι διαρροές που υπηρετούν την «τακτική του Χότζα». Δηλαδή, παρουσιάζουν ακραία εφιαλτικά σενάρια, ώστε όταν έρθει το τελικό σχέδιο να κομπάζει ο Κατρούγκαλος ότι έσωσε το ένα και το άλλο.
Δε χρειάζεται να θυμίσουμε πως αυτή η τακτική έχει εφαρμοστεί την τελευταία εξαετία από όλους τους υπουργούς όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων. Θα επαναλάβουμε, λοιπόν, ότι δε θα μπορέσουμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα για όλες τις πτυχές παρά μόνον όταν δούμε νομοσχέδιο να κατατίθεται στη Βουλή. Οι δηλώσεις και οι διαρροές έχουν ως στόχο να προκαλέσουν σύγχυση και όχι να ενημερώσουν. Το μόνο βέβαιο είναι πως δε θα πρόκειται για ένα αντιασφαλιστικό νομοσχέδιο σαν αυτά που έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν, αλλά για ένα νομοσχέδιο που θα δρομολογεί τη διάλυση της Κοινωνικής Ασφάλισης, συνεχίζοντας και ολοκληρώνοντας αυτό που ξεκίνησε με τους νόμους Λοβέρδου-Κουτρουμάνη το 2010.
Σχέδιο ΣΥΡΙΖΑ
Γι’ αυτό και πρέπει να τονίσουμε και πάλι, ότι η σχεδιαζόμενη ανατροπή δεν αποτελεί κάτι που επιβλήθηκε εκβιαστικά από τους ιμπεριαλιστές δανειστές στη συγκυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου. Ανάμεσά τους υπάρχει συναντίληψη και ταύτιση ως προς το βασικό στόχο. Αυτό αποτυπώθηκε στην εντεκασέλιδη πρόταση που κατέθεσε ο ίδιος ο Τσίπρας στους ιμπεριαλιστές δανειστές στις 22 Ιούνη του 2015. Δηλαδή, πριν ακόμα και από το κάλπικο δημοψήφισμα. Σ’ αυτή την πρόταση αναφερόταν τα εξής:
«Οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις του 2010 και του 2012 βελτίωσαν εν μέρει τη σταθερότητα του συνολικού συνταξιοδοτικού συστήματος, το οποίο προηγουμένως ήταν αποσπασματικό και δαπανηρό και μετέφερε βάρη αστάθειας στις μελλοντικές γενιές. Ομως παραπέρα, απαιτούνται πολύ περισσότερα φιλόδοξα και θαρραλέα βήματα για να συμπληρωθούν αυτές οι μεταρρυθμίσεις και να αντιμετωπιστούν οι στρεβλώσεις του συστήματος, που προκλήθηκαν από μια οικονομική κρίση όπου οι εισφορές μειώθηκαν λόγω της υψηλής ανεργίας, ενώ δημιουργήθηκαν πιέσεις στις δαπάνες καθώς πολλοί πολίτες επέλεξαν να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα. Για ν’ αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα, οι αρχές δεσμεύονται να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις σε δυο φάσεις (…)
Για να συμπληρωθεί το πακέτο, οι αρχές θα περάσουν στη δεύτερη φάση περαιτέρω νομοθετικές μεταρρυθμίσεις με στόχο να εγκαθιδρύσουν τον Οκτώβρη του 2015 έναν στενότερο δεσμό μεταξύ των εισφορών και των παροχών στο πλαίσιο της τριμερούς χρηματοδότησης και της ενοποίησης των ξεχωριστών ταμείων. Στο σχεδιασμό αυτών των μεταρρυθμίσεων, η κυβέρνηση θα εξασφαλίσει ότι το βάρος της προσαρμογής θα είναι δίκαιο ώστε να εξασφαλίσει ότι θα προστατευθούν τα πιο ευπαθή νοικοκυριά, ενώ θα αποφευχθούν αδικαιολόγητα βάρη στις μελλοντικές γενιές και ότι θα υπάρχει ένας καθαρός δεσμός ανάμεσα στις εισφορές και τις απονομές, έτσι που να ενθαρρύνεται η δηλωμένη εργασία και μακρύτεροι εργασιακοί βίοι. Γι’ αυτό το σκοπό, οι αρχές σχεδιάζοντας με βάση μια αναλογιστική μελέτη και σε συνεργασία με την Ομάδα Εργασίας Γήρανσης της ΕΕ, θα νομοθετήσουν: (i) ειδικά σχέδια και παραμετρικές βελτιώσεις για να εγκαθιδρύσουν ένα στενό δεσμό ανάμεσα στις εισφορές και τις παροχές, (ii) επέκταση και εκσυγχρονισμό της βάσης εισφορών και παροχών για όλους τους αυτοαπασχολούμενους… (iii) αναθεώρηση και εκλογίκευση όλων των διαφορετικών συστημάτων βασικών, εγγυημένων εισφορών… Αυτά θα γίνουν μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και με πλήρη συμφωνία των θεσμών».
