Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών χαιρέτισαν τη νέα της συμφωνία για την Ελλάδα ως «μεγάλη πρόοδο». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το ξεκίνημα ενός μόνιμου πασαλείμματος που σχεδιάστηκε για να κάνει το δυσεπίλυτο ελληνικό πρόβλημα πολιτικό μη-θέμα για τους εταίρους της Ελλάδας στην ΕΕ και για να μειώσει τον οικονομικό κίνδυνο και το ρίσκο για τη φήμη του ΔΝΤ. Είναι το αντίστοιχο της ακύρωσης των ωρών επισκέψεων για μια πτέρυγα όπου ο ασθενής μαραζώνει όντας σε μηχανική υποστήριξη.
Από τη στιγμή που η Ελλάδα συμφώνησε στο πρόγραμμα διάσωσης των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ευρώπη τον περασμένο Ιούλιο, το ΔΝΤ φωνάζει πως το χρέος της χώρας είναι μη βιώσιμο. Έχει αρνηθεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα εκτός κι αν η Ευρώπη συμφωνήσει να μειώσει το χρέος, δημιουργώντας πολιτικά προβλήματα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που υποστήριξαν τη διάσωση, ιδιαίτερα αυτήν της Γερμανίας.
Οι ψηφοφόροι στη Γερμανία δε θέλουν να παγιδευτούν αναλαμβάνοντας τον λογαριασμό για μια άλλη χώρα που δεν μπορεί να συμμορφωθεί. Η κυβέρνηση της Γερμανίας δεν έχει το περιθώριο να αποξενώσει τους ψηφοφόρους πριν από τις γενικές εκλογές του 2017. Άλλωστε, η έκφραση αμφιβολιών για τη βιωσιμότητα της συμφωνίας δεν είναι ευπρόσδεκτες τη στιγμή που το ίδιο το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχεται επίθεση από τους Brexiters στο Ηνωμένο Βασίλειο και από τους δεξιά λαϊκιστικά κόμματα στην ήπειρο.
Το ΔΝΤ έχει τους δικούς του λόγους να ζητά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δυνατά και δημόσια. Η Ελλάδα χρωστά περίπου 14 δισεκατομμύρια ευρώ στο ταμείο, και είναι ένα σχετικά ακριβό και επιβαρυντικό χρέος. Το ΔΝΤ ανησυχεί για τη δυνατότητα της Ελλάδας να πληρώσει και θέλει από την Ευρώπη να αναχρηματοδοτήσει τις υποχρεώσεις, διαφορετικά και η δική του ηγεσία θα εκτεθεί πολιτικά: τα αναπτυσσόμενα κράτη δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί το ΔΝΤ έχει υπάρξει τόσο γενναιόδωρο με την Ελλάδα και υποψιάζονται μια φιλοευρωπαϊκή προκατάληψη. Είναι πολιτικά αδύνατον για το ΔΝΤ να προσφέρει πρώτο την ελάφρυνση χρέους που επιμένει πως χρειάζεται η Ελλάδα – και να διαγράψει κάποια από τα δικά του δάνεια, όπως πρότεινε πρόσφατα ο πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ Ασόκα Μόντι.
Οι ευρωπαίοι θέλουν το ΔΝΤ να συμμετέχει και να είναι πιο ήσυχο – όπως δεν έκανε με την πρόσφατη έκθεσή του που ζητούσε δραστική μείωση χρέους – τουλάχιστον μέχρι τις επόμενες γενικές εκλογές στη Γερμανία. Όπως το έθεσε ο οικονομολόγος Κονσταντίν Γκουρντγκίεβ από το Δουβλίνο πρόσφατα:
«Όλοι – από τους έλληνες μέχρι τους ευρωκράτες και τους τροφίμους τρελοκομείων – γνωρίζουν πως η Ελλάδα είναι αφερέγγυα και πως οποιαδήποτε συμφωνία χωρίς εξ αρχής μαζικές δεσμεύσεις για διαγραφή χρέους δεν είναι βιώσιμη. Ωστόσο, εάν το ΔΝΤ μπει στην ομάδα των αρνητών της πραγματικότητας, τότε τουλάχιστον για τους τύπους υπάρχει ένα αίτημα για τη βιωσιμότητα που μπορεί να γίνει. Η Ευρώπη δεν έχει να κάνει με την επίτευξη πραγματικών λύσεων. Έχει να κάνει με την προώθηση με τη φάρσα των δημοσίων σχέσεων.»
Σε αντάλλαγμα για την επίσημη έγκρισή του, το ΔΝΤ θέλει οι ευρωπαίοι να εγγυηθούν την αποπληρωμή όσων η Ελλάδα του χρωστάει, συμπεριλαμβανομένων των 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων που λήγουν φέτος.
