Αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να μη βρίσκουν στα τέλη του χρόνου ... τσιγάρο για να καπνίσουν, έρχονται οι «θεριακλήδες» υπουργοί και βουλευτές που θα ψηφίσουν το πολυνομοσχέδιο με τους εμμέσους φόρους την Κυριακή.
Είναι όμως αυτό το μικρότερο κακό που μπορεί να προκύψει, από την πρωτοφανή ενέργεια του υπουργείου Οικονομικών να νομοθετήσει αυξήσεις ειδικών φόρων σε τσιγάρα και καύσιμα 3 έως και 7 μήνες πριν την εφαρμογή τους;
Καθώς όλοι πια γνωρίζουν ότι σε λίγους μήνες θα αγοράζουν μισό ευρώ ακριβότερα τα τσιγάρα τους ή ότι θα πωλείται 5-10 λεπτά ακριβότερα η βενζίνη και το πετρέλαιο, ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι διπλός:
α) να σπεύσουν οι καταναλωτές να προμηθευτούν φτηνότερα, μεγαλύτερες ποσότητες από τα είδη που ξέρουν ότι θα ακριβύνουν, προκειμένου να γλιτώσουν χρήματα. Αυτό λέγεται αποθεματοποίηση, την οποία μπορεί να κάνουν επίσης και οι έμποροι ή άλλοι εμπλεκόμενοι στο κύκλωμα διακίνησης των προϊόντων αυτών.
β) να στραφούν πολλοί στο λαθρεμπόριο. Καθώς οι φόροι στα τσιγάρα αυξάνονται από 83% σε 90% της αξίας τους (6% από τον ΕΦΚ και 1% λόγω αύξησης ΦΠΑ στο 24%) ή στα καύσιμα από 68% σε 73% της τελικής τιμής ανά λίτρο, αυξάνεται αντίστοιχα και το κίνητρο για στροφή στην παραοικονομία.
Έτσι, πριν καν επιβληθούν, το δημόσιο κινδυνεύει να χάσει πολλά από τα περίπου 830 εκατ. ευρώ που προβλέπει να εισπράξει με τους επιπλέον φόρους (700 εκατ. από τα καύσιμα, 120 εκατ. από τα τσιγάρα και 1% επιπλέον ΦΠΑ επ'αυτών). Αν οι απώλειες είναι μεγάλες, έρχεται αυτομάτως πιο κοντά και το σενάριο για ενεργοποίηση του «κόφτη».
Για να μη συμβαίνουν αυτά άλλωστε, το Σύνταγμα προβλέπει ότι οι αυξήσεις ειδικών φόρων μπορούν να επιβάλλονται αιφνιδιαστικά, ακόμα και από την κατάθεση του νόμου προς ψήφιση στη Βουλή (δηλαδή πριν ψηφιστεί και δημοσιευθεί στο ΦΕΚ) για να μην χάσει έσοδα το κράτος από την προαναγγελία τέτοιων αυξήσεων.
Απαγορεύεται το καπνίζειν... ως το 2016
Τον κίνδυνο αυτό αναγνωρίζει και η κυβέρνηση, για το λόγο αυτό και στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο προβλέπει μια μεσοβέζικη λύση, για την προστασία των δημοσίων εσόδων. Δεν επιτρέπει να προμηθευτούν οι εταιρίες περισσότερες ταινίες σήμανσης πληρωμής του φόρου, από όσες αντιστοιχούν στα τσιγάρα που πούλησαν πέρυσι.
Δεν θα μπορούν δηλαδή οι καταναλωτές να ζητήσουν πχ τρεις κούτες ο καθένας για να φυλάξουν «στοκ» από τώρα, ώστε να γλιτώσουν περίπου 30 ευρώ με την κίνηση αυτή. Αν το κάνουν, τότε τα φορολογημένα προς πώλησης τσιγάρα μπορεί εξαντληθούν πριν το τέλος του έτους και οι εταιρίες να ζητούν να τους επιτραπεί μια υπέρβαση του ορίου που θέτει το υπουργείο Οικονομικών. Από ό,τι πουλιέται μέσα στο 2015 όμως, θα χάνει έσοδα που υπολόγιζε το κράτος το 2016.