Η συγκυβέρνηση εξέφραζε την πλήρη συμφωνία της με τους αντιασφαλιστικούς νόμους του 2010 και του 2012 και δεσμευόταν ότι η νέα αντιασφαλιστική μεταρρύθμιση θα βελτιώσει αυτούς τους νόμους! Αυτές οι θέσεις γράφτηκαν και στο τρίτο Μνημόνιο, χωρίς καμιά αλλαγή. Κι αυτές συζητούν τώρα με το κουαρτέτο. Τι συζητούν; Κάποιες λεπτομέρειες και όχι τη βασική κατεύθυνση, η οποία ήταν πρόταση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, που υπερασπίζονται τα συμφέροντα της κεφαλαιοκρατίας, ντόπιας και ξένης.
Δυο σκέλη
Το σχέδιο που συζητά ο Κατρούγκαλος με το κουαρτέτο έχει δύο σκέλη. Το ένα αφορά το χαρακτήρα του νέου ασφαλιστικού συστήματος και το άλλο αφορά τα μέτρα άμεσης απόδοσης, έτσι που να εκπληρωθεί ο όρος του τρίτου Μνημόνιου για εξασφάλιση από το ασφαλιστικό σύστημα κονδυλίων ύψους 0,25% του ΑΕΠ το 2015 και 1% του ΑΕΠ το 2016 (περίπου 2,25 δισ. ευρώ συνολικά). Η συγκυβέρνηση εστιάζει κυρίως στο δεύτερο, για ευνόητους λόγους. Αν ο πέλεκυς πέσει βαρύς αμέσως, δύσκολα θα κρατηθεί στην εξουσία. Αντίθετα, αν κλιμακωθούν κάποια μέτρα στο χρόνο (π.χ. πετσοκόμματα συντάξεων σε δόσεις), θεωρεί ότι μπορεί να σώσει την παρτίδα για ένα διάστημα.
Η φιλολογία των διαρροών πότε μιλά για κόψιμο μόνο των επικουρικών συντάξεων, πότε και των κύριων συντάξεων πάνω από ένα ορισμένο ύψος. Εκείνο που έχει σημασία είναι πως οι καταβαλλόμενες συντάξεις θα κοπούν, ανεξάρτητα από τον μηχανισμό του πετσοκόμματος. Διαφορετικά δεν βγαίνει το «κοστούμι» των 2,25 δισ. που έχει κοπεί με το τρίτο Μνημόνιο. Πιο σημαντικό, όμως, είναι να ξέρουμε πως οι καταβαλλόμενες συντάξεις θα εξακολουθήσουν να κόβονται και τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα με το σχέδιο Κατρούγκαλου, όλες οι καταβαλλόμενες συντάξεις θα επανυπολογιστούν με το νέο σύστημα. Επειδή το νέο σύστημα δίνει τρομακτικά μειωμένες συντάξεις, η λεγόμενη «προσωπική διαφορά», που σύμφωνα με τα κυβερνητικά ψέματα θα εξακολουθήσει να καταβάλλεται στους συνταξιούχους, θα θεωρείται σαν κάτι που «δε δικαιούνται» οι συνταξιούχοι, που το παίρνουν «χαριστικά». Απ' αυτή την «προσωπική διαφορά», λοιπόν, που θα είναι πολύ μεγάλη, ίση σχεδόν με τη σύνταξη που θα υπολογιστεί με το νέο σύστημα, θα κόβουν και τα επόμενα χρόνια. Είναι σίγουρο πως θα μπει σχετική ρήτρα στο νομοσχέδιο που θα συνταχθεί.
