φιλολόγου – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
«Ξέρουμε καλά όλοι, αξιωματικοί και στρατιώτες, ότι είναι ζήτημα αν θα σωθούμε μερικοί, αλλά το ηθικό μας είναι άριστο, γιατί ξέρουμε καλά τον σκοπό για τον οποίο πολεμούμε. Ξέρουμε πως η γλυκειά μας Πατρίδα, η φτωχή Ελλάδα, που έξώδευσε τόσα δισεκατομμύρια για να γίνουν αυτά τα οχυρά, περιμένει πολλά, πάρα πολλά από εμάς, που έχουμε την τιμή να τα φυλάμε. Οι πατέρες μας, οι μητέρες μας, τ’ αδέλφια μας, τα παιδιά μας, οι φίλοι μας, κάθε Ελληνική ψυχή ξέρουμε καλά πως στρέφονται σε μας. Σε μας στηρίζονται οι ελπίδες τους και κάθε βράδυ προσεύχονται στον καλό της Ελλάδος Θεό να μας βοηθήσει να γίνει και στο Μακεδονικό Μέτωπο το θαύμα που έγινε και στην Αλβανία…» γράφει ο λοχαγός του Ιστίμπεη και συγγραφέας Όμηρος Παπαδόπουλος στο Ημερολόγιό του κατά την αναμονή της επιθέσεως!
75 χρόνια έχουν περάσει από τον Ηρωικό Απρίλη 1941. Τότε στα Μακεδονικά Οχυρά –στην περιβόητη Γραμμή Μεταξά κατά μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων σε Μακεδονία και Θράκη- κορυφώθηκε ο Ελληνικός Τρόπος, ο πατριωτικός – ηρωικός Αγώνας των Ελλήνων πολεμιστών που ξεκίνησε με πολλές δυσκολίες, αμέτρητες θυσίες και σπουδαίες νίκες στο Ελληνοαλβανικό Μέτωπο (Οκτώβριος 1940- Απρίλιος 1941). Ο Χίτλερ ήθελε να ξεκαθαρίσει τα πράγματα στη Βαλκανική και με το Σχέδιο Μαρίτα να κατακτήσει την Ελλάδα, ώστε να προχωρήσει σε εφαρμογή του Σχεδίου Μπαρμπαρόσα για την κατάκτηση της Ρωσίας. Η ελληνική αντίσταση καθυστέρησε την σχεδιαζόμενη επίθεση του Χίτλερ με συνέπεια να έρθουν αντιμέτωποι οι Γερμανοί με τον φονικό ρωσικό χειμώνα. ..
Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά στις 29 Ιανουαρίου 1941 ο βασιλιάς επέλεξε στη θέση του πρωθυπουργού τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρο Κορυζή. Ο Κορυζής αρνήθηκε, όπως και ο προκάτοχός του, να συνθηκολογήσει λέγοντας χαρακτηριστικά στον Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα ότι «η Ελλάς θα ανθίστατο»! Στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο και στους ολιγάριθμους υπερασπιστές των άρτιων Οχυρών που κατασκευάστηκαν επί Μεταξά, τα οποία , λέγεται, πως ξεπερνούσαν τα οχυρά της γραμμής Mazinot, έπεσε το βάρος της υπεράσπισης του ελληνικού εδάφους μετά την προσχώρηση της Βουλγαρίας στον Άξονα και μετά τη συνθηκολόγηση της Γιουγκοσλαβίας.
Εναντίον των Ελλήνων εφορμά η 12η γερμανική Στρατιά υπό τον φον Λιστ: ένα Σώμα Αεροπορίας με μαχητικά καθέτου εφορμήσεως Στούκας, δύο Σώματα Στρατού, τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες Μεραρχίες και βαρύς όγκος πυροβολικού. Ανά 100 έως 200 Στούκας βομβαρδίζουν κατά κύματα, τα πυροβόλα σφυροκοπούν ανελέητα, τα τρομερά άρματα πάντσερ προωθούνται στην πρώτη γραμμή και ειδικές δυνάμεις ορεινών καταδρομών εξορμούν με λόχους αντιαρματικών. Κόλαση! Αλλά οι φρουροί της Ελλάδος είναι εκεί και είναι οι νικητές. Κατάπληκτοι οι Γερμανοί αναδιπλώνονται, εξαπλώνονται και αποκρούονται πάλι.
