του Tony Barber
Η αποχώρηση της Βρετανίας θα τόνωνε τις αντικαθεστωτικές και αντιευρωπαϊκές δυνάμεις σε όλη την ήπειρο. Πως θα επηρέαζε τις προοπτικές για μια εμπορική συμφωνία Ε.Ε. - ΗΠΑ. Ο κίνδυνος ενίσχυσης του προστατευτισμού και αποδυνάμωσης της ενιαίας αγοράς. Η άβολη θέση της Γερμανίας.
Γιατί το Brexit θα πονέσει πολύ και την Ευρώπη
Λιγότερο από τρεις μήνες πριν το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου για το Brexit, η εγχώρια πολιτική εστιάζει στο αν η σωστή επιλογή για τη Βρετανία είναι η παραμονή ή η αποχώρηση. Για τον υπόλοιπο κόσμο, σπουδαιότερο ερώτημα είναι το τι αντίκτυπο θα έχει μια βρετανική έξοδος στην ΕΕ. Ακριβείς υπολογισμοί είναι αδύνατο να γίνουν, αλλά το Brexit πιθανότατα θα έπληττε την ευρωπαϊκή οικονομία. Η πραγματική ζημιά, ωστόσο, θα ήταν πολιτική.
Περίπου δύο εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ευρωζώνη των 19 κρατών, εξαρτώνται από το εμπόριο με τη Βρετανία. Οι εξαγωγές της ευρωζώνης στη Βρετανία θα υποστούν σοκ σε περίπτωση που, όπως αναμένουν τα ξένα χρηματιστήρια, η στερλίνα πέσει απότομα έπειτα από ένα αποτέλεσμα υπέρ του Brexit. Άλλη μια ανησυχία σχετίζεται με τις ευρωπαϊκές εταιρίες που χρησιμοποιούν τις δραστηριότητές τους στο Ηνωμένο Βασίλειο για να κάνουν πωλήσεις στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτές μάλλον θα αντιμετωπίσουν δασμολογικούς φραγμούς στις μη ευρωπαϊκές αγορές αν, μετά την αποχώρηση, η Βρετανία δεν καταφέρει να διατηρήσει τις ελεύθερες εμπορικές συμφωνίες με τον υπόλοιπο κόσμο.
Το Brexit θα ρίξει το εμπόριο και την επένδυση μεταξύ των Βρετανών και των Ευρωπαίων γειτόνων τους στην αβεβαιότητα, ιδιαίτερα αν δεν έχουν καλή κατάληξη οι προσπάθειες να σφυρηλατηθεί μια νέα σχέση. Το ίδιο μπορεί να γίνει και στην περίπτωση που ο Ντέιβιντ Κάμερον παραιτηθεί από πρωθυπουργός της χώρας, ο Τζορτζ Όσμπορν παραδεχθεί την ήττα του ως υπουργός Οικονομικών και μια πιο αρνητική προς την ΕΕ συντηρητική κυβέρνηση βρεθεί στην κεφαλή του κράτους.
Μην ξεχνάτε ότι, με τη Βρετανία εκτός ΕΕ, η Γερμανία, η Γαλλία και άλλοι καθαροί συνεισφέροντες στον προϋπολογισμό του μπλοκ των 28, θα πρέπει να κάνουν ακόμη μεγαλύτερες πληρωμές από ό,τι κάνουν σήμερα. Ιδανικά, ένα νέο εμπορικό καθεστώς μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ θα ήταν ολοκληρωτικά ελεύθερο από δασμολογικούς και μη δασμολογικούς φραγμούς που πλήττουν τις επιχειρήσεις και των δύο πλευρών. Αλλά πολιτικές τριβές μπορεί να καταστήσουν απρόσιτο αυτό το στόχο.
Κατά την 43ετή συμμετοχή της στην ΕΕ και την προκάτοχό της, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η Βρετανία έχει υπάρξει μια διαρκής φωνή υπέρ των φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών. Ήταν η κινητήρια δύναμη για την ευρωπαϊκή κοινή αγορά που θεσπίστηκε το 1993 και αποτελεί σθεναρό υποστηρικτή της επέκτασής της στον τομέα των υπηρεσιών. Αν βγουν οι Βρετανοί από την εξίσωση, η εσωτερική ισορροπία της ΕΕ θα γείρει προς το στρατόπεδο που στηρίζει τον μεγαλύτερο έλεγχο από τα κράτη και τον προστατευτισμό, και το οποίο αντιπροσωπεύει η Γαλλία και άλλοι ομοϊδεάτες. Η απουσία της Βρετανίας δε θα βοηθήσει τις προοπτικές για μια φιλόδοξη συμφωνία για ελεύθερο εμπόριο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Καθώς η Γαλλία ασχολείται με την εγχώρια τρομοκρατία, την οικονομική στασιμότητα και το δεξιό λαϊκισμό, το Brexit θα ενίσχυε την ήδη εξέχουσα πολιτική και οικονομική θέση της Γερμανίας στην ΕΕ. Αυτό δε θα το δει απαραίτητα θετικά το Βερολίνο. Η ηγεσία της Ευρώπης αποτελεί έναν ρόλο στον οποίο η Γερμανία, από το 1990 και την επανένωση, ακόμη προσαρμόζεται. Παρά την απογοήτευσή της για την απρόθυμη βρετανική στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η Γερμανία –όπως και η Ολλανδία, η Σουηδία και άλλοι- προτιμά την ΕΕ με την πολιτική ισορροπία που προσφέρει η Βρετανία.