Αθλια πρόνοια αντί για Κοινωνική Ασφάλιση
Το σχέδιο Κατρούγκαλου, που έχει γίνει δεκτό ως βάση συζήτησης από το κουαρτέτο/τρόικα, ορίζει μια συγκεκριμένη ασφαλιστική αρχιτεκτονική, η οποία εισήχθη για πρώτη φορά με τους νόμους Λοβέρδου-Κουτρουμάνη του 2010. Η σύνταξη κόβεται σε δυο κομμάτια. Το ένα είναι η λεγόμενη ανταποδοτική σύνταξη, που υποτίθεται πως είναι αυτή που «δικαιούται» ο ασφαλισμένος, βάσει των ασφαλιστικών εισφορών που έχει πληρώσει σε όλο τον εργασιακό του βίο. Το δεύτερο κομμάτι είναι η λεγόμενη εθνική σύνταξη (βασική λεγόταν στους νόμους Λοβέρδου-Κουτρουμάνη, αλλά είναι ακριβώς η ίδια), που τη χορηγεί το κράτος στους πολίτες του. Προέρχεται, δηλαδή, από τη φορολογία και όχι από τις ασφαλιστικές εισφορές, γεγονός που την καθιστά… ευέλικτη, αφού το μέγεθός της θα προσδιορίζεται από τη δημοσιονομική πολιτική (που θα είναι για πολλά χρόνια πολιτική σκληρής λιτότητας).
Οι νόμοι Λοβέρδου-Κουτρουμάνη πρόβλεπαν μια μεταβατική περίοδο, χωρίζοντας την ανταποδοτική σύνταξη σε δυο τμήματα. Το τμήμα του ασφαλιστικού βίου που διανύθηκε μέχρι τις 31.12.2010 δίνει σύνταξη με το παλιό σύστημα. Το τμήμα του ασφαλιστικού βίου από 1.1.2011 μέχρι τη συνταξιοδότηση δίνει σύνταξη με το νέο σύστημα. Το σχέδιο Κατρούγκαλου έρχεται να καταργήσει αυτή τη μεταβατικότητα, επειδή θέλουν να περάσουν άμεσα σε μεγάλες περικοπές συντάξεων. Δε θα υπάρχουν πια δυο τμήματα, αλλά η σύνταξη θα υπολογίζεται αποκλειστικά με το νέο σύστημα. Δηλαδή, με συντάξιμες αποδοχές που θα υπολογίζονται βάσει ολόκληρου του εργασιακού βίου και με τα νέα, ισχνά ποσοστά αναπλήρωσης.
Ετσι, οι συντάξεις από 1.1.2016 (ενδεχομένως και αυτές που εκκρεμούν, καθώς κανένα Ταμείο δεν υπολογίζει και δεν αποδίδει συντάξεις εδώ και πολλούς μήνες, περιμένοντας την ψήφιση του νέου νόμου) θα είναι τρομακτικά μειωμένες, όχι μόνο σε σχέση με το παλιό σύστημα, αλλά και σε σχέση με τους νόμους Λοβέρδου-Κουτρουμάνη. Για να γλυκάνουν κάπως το χάπι, υπόσχονται να δώσουν σ' αυτούς που θα βγουν στη σύνταξη την τριετία 2016-2018 μια «προσωπική διαφορά», ίση με το 50% αυτών που χάνουν το 2016, με το 33% το 2017 και με το 25% το 2018. Πρέπει να θεωρούμε βέβαιο πως δεν πρόκειται να δοθούν «προσωπικές διαφορές» σ' αυτό το ύψος, διότι -θα το ξαναπούμε- δε βγαίνει ο λογαριασμός του τρίτου Μνημόνιου.
Εκτός των τεράστιων μειώσεων στις συντάξεις, που θα τις μετατρέψουν σε φιλοδωρήματα των 200-300 ευρώ για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργατών, το νέο σύστημα προδιαγράφει τη διάλυση της Κοινωνικής Ασφάλισης. Στεκόμαστε σε δυο σημαντικά σημεία:
Πρώτο, εισάγεται για πρώτη φορά στο ασφαλιστικό σύστημα ο τεκμαρτός τρόπος υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών για τις επιχειρήσεις, που θα επιτρέπει στους καπιταλιστές να χρησιμοποιούν ανενόχλητοι την ανασφάλιστη εργασία.
Δεύτερο, προετοιμάζονται στη θέσπιση της «ασφάλισης στα καταβαλλόμενα» και όχι στους μισθούς και τα ημερομίσθια που προβλέπονται από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, όπως ισχύει μέχρι σήμερα. Ετσι, οι συνολικές ασφαλιστικές εισφορές θα υποστούν τεράστια μείωση. Και βέβαια, θα επανυπολογίσουν τις ασφαλιστικές εισφορές που αποδεδειγμένα δεν πληρώνουν οι καπιταλιστές τα τελευταία χρόνια. Θα τις επανυπολογίσουν με βάση τους μισθούς και τα μεροκάματα που πληρώνουν οι καπιταλιστές με τις ατομικές συμβάσεις εργασίας (στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν καταργήσει τις Κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και πληρώνουν μόνο τα βασικά της ΕΓΣΣΕ), χαρίζοντάς τους μεγάλο μέρος απ' αυτά που έπρεπε να έχουν καταβάλει στο ΙΚΑ σύμφωνα με ό,τι προβλέπει ο Κανονισμός του.