Ως αποτέλεσμα της τελευταίας συμφωνίας, και οι δύο πλευρές πήραν αυτό που ήθελαν, κατά κάποιον τρόπο. Το Eurogroup – η ομάδα των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης – συμφώνησε να σκεφτεί τη μείωση του ελληνικού χρέους μετά το τέλος του ισχύοντος προγράμματος το 2018, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας «πρόωρης μερικής αποπληρωμής υπαρχόντων επισήμων δανείων στην Ελλάδα», κάτι που θα συμπεριλάβει και δάνεια του ΔΝΤ. Ο ολλανδός υπουργός Οικονομικών Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο οποίος ηγείται του Eurogroup, εξήγησε πως αυτό θα μπορούσε να γίνει με τα περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν προβλεφθεί αλλά όχι χρησιμοποιηθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.
Η Ευρώπη έχει επίσης συμφωνήσει να εκταμιεύσει την επόμενη δόση των 10,3 δισεκατομμυρίων ευρώ από τι διάσωση, σε μια σειρά εκταμιεύσεων κατά τη διάρκεια του έτους, περιορίζοντας τον κίνδυνο καθυστερήσεων των πληρωμών του ΔΝΤ το 2016.
Έχοντας λάβει αυτές τις υποσχέσεις, το ΔΝΤ έκανε πίσω από την προηγούμενη απαίτησή του για άμεση απόφαση για την ελάφρυνση του χρέους και υποσχέθηκε να συμμετέχει στο υπάρχον πρόγραμμα, περιμένοντας την έγκριση του διοικητικού του συμβουλίου. Όλοι είναι ευχαριστημένοι: οι πολιτικοί κίνδυνοι έχουν ελαχιστοποιηθεί για το άμεσο μέλλον και δεν έχουν αναληφθεί συγκεκριμένες δεσμεύσεις – οι πλευρές συμφώνησαν απλά να συνεργαστούν ως εταίροι και όχι ως αντίπαλοι.
Τι γίνεται όμως με την ίδια την Ελλάδα; Για να εξασφαλίσει την επόμενη δόση, η Βουλή της έχει χρειαστεί να περάσει έναν αριθμό φορολογικών αυξήσεων, ανεβάζοντας τον φόρο προστιθέμενης αξίας και τους δασμούς στα καύσιμα, τον καπνό και τη χρήση του διαδικτύου. Νωρίτερα, είχε εγκρίνει περικοπές των συντάξεων. Το νέο ταμείο ιδιωτικοποιήσεων που απαιτούσε η συμφωνία διάσωσης έχει επίσης νομοθετηθεί. Η αριστερή κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα προωθεί όλα αυτά τα μέτρα παρά τη δική της θέληση, απλά για να συνεχίσει να λαμβάνει τα χρήματα. Οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που ζητούν οι πιστωτές είναι διστακτικές και ανεπαρκής. Ο πρώην βέλγος πρωθυπουργός Γκι Βέρχοφσταντ έγραψε την Τετάρτη στο Twitter:
«Η Ελλάδα περνάει νομοσχέδια χωρίς να τα εφαρμόζει. Εάν συνεχίσουμε να αγνοούμε την πραγματικότητα, η νέα δόση θα είναι μία ακόμη σπατάλη των χρημάτων των φορολογουμένων.»
Η Ελλάδα δεν είχε πολύ καλή επίδοση μετά τη διάσωση. Παρ’ ότι το Bloomberg προβλέπει μια πτώση 0,7% στην οικονομική δραστηριότητα φέτος και η Ευρωπαϊκή Κομισιόν υπολογίζει πτώση 0,3%, στο πρώτο τρίμηνο του έτους, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν συρρικνώθηκε κατά 1,2%. Η ανεργία έχει κολλήσει πάνω από το 24%, όπου βρίσκεται μετά τη συμφωνία. Η συλλογή φόρων έχει κάπως βελτιωθεί, όμως οι κρατικές δαπάνες έχουν αυξηθεί γρηγορότερα. Το εμπορικό ισοζύγιο δεν έχει βελτιωθεί. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως ξεκινά οποιουδήποτε είδους ανάκαμψη και πως η Ελλάδα θα μπορέσει να συντηρηθεί χωρίς περαιτέρω βοήθεια μετά το 2018.
Η ανακωχή μεταξύ του Eurogroup και του ΔΝΤ, ωστόσο, σημαίνει πως ακόμη και στην πιθανή περίπτωση η Ελλάδα να χρειαστεί περισσότερα χρήματα το 2018, αυτό θα γίνει θέμα δημόσιου διαλόγου μετά τις γερμανικές εκλογές, και ο διάλογος θα είναι πιο ήρεμος από την προηγούμενη φορά καθώς θα είναι ζήτημα αναχρηματοδότησης και μετακύλησης προηγούμενων δανείων. Το τελικό αποτέλεσμα της προόδου της Τετάρτης δεν είναι η συγχώρεση του χρέους της Ελλάδας, είναι το ξεκίνημα της μετάβασης σε μια κατάσταση χρονίως μισοξεχασμένου προβλήματος. Όπως ένας εγκεφαλικά νεκρός συγγενής, συνδεδεμένος σε ένα μηχάνημα σε ένα νοσοκομείο κάπου, η Ελλάδα θα συνεχίσει να μισοαναπνέει γιατί κανείς δε θέλει να τραβήξει την πρίζα – όμως δεν ενδιαφέρεται και κανείς να συζητήσει πιθανές θεραπείες στο προσκεφάλι της.