Όπως αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου «προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα αποθεματοποίησης τα οποία θα οδηγήσουν σε μεγάλη καθυστέρηση στην είσπραξη των αναμενόμενων δημοσίων εσόδων, εισάγεται μεταβατική διάταξη ενόφει της έναρξης ισχύος των αυξήσεων των συντελεστών στα τσιγάρα και στον λεπτοκομμένο καπνό από 1.1.2017, σύμφωνα με την οποία περιορίζονται οι ποσότητες που θα αναλωθούν κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι την έναρξη ισχύος των αυξήσεων σύμφωνα με το μέσο όρο των αναλωθεισών ποσοτήτων του προηγουμένου έτους».
Στην κυβέρνηση λένε πάντως πως ήδη οι πωλήσεις τσιγάρων φέτος είναι περίπου 4% χαμηλότερες από πέρυσι, άρα δύσκολα θα φτάσουν φέτος στο όριο πωλήσεων του 2014. Αυτό δεν αποκλείει όμως να υπάρξουν μαζικές πωλήσεις στο β΄εξάμηνο του 2015.
Ακόμα χειρότερα όμως, η πτώση πωλήσεων που ήδη παρατηρείται μπορεί να συνεχιστεί ή να ενταθεί λόγω της νέας φορολόγησης, που ίσως αναγκάσει πολλούς να διακόψουν το κάπνισμα ή να στραφούν στα παράνομα λαθραία τσιγάρα, που σημαίνει και πάλι απώλειες εσόδων για το κράτος. Ήδη το 2013 έκθεση της KPMG υπολόγιζε ότι το κράτος χάνει 666 εκατ. ευρώ το χρόνο από τα παράνομα τσιγάρα.
«Τζόγος» με τα καύσιμα
Η κυβέρνηση όμως δεν λαμβάνει αντίστοιχη μέριμνα για το λαθρεμπόριο και την αποθεματοποίηση στα καύσιμα, όπως κάνει στα τσιγάρα.
Αυτό σημαίνει ότι η αποθεματοποίηση θα γίνεται ελεύθερα από όλους, αρκεί να έχουν δεξαμενές και μπετόνια να γεμίζουν. Έτσι στις αρχές του 2016 αναμένεται μικρότερη αύξηση ή μείωση εσόδων, από τις αυξήσεις στα βενζινάδικα.
Ο αντίλογος εδώ είναι ότι αν κάποιος αποθεματοποιήσει πολύ μεγάλες ποσότητες στις σημερινές τιμές και με τους τρέχοντες φόρους, μπορεί να χάσει αντί να κερδίσει εάν πέσουν οι διεθνείς τιμές των καυσίμων.
Καθώς όμως πάνω από το 70% της τελικής τιμής είναι φόροι και ούτε το 30% η πραγματική αξία του καυσίμου, για να χάσει κάποιος που θέλει να κερδοσκοπήσει από τους φόρους που θα αυξηθούν τουλάχιστον 5%, θα πρέπει η διεθνής τιμή να πέσει πάνω από 15%. Ωστόσο οι τιμές είναι ήδη πολύ χαμηλά στα διεθνή χρηματιστήρια και, αντιθέτως, μπορεί και να ανέβουν, οπότε πολλαπλασιάζεται και το πιθανό κέρδος.
Επιπλέον όμως, η σημαντική διαφορά τιμής στο πετρέλαιο θέρμανσης και στο πετρέλαιο κίνησης δίνει κίνητρο και για νοθεία. Καθώς η διαφορά μεγαλώνει, από τις 15 Οκτωβρίου που ξεκινά η διάθεσή του, το πετρέλαιο θέρμανσης μπορεί να καταλήγει στα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων και όχι στις δεξαμενές του καλοριφέρ. Και ιδιαίτερα τώρα πλέον που το κίνητρο της επιστροφής ειδικού φόρου στους καταναλωτές έχει εξασθενήσει, λόγω του περιορισμού των δικαιούχων της επιδότησης (πχ λόγω τετραγωνικών μέτρων ή μείωσης του ποσοστού επιστροφής.