Ψευτοδιαφωνίες
Σύμφωνα με τις διαρροές που κάνει ο Κατρούγκαλος στα παπαγαλάκια του αστικού Τύπου, για να προετοιμάσουν το κλίμα, πέρα από το πετσόκομμα των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων, η «σκληρή διαπραγμάτευση» που κάνει με το κουαρτέτο/τρόικα, έχει σκαλώσει σε δυο θέματα.
ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΗΣ. Το κουαρτέτο, λένε οι διαρροές του Κατρούγκαλου, ζητά χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης για τα πρώτα 15 χρόνια, από το 0,8% που προβλέπει το σχέδιο Κατρούγκαλου. Σ' αυτό το σχέδιο όμως, δεν έχει καμιά ιδιαίτερη σημασία αν το ποσοστό αναπλήρωσης της 15ετίας θα είναι 0,8% ή 0,75%.
Το κρίσιμο μέγεθος είναι οι συντάξιμες αποδοχές, που θα υποστούν τεράστια συρρίκνωση με τον υπολογισμό τους ως μέσος όρος ολόκληρου του εργασιακού βίου.
Ενας εργάτης με συντάξιμες αποδοχές 600 ευρώ, θα πάρει ανταποδοτική σύνταξη 72 ευρώ με ποσοστό αναπλήρωσης 0,8% ή 67,5 ευρώ με ποσοστό αναπλήρωσης 0,75%. Αντί να δούμε το εξευτελιστικό επίπεδο αυτής της ανταποδοτικής σύνταξης, η κυβερνητική προπαγάνδα θέλει να μας σπρώξει στην ψευτοδιαφωνία με την τρόικα (αν πράγματι υπάρχει) για τα ποσοστά αναπλήρωσης, που δίνουν ένα τάληρο πάνω ή κάτω. Μας ζητούν να καταπιούμε αμάσητη την καμήλα, ενόσω διυλίζουμε το κουνούπι.
Αυτού του επιπέδου θα είναι οι ανταποδοτικές συντάξεις που θα «δικαιούνται» οι εργαζόμενοι. Και δεν είναι λίγα τα 600 ευρώ συντάξιμες αποδοχές για έναν εργαζόμενο του ιδιωτικού τομέα, αν σκεφτούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία πληρώνεται με τα βασικά της ΕΓΣΣΕ.
ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ. Στον πίνακα που έχει δημοσιευτεί σε παλαιότερη ανάλυσή μας για το σχέδιο Κατρούγκαλου και ανατυπώθηκε στην αφίσα που τοιχοκολλεί η «Κόντρα» (δείτε στη σελίδα 9), μπορεί κανείς να δει ότι η σύνταξη για 15ετία και συντάξιμες αποδοχές 700 ευρώ είναι 228 ευρώ. Μην σας ξεγελά το νούμερο. Στο προηγούμενο παράδειγμα υπολογίσαμε μόνο την ανταποδοτική σύνταξη, ενώ στον πίνακα συνυπολογίζουμε και την εθνική σύνταξη. Κι αυτή η περιβόητη εθνική σύνταξη είναι το δεύτερο ζήτημα ψευτοδιαφωνίας (αν υπάρχει και αυτή), που ο Κατρούγκαλος παρουσιάζει σαν «αγώνα ζωής και θανάτου» με το κουαρτέτο.
Για να μη φανεί η αλήθεια για το άθλιο επίπεδο των νέων συντάξεων, το σχέδιο Κατρούγκαλου ισχυριζόταν ότι η εθνική σύνταξη θα δίνεται σε όλους, αρκεί να έχουν δεκαπέντε χρόνια ασφάλισης. Από την πρώτη στιγμή υποστηρίξαμε ότι αυτό αποκλείεται να γίνει.
♦ Είχαμε υπόψη μας τους νόμους Λοβέρδου-Κουτρουμάνη που προβλέπουν αναλογικό υπολογισμό και καταβολή της βασικής σύνταξης ανάλογα με τα χρόνια ασφάλισης (1/35 της βασικής σύνταξης για κάθε χρόνο ασφάλισης). Νόμους που η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχει αποδεχτεί ως βάση για τη δική της αντιασφαλιστική μεταρρύθμιση, πράγμα που είναι γραμμένο φαρδιά-πλατιά στο Μνημόνιο.
