Στις 2 Δεκεμβρίου, το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ αποφάσισε την έναρξη διαπραγματεύσεων με το Μαυροβούνιο, για την ένταξη της βαλκανικής χώρας στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Ρώσοι πολιτικοί και εμπειρογνώμονες αντέδρασαν αρκετά έντονα σε αυτή την είδηση.
«Συγχαίρω το Μαυροβούνιο. Αυτή είναι η αρχή μιας αξιοσημείωτης Ένωσης», δήλωσε ο γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ (Jens Stoltenberg), μετά την ανακοίνωση της επίσημης πρόσκλησης στο Μαυροβούνιο για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Ο ίδιος ονόμασε την απόφαση «ιστορική», ενώ στην κοινή δήλωση των υπουργών των κρατών-μελών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας σημειώνεται ότι «η ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ θα αυξήσει το επίπεδο της ασφάλειας στην περιοχή και της Συμμαχίας ως σύνολο». Ο Στόλτενμπεργκ υπογράμμισε ειδικά ότι η απόφαση αυτή «δεν στρέφεται εναντίον της Ρωσίας, αλλά αφορά μόνο τις σχέσεις του Μαυροβουνίου με το ΝΑΤΟ».
Αναμενόμενη αντίδραση
Η θέση της Ρωσίας σχετικά με την πιθανή διεύρυνση του ΝΑΤΟ με το Μαυροβούνιο, έχει από καιρό καθοριστεί. Από το 2011, ακόμα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, είχε εκφραστεί για το θέμα, λέγοντας ότι η ένταξη του Μαυροβουνίου δεν θα προσθέσει ασφάλεια ούτε στην περιοχή, ούτε στη Συμμαχία ως σύνολο, ενώ το 2014 χαρακτήρισε το ενδεχόμενο της προσχώρησης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ ως μια πράξη «ανεύθυνη και προβοκατόρικη».
Στα μέσα του Νοεμβρίου 2015, η Κρατική Δούμα (Κάτω Βουλή της Ρωσικής Ομοσπονδίας), απευθύνθηκε προς το Κοινοβούλιο του Μαυροβουνίου, καθώς και προς τα Κοινοβούλια των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και των χωρών-μελών του ΟΑΣΕ. Στο έγγραφο τονίζεται ότι «η προσέγγιση για την ασφάλεια μιας χώρας που εκφράζεται με τη συμμετοχή της σε συγκεκριμένο στρατιωτικό μπλοκ», «η προσέλκυση κρατών για ένταξη σε στρατιωτικές συμμαχίες, ειδικά όταν αυτό γίνεται σε αντίθεση με τη θέληση των λαών τους», είναι πολιτικά εργαλεία της εποχής του «Ψυχρού Πολέμου». Η Κρατική Δούμα σημείωσε, ότι «η επιδίωξη του καθεστώτος του Μίλο Τζουγκάνοβιτς, που βρίσκεται στην εξουσία του Μαυροβουνίου για σχεδόν 25 χρόνια, να ενταχθεί η χώρα στο ΝΑΤΟ, είναι αντίθετη με τη βούληση της συντριπτικής πλειονότητας του λαού της». Η σύγκλιση με το ΝΑΤΟ «θα επιφέρει ένα ισχυρό πλήγμα στις παραδοσιακά φιλικές σχέσεις Ρωσίας-Μαυροβουνίου», αναφέρεται στην επιστολή.
Ο ρωσικός παράγοντας
Πράγματι, στο Μαυροβούνιο τα τελευταία δύο χρόνια διεξάγεται μια επιθετική καμπάνια υπέρ της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ. Η έμφαση μάλιστα, δόθηκε ειδικά στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που «κυκλοφόρησε» ο ίδιος ο πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου, Μίλο Τζουγκάνοβιτς, τον Ιούνιο του 2015, υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ θα ψήφιζε το 47% των πολιτών του Μαυροβουνίου, και κατά, το 43%. Την ίδια στιγμή, περίπου το 65% των ερωτηθέντων ήταν πεπεισμένοι ότι το κράτος θα γίνει μέλος της Συμμαχίας στο εγγύς μέλλον.
Ωστόσο, εναλλακτικές έρευνες της κοινής γνώμης δείχνουν αρκετά διαφορετικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία, η προσχώρηση στη Βορειοατλαντική Συμμαχία υποστηρίζεται μόνο από το 32% του πληθυσμού και η πλειονότητα των πολιτών της βαλκανικής χώρας δεν αποδέχεται αυτή την εξέλιξη.
Επιπλέον, τους τελευταίους μήνες, ακολουθώντας το παράδειγμα των Ουκρανών συναδέλφων τους, οι Αρχές του Μαυροβουνίου κατηγόρησαν τη Ρωσία για τις αντινατοϊκές διαδηλώσεις που εκδηλώθηκαν στη χώρα. Όπως δήλωσε σε αποκλειστική συνέντευξή του στη RBTH, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Κρατικής Δούμας, Αλεξέι Πουσκόφ, «ο Τζουγκάνοβιτς δεν μπορεί με τίποτα να εξαναγκάσει τους συμπολίτες του να αγαπήσουν το ΝΑΤΟ, όπως και να ρίξει όλη την ευθύνη γι’ αυτό που συμβαίνει στη χώρα στη Ρωσία».