Κάθε Οχυρό και μια δόξα: Ρούπελ (περιοχή Αγκίστρου), Ιστίμπεη (περιοχή Μπέλες) Πυραμιδοειδές, Παλιουρώνες, Ουσίτσα, Περιθώρι, Καρατάς, Αρπαλούκι, Κελκάγια, Εχίνος (Ξάνθη), Νυμφαία (Κομοτηνή). Από τακτική άποψη, τα Οχυρά επιτέλεσαν πλήρως τον σκοπό τους, καθώς άντεξαν στις πιέσεις – επιθέσεις και έφραξαν τη διέλευση του εχθρού μέσω της κοιλάδας του Στρυμόνα. Από επιχειρησιακή άποψη, οι γερμανικές δυνάμεις πέτυχαν την παράκαμψη των οχυρών μέσω του γιουγκοσλαβικού εδάφους, καθώς η 2η τεθωρακισμένη μεραρχία κινήθηκε μέσω Στρωμνίτσας, Δοϊράνης και Κιλκίς προς τη Θεσσαλονίκη. Η εφεδρεία του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ), η 19η Μεραρχία, μηχανοκίνητη μόνο κατ’ όνομα και με ελάχιστα τεθωρακισμένα, ήταν αδύνατο να ανακόψει τη γερμανική προέλαση. Το αίτημα του Διοικητή του ΤΣΑΜ Αντιστράτηγου Κωνσταντίνου Μπακόπουλου να επιχειρηθεί πλευροκόπηση των γερμανικών δυνάμεων από την βρετανική 1η τεθωρακισμένη ταξιαρχία δεν ικανοποιήθηκε.
Ιστορική παραμένει στις συνειδήσεις όλων η άρνηση του Ταγματάρχη Γεωργίου Δουράτσου, με καταγωγή από τη νήσο Σύρο, να παραδώσει το οχυρό Ρούπελ στους Γερμανούς. Σημειωτέον πως το Ρούπελ ήταν το μεγαλύτερο από όλα τα οχυρά εκτεινόμενο σε μέτωπο 2,500 μ. ενώ το σύνολο της φρουράς του ήταν 1,397 άνδρες. Στη σφοδρή γερμανική επίθεση με βολές πυροβολικού και μαζικές επιθέσεις αεροσκαφών stukas, καθώς και με φουσκωτές βάρκες στον Στρυμόνα, τα συγκεντρωτικά πυρά του Ρούπελ, αλλά και τα πλευρικά πυρά των οχυρών Παλιουριώνες και Καρατάς προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στον εχθρό. Το φρόνημα των Ελλήνων μαχητών ήταν υψηλό ακόμη και όταν οι επιθέσεις των γερμανικών Στούκας έρχονταν σε κύματα 40 – 50 αεροσκαφών! Γερμανός αξιωματικός σχολίασε ότι πρώτη φορά έβλεπαν αντιπάλους να τους βομβαρδίζουν και αυτοί να μην τρέπονται σε φυγή αλλά, αντίθετα, να ανοίγουν πυρ με τα τυφέκια τους κατά των αεροπλάνων από τις θέσεις τους…!
Μετά την είσοδο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου και την υπογραφή συνθηκολόγησης μεταξύ Αντιστράτηγου Κ. Μπακόπουλου και Αντιστράτηγου Φάελ – διοικητή 2ης Γερμανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας ήρθαν Γερμανοί αγγελιαφόροι με λευκή σημαία στον Δουράτσο και του ζήτησαν να του παραδώσει το οχυρό. Εκείνος είπε χαρακτηριστικά: «Τα Οχυρά δεν παραδίδονται. Καταλαμβάνονται»! Και μάλιστα διαβεβαίωσε τον απεσταλμένο ότι «ο αγών θα συνεχιστεί πάσα δε απόπειρα προσεγγίσεως του οχυρού θα συντριβεί»!