♦ Είχαμε, επίσης, υπόψη μας τη βασική αρχή που η ίδια η συγκυβέρνηση εισηγήθηκε στους ιμπεριαλιστές δανειστές, για «στενότερη σύνδεση εισφορών-παροχών». Αντίκειται σ' αυτή την αρχή η καταβολή ίσης εθνικής σύνταξης σε όλους, ανεξάρτητα από τα χρόνια ασφάλισης που έχει πραγματοποιήσει κάθε ασφαλισμένος. Αυτό μπορούμε να το δούμε με το παράδειγμα δύο ασφαλισμένων, που έχουν και οι δύο συντάξιμες αποδοχές 700 ευρώ και ο ένας έχει 15 χρόνια ασφάλισης ενώ ο άλλος έχει 24 χρόνια ασφάλισης. Αν έπαιρναν και οι δύο ίση εθνική σύνταξη (384 ευρώ), ο πρώτος θα έπαιρνε συνολική σύνταξη 468 ευρώ και ο δεύτερος 579 ευρώ. Η διαφορά στην τελική σύνταξη είναι πολύ μικρή για εννιά επιπλέον έτη ασφάλισης και θα αποτελούσε κίνητρο για «μαύρη» εργασία. Αντίθετα, αν η εθνική σύνταξη δίνεται ανάλογα με τα χρόνια ασφάλισης (1/40 για κάθε χρόνο ασφάλισης πλέον και όχι 1/35), ο πρώτος θα πάρει συνολική σύνταξη 228 ευρώ και ο δεύτερος 425 ευρώ. Δηλαδή, θα υπάρχει μια σημαντική διαφορά σύνταξης που θα λειτουργεί ως «κίνητρο ασφάλισης».
♦ Κάποια στιγμή υπολογίσαμε ότι η χορήγηση εθνικής σύνταξης 384 ευρώ σε όλους θα ξεπερνούσε το βασικό στόχο που έχει τεθεί από το Μνημόνιο ως προς το μέγεθος των ασφαλιστικών δαπανών που επιτρέπεται να καταβάλλει ο κρατικός προϋπολογισμός.
Οι διαρροές του Κατρούγκαλου για το περιεχόμενο της υποτιθέμενης μάχης που δίνει με το ΔΝΤ και το κουαρτέτο ήρθαν να επιβεβαιώσουν τη βασική μας εκτίμηση: η εθνική σύνταξη δε θα είναι ίση για όλους. Σύμφωνα με τις ίδιες διαρροές, η κυβέρνηση συζητά ένα σχέδιο που θα δίνει πλήρη εθνική σύνταξη στα 20 χρόνια ασφάλισης (εννοείται και πάνω από τα 20) και μειωμένη για λιγότερα χρόνια ασφάλισης. Δεν «δένουμε κόμπο» τη διαρροή, όμως το όριο των 20 ετών ασφάλισης δεν είναι τυχαίο. Από την περίοδο του δεύτερου Μνημόνιου καταβλήθηκε προσπάθεια να αυξηθεί το ελάχιστο όριο για τη χορήγηση σύνταξης από τα 15 χρόνια (4.500 ένσημα) στα 20 χρόνια (6.000 ένσημα). Η συγκυβέρνηση των Σαμαροβενιζέλων δεν τόλμησε να το νομοθετήσει. Μήπως ήρθε η ώρα να το νομοθετήσει η συγκυβέρνηση των Τσιπροκαμμένων;
Οι διαρροές λένε επίσης ότι το κουαρτέτο ζητά να είναι η εθνική σύνταξη μικρότερη από τα 384 ευρώ που «προβλέπει» το σχέδιο Κατρούγκαλου. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η εθνική σύνταξη δε θα είναι ίση για όλους. Πόσο θα είναι το μέγιστο ύψος της και τι ακριβώς μορφή αναλογικού υπολογισμού θα εφαρμοστεί θα το μάθουμε όταν καταρτιστεί νομοσχέδιο. Εκείνο που κρατάμε είναι πως θέλουν να μας πάνε σ' ένα ασφαλιστικό σύστημα που θα δίνει συντάξεις - άθλια φιλοδωρήματα, οι οποίες θα μειώνονται συνεχώς, δεδομένου ότι το σύστημα με την πάροδο του χρόνου θα διαλύεται.