Η δυσπιστία στα στοιχεία που έδωσε η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου τόσο στην ίδια τη χώρα, όσο και στο εξωτερικό, ενδυναμώνεται από τα πολλαπλά σκάνδαλα διαφθοράς, για τα οποία έγινε διάσημος ο Τζουγκάνοβιτς. Το πρόσωπό του εμφανίζονταν συνεχώς στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όταν το θέμα αφορούσε σε ροές λαθραίων προϊόντων στην περιοχή της Μεσογείου, ή σε εμπόριο οργάνων Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου. Ανάμεσα στις πιο «φρέσκες» κατηγορίες, είναι η δήλωση του ρώσου γερουσιαστή, Φραντς Κλιντσέβιτς, περί εμπορίου όπλων του καθεστώτος Τζουκάνοβιτς με την οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος».
Παλιοί φίλοι
Παρά το γεγονός, ότι στο ΝΑΤΟ έχουν ενταχθεί αρκετές χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, ακόμα και τρεις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, η ένταξη ειδικά του Μαυροβουνίου στη Βορειοατλαντική Συμμαχία προκαλεί μια συναισθηματική αντίδραση από την πλευρά της Ρωσίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ρωσία και το Μαυροβούνιο συνδέονται με σχεδόν 300 χρόνια στενής συνεργασίας. Πολύ περισσότερο, η Ρωσία είναι εκείνη που συνέβαλε αποφασιστικά στη δημιουργία και την ανάπτυξη του Μαυροβουνίου σαν κρατική υπόσταση στο ΧΙΧ αιώνα και βοήθησε τη χώρα να γίνει ανεξάρτητη το 2006.
Ο διευθυντής του ρωσικού Βαλκανικού Κέντρου για τη Διεθνή Συνεργασία, Βίκτορ Κολμπανόβσκι, εξήγησε στην RBTH ότι η ιδιαίτερη προσοχή που δίνει η Ρωσία στο πρόβλημα οφείλεται στο ότι το «αδελφικό» Μαυροβούνιο σε κάποιο βαθμό «πρόδωσε πολιτικά» τη Ρωσία, όταν το 2014 συντάχθηκε με τις αντι-ρωσικές κυρώσεις της ΕΕ. Τώρα, η Μόσχα βλέπει την Ποντγκόριτσα να κάνει ένα ακόμα βήμα προς την τελική ρήξη των παραδοσιακών σχέσεων της χώρας με τη Ρωσία.
Αντίμετρα
Στις 2 Δεκεμβρίου, αμέσως μετά την ανακοίνωση του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ, την είδηση σχολίασε ο εκπρόσωπος Τύπου του Ρώσου προέδρου, Ντμίτρι Πεσκόφ: «Σε όλα τα επίπεδα, η Μόσχα πάντα τόνιζε ότι η συνεχιζόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ, η επέκταση της στρατιωτικής υποδομής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας προς τα ανατολικά, δεν μπορεί φυσικά, παρά να οδηγήσει σε απαντητικές ενέργειες από τη Ρωσία, η οποία θα πρέπει να διασφαλίσει τα συμφέροντά της σε θέματα ασφαλείας και να ενεργήσει για τη διατήρηση των ισορροπιών».
Πιο συγκεκριμένα για το θέμα, μίλησε ο αντιπρόεδρος της Κρατικής Δούμας Σεργκέι Ζελεζνιάκ, ο οποίος δήλωσε στην RBTH ότι «θα πρέπει να περιορίσουμε με τον πιο κατάλληλο τρόπο τις επαφές μας στον οικονομικό και σε άλλους τομείς συνεργασίας». Ο επικεφαλής του βαλκανικού τομέα του Ρωσικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Ερευνών, Νικήτα Μπόνταρεφ, πιστεύει, ωστόσο, ότι τέτοια μέτρα μπορεί να αποβούν αντιπαραγωγικά, δεδομένου ότι θα πλήξουν πρωτίστως τους απλούς Μαυροβούνιους και τους Ρώσους, που ζουν σε αυτή τη χώρα. Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα, «η Ρωσία πρώτα απ’ όλα μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιήσει το ειδικό διπλωματικό και πολιτικό βάρος της, ώστε να πετύχει τη διενέργεια ενός πανεθνικού δημοψηφίσματος πάνω στο θέμα της ένταξης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ». Για την ανάγκη διενέργειας δημοψηφίσματος λέει ο Σεργκέι Ζελεζνιάκ: «Υποστηρίζουμε πλήρως αυτές τις ομάδες πρωτοβουλίας που επιμένουν στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος».
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το πώς θα εξελιχθούν περαιτέρω τα γεγονότα. Ο εμπειρογνώμονας του «Carnegie Center» της Μόσχας, Μαξίμ Σαμορούκοφ, πιστεύει ότι στρατηγικά για τη Ρωσία τα Βαλκάνια «έχουν χάσει την ελκυστικότητά τους», λόγω της απώλειας του ενδιαφέροντος για την υλοποίηση μεγάλων ενεργειακών έργων, τύπου «South Stream», στην περιοχή. Έτσι, λόγω της ένταξης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, «είναι μάλλον απίθανο να ακολουθήσουν σοβαρές δράσεις αντίμετρων της Ρωσίας στα Βαλκάνια».