Στα Άνω Πορρόϊα του ν. Σερρών βρίσκεται το Μνημείο του πολυφίλητου ήρωα και άτυχου νέου Δημητρίου Ίτσιου, το όνομα του οποίου αποτελεί επιβεβαίωση της έννοιας της Υστεροφημίας. Ο λοχίας Ίτσιος ήταν διοικητής του Πολυβολείου 8 (Π. 8) στο οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς του όρους Μπέλες (Κερκίνη), πάνω από το χωριό Άνω Πορρόϊα Σερρών. Το Π.8 ήταν ένα μεμονωμένο εξωτερικό αμυντικό έργο, που μαζί με το Π. 9 αποτελούσαν τα σημαντικότερα σημεία στήριξης των Ελλήνων στην ευρύτερη περιοχή της Ροδόπολης. Τα πολυβολεία αυτά δεν είχαν σχέση με τα οχυρά. Ο Δ. Ίτσιος ήταν μαζί με μόνο 5 στρατιώτες στο πολυβολείο και κατόρθωσαν να αποκρούσουν τις γερμανικές επιθετικές ενέργειες. Ως χειριστής πολυβόλου ο Ίτσιος ξόδεψε και τις 33,000 σφαίρες που υπήρχαν στο πολυβολείο και σκότωσε πάνω από 230 Γερμανούς στρατιώτες (μαζί και τον ανιτσυνταγματάρχη Ebeling), δηλαδή όσους σκότωσε ολόκληρος ο στρατός της Γιουγκοσλαβίας στη διάρκεια της γερμανικής εισβολής τον Απρίλη 1941!
Ο ηρωισμός του Ίτσιου, η λυσσαλέα μαχητικότητά του και το γεγονός ότι δεν ήταν ανώτερος αξιωματικός προκάλεσαν τον φθόνο του Γερμανού στρατηγού Shorner, ο οποίος τυφλωμένος από το μίσος και τον εγωισμό του και ενώ, στην αρχή τίμησε τον Ίτσιο βάζοντας μια διμοιρία του να παρουσιάσει όπλα μπροστά του, αμέσως μετά τον σκότωσε! Οι στρατιώτες του Ίτσιου αφέθηκαν ελεύθεροι και αφηγήθηκαν ότι ο λοχίας τους πυροβολήθηκε εξ επαφής στο κεφάλι αφού είχε πρώτα παραδοθεί! Πρόκειται για το πρώτο έγκλημα πολέμου των Γερμανών στην Ελλάδα κατά παράβαση της συνθήκης της Γενεύης. Το Ελληνικό κράτος απένειμε μετά θάνατον στον Ίτσιο το βαθμό του επιλοχία(!)
Για το Ιστίμπεη, που το υπερασπιζόταν μια δύναμη 350 στρατιωτών και 14 αξιωματικών πολύτιμη πηγή είναι το Ημερολόγιο του Λοχαγού πεζικού Όμηρου Παπαδόπουλου. Διοικητής του οχυρού ήταν ο Ταγματάρχης Ξάνθος Πικουλάκης. Διηγείται ο Παπαδόπουλος: «Το πρωί της 2ας Απριλίου έφθασε στο οχυρό ο Διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Μπακόπουλος. Αφού εξέτασε κάθε τι σχετικό με την αποστολή του οχυρού, επιθεώρησε τη φρουρά και σε συγκέντρωση των αξιωματικών και στρατιωτών μίλησε ξεκάθαρα για την αναμενόμενη επίθεση των Γερμανών ή Βουλγάρων.
»Αφού εξιστόρησε την άδικη επίθεση της Ιταλίας εναντίον μας με τη συγκατάθεση των Γερμανών για την επιβολή της νέας τάξης πραγμάτων, και τα κατορθώματα των συναδέλφων μας στην Αλβανία, μας μίλησε για την πρόστυχη συμπεριφορά των Βουλγάρων από τότε που εγκατεστάθησαν στη Βαλκανική απέναντί μας κι ετελείωσε τον λόγο του με τις φράσεις: “Ιδιαιτέρως θέλω οι άνδρες των οχυρών, όπως δειχθώσι ανώτεροι και ηρωικότεροι των 300 του Λεωνίδα των Θερμοπυλών, του Οδυσσέως Ανδρούτσου και των παλληκαριών του στο Χάνι της Γραβιάς, του Αθανασίου Διάκου και των ηρωικών οπαδών της Αλαμάνας, των γενναίων υπερασπιστών της Ακροπόλεως, του Μεσολογγίου, του Αρκαδίου και τόσων άλλων.
”Ουδείς θέλω να υστερήση και όλοι να δειχθήτε Έλληνες και ήρωες. Θέλω να ανταμείψω όλους σας δια γενναίας και ηρωικάς πράξεις. Θέλω το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας όχι μόνο να μην υστερήση του ηρωικού στρατού μας του αγωνιζομένου εις το Αλβανικόν Μέτωπον και διαρκώς νικώντος και καταδιώκοντος τον εκεί μυσαρόν εχθρόν μας, αλλά να υπερτερήση τούτου εις κατορθώματα, ηρωισμόν και δόξαν. Θέλω τώρα ο εχθρός να συντριβή προ των γραμμών μας και ακολούθως να διωχθή μέχρις ότου διαλυθή και καταθέση τα όπλα.