Το Brexit θα επιδείκνυε, για πρώτη φορά κατά τη μεταπολεμική περίοδο, πως η ολοκλήρωση της ΕΕ μπορεί όχι μόνο να προχωρήσει αλλά και να αντιστραφεί. Θα τόνωνε τις αντικαθεστωτικές και αντιευρωπαϊκές δυνάμεις σε όλη την ήπειρο. Σε κάποιες περιοχές, θα αυξηθούν οι εθνικιστικές πιέσεις για παραχωρήσεις παρόμοιες με εκείνες που απέσπασε ο κ. Κάμερον μέσω της επαναδιαπραγμάτευσης των όρων συμμετοχής. Εξάλλου, απέδειξε πως εκείνος που φωνάζει παίρνει τελικά αυτό που θέλει.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 53% των Γάλλων ψηφοφόρων επιθυμούν ένα δημοψήφισμα για την ευρωπαϊκή συμμετοχή. Οποιοσδήποτε υποθέτει πως η Γαλλία, ως ιδρυτικό μέλος της ένωσης, θα ψήφιζε να παραμείνει στους κόλπους της, καλά θα κάνει να θυμηθεί πως οι Γάλλοι απέρριψαν την προτεινόμενη ευρωπαϊκή συνταγματική συνθήκη με δημοψήφισμα το 2005.
Αναζωπυρώνοντας τις απαιτήσεις για ανεξαρτησία στη Σκοτία, όπου μια πλειοψηφία πιθανώς θα επιθυμούσε έντονα να μείνει στην ΕΕ αν η αγγλική πλειοψηφία ψήφιζε να φύγει η Βρετανία, μια έξοδος θα έριχνε λάδι στη φωτιά των αποσχιστικών τάσεων σε άλλες χώρες, πρώτα και κύρια στην Καταλονία. Θα διακινδύνευε επίσης να αποσταθεροποιήσει την ειρήνη που επικρατεί στη Βόρεια Ιρλανδία από το 1998, εγκαταλείποντας τους φραγμούς μεταξύ του νότου που διοικείται από τους Βρετανούς και της Δημοκρατίας, και θα αναβίωνοντας το ριζοσπαστικό εθνικιστικό πρότζεκτ της ιρλανδικής επανένωσης.
Όλοι αυτοί οι κίνδυνοι θα έκαναν την εμφάνισή τους ενώ η ΕΕ ήδη δίνει την αμέριστη προσοχή της στην προσφυγική κρίση, την αδύναμη οικονομική ανάπτυξη, την υψηλή ανεργία, το πρόβλημα της ελληνικής συμμετοχής στην ευρωζώνη και τις εντάσεις στις σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας.
Είναι, ωστόσο, πιθανό να οικοδομηθεί μια επιχειρηματολογία πως το Brexit θα αντιπροσώπευε μια ευκαιρία, όχι μια απειλή, για την ΕΕ. Βάσει αυτού του σεναρίου, η αποχώρηση της Βρετανίας θα οπλίσει τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης με θάρρος για να κάνουν ένα μεγάλο άλμα προς στενότερη χρηματοοικονομική, δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική ένωση. Κάποιοι Ευρωπαίοι πολιτικοί –ο Μισέλ Ροκάρ, πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, για παράδειγμα- θα καλοδέχονταν το Brexit. Αυτοί βλέπουν τη Βρετανία ως μια χώρα που, από την ημέρα που προχώρησε στην ΕΟΚ το 1973, προσπαθεί να βάλει φρένο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Το πρόβλημα με αυτή τη θεωρία είναι πως δεν είναι σε καμία περίπτωση ξεκάθαρο το ότι οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης και η κοινή γνώμη έχουν την όρεξη για τόσο τολμηρές κινήσεις. Επιπλέον παραμένει το άβολο ερώτημα του ποιες χώρες θα περιληφθούν σε μια βαθύτερη ολοκλήρωση και ποιες όχι. Η απάντηση που προσφέρθηκε για το πρότζεκτ του ευρώ –ενθαρρύνετε τους πάντες να συμμετέχουν και εφαρμόστε χαλαρά κριτήρια επιλεξιμότητας- αποδείχθηκε απερίσκεπτη και λανθασμένη.
Όσο για τη Βρετανία, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ο ψυχρός πόλεμος και το σημερινό γεμάτο ένταση διεθνές κλίμα, επιδεικνύουν πως τα εθνικά της συμφέροντα είναι συνδεδεμένα με την ειρήνη, την ευημερία, τη δημοκρατία και τη σταθερότητα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ως εκ τούτου, αν το Brexit είναι κακή ιδέα για την Ευρώπη, είναι αναμφίβολα κακή ιδέα και για τη Βρετανία.