Έστω δε το σύνθημα όλων μας:
-ΣΗΜΕΡΟΝ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΙ, ΑΥΡΙΟΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΩΜΕΝ”»
Ο ενθουσιασμός και η πατριωτική έξαρση των αξιωματικών και των στρατιωτών του οχυρού έκαναν τόση εντύπωση στο Στρατηγό, που χαρακτηριστικά ο ίδιος κάνοντας ειδική μνεία στην πολεμική του έκθεση γράφει «Εκεί όμως όπου υπερέβη παν όριον ο ενθουσιασμός και αι εκδηλώσεις υπό των ανδρών και αξιωματικών, ήτο εις το οχυρόν ΙΣΤΙΜΠΕΗ υπό τον Ταγματάρχην Πικουλάκην. Οι άνδρες εν συνεχεία έψαλλον τον Εθνικόν Ύμνον και διάφορα πατριωτικά άσματα. Τόσον αι ζητωκραυγαί όσον και τα άσματα ηκούοντο υπό των έναντι συγκεντρωμένων Γερμανών και Βουλγάρων, οίτινες μετ’ ενδιαφέροντος και περιεργείας παρηκολούθουν καθ’ ομάδας προσβλέποντες προς το οχυρόν».
Ο λοχαγός περιγράφει λεπτό προς λεπτό τις μάχες σώμα με σώμα πολλές φορές με τους Γερμανούς, την επίθεση των αλεξιπτωτιστών, τους δυναμιτιστές, τα καμουφλάζ – προσποιήσεις, τον πόλεμο των στοών και τα χημικά αέρια, όλα αυτά που προκαλούν μόνο Σοκ και Δέος! Αναφέρει τη θυσία του λοχία Ηλία Παπαηλιού όταν μαζί με τον συγγραφέα προσπαθούσαν να αποκρούσουν τους 200 εχθρούς αλεξιπτωτιστές που πλησίαζαν την είσοδο του οχυρού.
Αιχμάλωτοι πια πολέμου, μετά την μοιραία έκβαση των γεγονότων, οι άντρες του Ιστίμπεη στάλθηκαν στην Βουλγαρία. Εκεί, όπως καταγράφει ο Όμηρος Παπαδόπουλος, παραλίγο να τους εκτελέσουν (είχαν ανοίξει τους λάκκους των) όμως τελευταία στιγμή ματαιώνεται η εκτέλεση. Διαβάζουμε από το Ημερολόγιο: «Εμάς τους αξιωματικούς μας πήγαν σε έναν σταύλο, ενώ οι στρατιώτες μας ήταν στο απαίσιο χωράφι με συρματόπλεγμα… Η τροφή μας ήταν ένα κρεμμύδι την ημέρα! Ένας Γερμανός λοχαγός μας ειρωνευόταν και έλεγε πως δεν μοιάζουμε με τους αρχαίους Έλληνες. Τότε του απάντησε ο υπολοχαγός πεζικού Δ. Βασιλάς ότι η ψυχή μας είναι η ίδια με τους προγόνους μας, όπως θα είχε αντιληφθεί αν πολεμούσε μαζί μας… Πάντως ποτέ δεν θα ξεχάσω ένα ευγενικό παιδί, έναν νεαρό Αυστριακό, χημικό. Τον έλεγαν Στεφάν, ήταν καλός στρατιώτης και καλός οικογενειάρχης. Αποδοκίμαζε την συμπεριφορά των ανωτέρων του απέναντί μας. Φρόντιζε να μας εξοικονομήσει ψωμί και μας το έφερνε κρυφά στον στάβλο. Το Μεγάλο Σάββατο μας έφερε μια καθαρισμένη κότα για να την ετοιμάσουμε για το Πάσχα. Μας έφερε και ντενεκέ και σπίρτα για να τη βράσουμε… Το πρωί του Πάσχα με κάλεσε για να μου δώσει ένα κόκκινο αυγό. Μ’ όλο που φαίνεται απίστευτο, το αυγό αυτό μοιράστηκε σε δώδεκα ίσα κομμάτια για να πάρει ο κάθε αξιωματικός το μερίδιό του..»
Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό μου αρχείο και είναι όλες από το οχυρό Ιστίμπεη κατά την τελετή την 10η Απριλίου 2016.